Διάβασα τις προάλλες ένα άρθρο στα ελληνικά από κάποιον «γκουρού» του LinkedIn που αναφερόταν σε ίσες αμοιβές, και αναρωτιόμουν σε ποιους ανθρώπους θα μπορούσε αυτό το άρθρο να έχει εφαρμογή. Ισως να αναφέρεται σε μία μερίδα ανθρώπων που έχουν λύσει τα περισσότερα βασικά τους προβλήματα, με κάποιον τρόπο. Αν όχι, οι άνθρωποι αυτής της χώρας έχουν να λύσουν αρκετά βασικά θέματα που τους απασχολούν προτού φτάσουν στο σημείο να ζητούν ίσες αμοιβές.
Βλέπετε, η πραγματικότητα στην Ελλάδα είναι περίπλοκη. Η χώρα μας αποτελεί μια αγορά πολλαπλών ταχυτήτων, όπου η γεωγραφία, η κοινωνική τάξη, το μορφωτικό επίπεδο και η οικονομική δυνατότητα δημιουργούν ένα ευρύ φάσμα ανισοτήτων.
Οσο μικρότερη γεωγραφικά είναι μια χώρα, τόσο πιο εμφανείς γίνονται οι ανισότητες που παρατηρούμε. Στην Ελλάδα, μια χώρα με σχετικά μικρή γεωγραφική έκταση, αλλά μεγάλη γεωγραφική ένταση, αυτές οι ανισότητες εκδηλώνονται ακόμη πιο έντονα, με συγκεκριμένες περιοχές να αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς, ενώ άλλες μένουν πίσω. Το μικρό γεωγραφικό μέγεθος ενισχύει την αντίθεση μεταξύ των αστικών κέντρων και των απομακρυσμένων περιοχών, καθιστώντας τις γεωγραφικές και οικονομικές ανισότητες πιο εμφανείς και δύσκολα διαχειρίσιμες.
Από τα αστικά κέντρα μέχρι τις απομακρυσμένες περιοχές, και από τις νέες γενιές μέχρι τους ηλικιωμένους, οι ευκαιρίες δεν κατανέμονται ομοιόμορφα. Οι επιχειρηματικές ευκαιρίες, οι υποδομές, ακόμη και οι αμοιβές, διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με τον τόπο κατοικίας, το επίπεδο εκπαίδευσης και την κοινωνική τάξη. Η αγορά εργασίας, για παράδειγμα, έχει εξελιχθεί σε δύο ή και περισσότερες ταχύτητες, με τα μεγάλα αστικά κέντρα όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη να προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες, αλλά ταυτόχρονα να προσελκύουν την πλειονότητα των πόρων και επενδύσεων. Αυτό το φαινόμενο επιδεινώνει τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες. Η πρόσβαση σε υπηρεσίες, εκπαίδευση και ποιοτική εργασία διαφέρει ριζικά σε διαφορετικές περιοχές της χώρας. Οι νέοι άνθρωποι στις αγροτικές περιοχές ή τα μικρότερα νησιά, για παράδειγμα, έχουν περιορισμένες επιλογές σε σύγκριση με τους συνομήλικούς τους που ζουν σε μεγαλύτερες πόλεις.
Οι γεωγραφικές ανισότητες συνοδεύονται και από δημογραφικές δυσλειτουργίες, με συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες να βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο ανεργίας ή κακής ποιότητας εργασίας. Οι νέοι, ιδίως, συχνά βρίσκονται αποκλεισμένοι από ευκαιρίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, ενώ η συνεχώς αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού δημιουργεί επιπλέον πιέσεις στην οικονομική βιωσιμότητα της χώρας.
Ενα εξίσου μεγάλο πρόβλημα, ειδικά στο δημογραφικό επίπεδο, είναι ότι ο αυξανόμενος μέσος όρος ηλικίας στην Ελλάδα περιορίζει τις δυνατότητες για την αναπαραγωγή νέων ανθρώπων. Αυτό είναι πλέον ξεκάθαρο πως δεν μπορεί να επιλυθεί μόνο με οικονομικά κίνητρα, παρόλο που συχνά αποφεύγεται να αναφερθεί. Προφανώς, η χώρα έχει ήδη γεράσει, αλλά τα προβλήματα που όλοι αντιμετωπίζαμε κατά τη δεκαετή κρίση, αφενός δεν μας επέτρεψαν να εστιάσουμε στο ζήτημα αυτό ως άτομα, και αφετέρου, η δημόσια συζήτηση είχε μετατοπιστεί σε άλλα διλήμματα, τα οποία, όπως τελικά αποδείχθηκε, ήταν λιγότερο σημαντικά από το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα.
Στην οικονομία, παρατηρούμε τεράστιες διαφορές στις αποδοχές μεταξύ διαφορετικών κλάδων και επαγγελμάτων, κάτι που εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες. Αυτές οι ανισότητες δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά επηρεάζουν και την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, την κατοικία, και την ποιότητα ζωής γενικότερα. Ενώ ορισμένες περιοχές γνωρίζουν οικονομική ανάπτυξη, άλλες μένουν στάσιμες, δημιουργώντας ένα όλο και μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ των «προνομιούχων» και των «λιγότερο προνομιούχων».
• Η επίδραση στις τιμές της γης και των ακινήτων. Αυτές οι ανισότητες που παρατηρούμε σε γεωγραφικό, δημογραφικό και οικονομικό επίπεδο έχουν άμεση επίδραση και στην αγορά γης, καθώς και στις τιμές των οικιστικών και επαγγελματικών ακινήτων. Στις πιο ανεπτυγμένες αστικές περιοχές, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, η υψηλή ζήτηση για ακίνητα έχει οδηγήσει σε σημαντική άνοδο των τιμών, καθιστώντας τα ακίνητα σε αυτές τις περιοχές απρόσιτα για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ταυτόχρονα, οι απομακρυσμένες και λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές βλέπουν χαμηλή ζήτηση και στασιμότητα στις τιμές των ακινήτων, δυσκολεύοντας την οικονομική ανάπτυξή τους.
Η άνιση κατανομή των ευκαιριών και των πόρων μεταξύ των περιοχών δημιουργεί περαιτέρω διαχωρισμούς στην αγορά ακινήτων, με κάποιες περιοχές να προσελκύουν συνεχώς επενδύσεις και άλλες να παραμένουν στάσιμες. Οι μεγάλες διαφορές στις τιμές γης και ακινήτων επηρεάζουν άμεσα και την ευημερία των κατοίκων, καθώς όσοι ζουν σε λιγότερο προνομιούχες περιοχές δυσκολεύονται να επωφεληθούν από την οικονομική ανάπτυξη που συμβαίνει αλλού.
• Οι τουριστικές περιοχές ως ξεχωριστό οικονομικό οικοσύστημα. Ενα ιδιαίτερο παράδειγμα ανισοτήτων αποτελείται από τα νησιά και τις περιοχές με αυξημένη τουριστική δραστηριότητα, που έχουν εξελιχθεί σε ένα ξεχωριστό οικονομικό οικοσύστημα. Σε αυτές τις περιοχές, οι τιμές των ακινήτων και της γης αυξάνονται δραματικά λόγω της αυξημένης ζήτησης από ξένους επενδυτές και τουριστικές επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα οι μόνιμοι κάτοικοι να δυσκολεύονται να αποκτήσουν ή να διατηρήσουν ιδιοκτησία. Το φαινόμενο αυτό οδηγεί σε έντονες κοινωνικές ανισότητες, καθώς οι τοπικοί πληθυσμοί δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις επενδυτικές δυνατότητες των εξωτερικών παραγόντων.
Οι τουριστικές περιοχές, παρόλο που γνωρίζουν σημαντική οικονομική ανάπτυξη, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα εξισορρόπησης της ζήτησης με την τοπική κοινωνία, εντείνοντας τις ανισότητες τόσο στην πρόσβαση σε ακίνητα όσο και στις οικονομικές ευκαιρίες. Οι ανισότητες αυτές απαιτούν μια συνολική στρατηγική αντιμετώπισης, με στόχο την ισόρροπη ανάπτυξη της χώρας. Χρειάζεται μια πολιτική που να επενδύει στις υποδομές και στην ενίσχυση των λιγότερο ανεπτυγμένων περιοχών, εξασφαλίζοντας ότι οι πολίτες, ανεξάρτητα από το πού ζουν, θα έχουν πρόσβαση σε ίσες ευκαιρίες. Η οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας δεν μπορεί να είναι πλήρης αν δεν είναι δίκαιη και ομοιόμορφη.
* Ο κ. Λευτέρης Σικαλίδης είναι πρόεδρος της επιτροπής της Ακίνητης Περιουσίας και Ανάπτυξης του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου.
