«Οι νέοι κανόνες του παιχνιδιού» τιτλοφορείται το βιβλίο των Γιώργου Παπακωνσταντίνου και Jean Pisani-Ferry, που κυκλοφορεί αύριο από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος και αναλύει την επιτακτική ανάγκη για νέες ρυθμίσεις παγκόσμιας διακυβέρνησης, ώστε να αντιμετωπιστούν οι τεράστιες προκλήσεις της εποχής, καθώς οι υφιστάμενες, που επινοήθηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι ανεπαρκείς.
«Ποτέ άλλοτε το διακύβευμα δεν ήταν τόσο μεγάλο», γράφουν οι συγγραφείς. «Από την κλιματική αλλαγή και την παγκόσμια υγεία έως τη διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, το διεθνές εμπόριο και τη μετανάστευση, σε παλιούς και νέους τομείς πολιτικής, το μέγεθος των προκλήσεων απαιτεί μια άνευ προηγουμένου προσπάθεια και η φύση των προβλημάτων απαιτεί συντονισμένη διεθνή δράση. Και όμως, ίσως ποτέ άλλοτε οι κανόνες παγκόσμιας διακυβέρνησης δεν ήταν τόσο αδύναμοι, οι θεσμοί τόσο απαξιωμένοι, η γεωπολιτική τόσο εύθραυστη, η πολιτική τόσο εχθρική προς την ανάληψη συλλογικής δράσης που μπορεί να υποστηρίξει τα παγκόσμια δημόσια αγαθά και τις βασικές αρχές στις οποίες έχει θεμελιωθεί η οικονομική αλληλεξάρτηση. Αυτό το χάσμα μεταξύ απαιτήσεων και πραγματικότητας είναι η μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα».
Οι Παπακωνσταντίνου και Pisani-Ferry δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις. Ο Παπακωνσταντίνου έχει διατελέσει υπουργός Οικονομικών και Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ενώ εδώ και χρόνια είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο School of Transnational Government του Εuropean University Institute. Ο Pisani-Ferry, senior fellow της δεξαμενής σκέψης Bruegel στις Βρυξέλλες και του Peterson Institute for International Economics στην Ουάσιγκτον, έχει διατελέσει καθηγητής στη Science Po και στο European University Institute και γενικός διευθυντής της France Strategie. Και οι δύο είναι έμπειροι οικονομολόγοι και πολιτικοί αναλυτές, που σκιαγραφούν, σε αυτό το βιβλίο, μια ατζέντα για την παγκόσμια διακυβέρνηση.
«Στόχος μας», σημειώνουν, «είναι να συμβάλουμε στον καθορισμό αρχών και κανόνων για τη συλλογική δράση στον νέο κόσμο στον οποίο έχουμε εισέλθει. Για τον σκοπό αυτό, στηριζόμαστε σε μια κριτική ανάλυση της κατάστασης της συλλογικής δράσης σε εννέα διαφορετικούς τομείς πολιτικής προκειμένου να διαπιστώσουμε τι μπορούμε να συμπεράνουμε από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες και ποια είναι τα βασικά διδάγματα, αν υπάρχουν, που μπορούν να αντληθούν από αυτές. Τα εννέα πεδία επιλέχθηκαν λόγω της εγγενούς σημασίας τους, αλλά και για να βοηθήσουν στην εξαγωγή ευρύτερων διδαγμάτων.
Ποτέ άλλοτε οι κανόνες παγκόσμιας διακυβέρνησης δεν ήταν τόσο αδύναμοι, οι θεσμοί τόσο απαξιωμένοι, η γεωπολιτική τόσο εύθραυστη.
Τα τρία πρώτα πεδία πολιτικής αναφέρονται σε σημαντικά παγκόσμια κοινά: δράση για το κλίμα, δημόσια υγεία και παγκόσμιες ψηφιακές υποδομές. Τα επόμενα τρία σχετίζονται με τους κύριους διαύλους διασύνδεσης: ροές αγαθών και υπηρεσιών (διεθνές εμπόριο), κεφαλαίων (διεθνής χρηματοδότηση) και κινητικότητα των ανθρώπων (μεταναστεύσεις). Τα τρία τελευταία απεικονίζουν την ενοποίηση «πέρα από τα σύνορα» (behind-the-border integration) που περιλαμβάνει την ευθυγράμμιση της εθνικής νομοθεσίας και των ρυθμιστικών πρακτικών με ένα ή περισσότερα παγκόσμια πρότυπα: πολιτική ανταγωνισμού, ρυθμίσεις για το διεθνές τραπεζικό σύστημα και διεθνής φορολογικός συντονισμός».
Μεταξύ άλλων αναφέρονται στις κρίσεις της εποχής, Ουκρανία και Μέση Ανατολή: «Η πανδημία και η μαζική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν επιφέρει διπλό πλήγμα στο ήδη επισφαλές οικοδόμημα της παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης. Εφεραν τις προϋπάρχουσες διαιρέσεις εντός της παγκόσμιας οικονομίας σε νέο επίπεδο. Ο πόλεμος στη Γάζα και το ενδεχόμενο να εξελιχθεί σε μια ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση προσθέτει μια άλλη διάσταση σε αυτό το πολύπλοκο και εξαιρετικά ασταθές γεωπολιτικό σκηνικό. Μέσα σε αυτό το πολύπλοκο και δύσκολο περιβάλλον πρέπει τώρα να επανεξεταστεί η συλλογική διεθνής δράση».
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η προσέγγισή τους στο θέμα του ρόλου της Ευρώπης: «Στην προσπάθεια προώθησης μιας ατζέντας για την παγκόσμια διακυβέρνηση, πού εντάσσεται η Ευρώπη; Στην πράξη, η Ε.Ε. είναι σήμερα η μόνη παγκόσμια δύναμη που προσπαθεί να παίξει με πολυμερείς κανόνες σε έναν κόσμο που έχει γίνει πιο περίπλοκος και συγκρουσιακός μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Ε.Ε. τάχθηκε στο πλευρό των ΗΠΑ για την κατάρτιση των εκτεταμένων οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Αλλά δεν είναι απαραίτητα έτοιμη να ακολουθήσει τις ΗΠΑ σε μια στρατηγική “αποσύνδεσης” από την Κίνα, ιδίως όταν βλέπει τις ΗΠΑ να ακολουθούν μια στρατηγική με την οποία είτε επαναπατρίζουν (reshoring) είτε επενδύουν σε φιλικά τους κράτη (friendshoring) σημαντικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας και να ακολουθούν μια στρατηγική “Made in America” στον αγώνα για νέες καθαρές τεχνολογίες.
Το ερώτημα για την Ε.Ε. είναι κατά πόσον, σε έναν κόσμο όπου η οικονομία και η πολιτική διαπλέκονται όλο και περισσότερο, ο ανταγωνισμός και η οικονομική ολοκλήρωση μπορούν να συνυπάρξουν και, αν ναι, ποια πρέπει να είναι η στρατηγική της στην επιδίωξη της παγκόσμιας συλλογικής δράσης. Για να το θέσουμε πιο ωμά, αν εξακολουθεί να έχει τη δυνατότητα να επηρεάζει τους παγκόσμιους κανόνες του παιχνιδιού ή αν πρέπει να αποφασίσει να ζήσει σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται από άλλους. Η πεποίθησή μας είναι ότι εξακολουθεί να έχει αυτή την ικανότητα. Σίγουρα, το δημογραφικό της βάρος μειώνεται και η ανάπτυξή της δεν είναι μεγάλη. Φυσικά, δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας. Διατηρεί όμως μοναδικά πλεονεκτήματα: την ιστορία της, το μέγεθος της αγοράς της, την εμπειρία της υπερεθνικής οικοδόμησης και την ποιότητα της νομοθεσίας της. Δεν είναι ακόμη καιρός για την Ευρώπη να παραιτηθεί από τον ρόλο της στη διαμόρφωση της Ιστορίας».
Είπαν για το βιβλίο:
«Μια λεπτομερής, καθαρή και βαθιά διορατική ματιά στις ποικίλες πτυχές της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Ενα βιβλίο που πρέπει οπωσδήποτε να διαβαστεί».
Oλιβιέ Μπλανσάρ, Καθηγητής στο Paris School of Economics, ομότιμος καθηγητής MIT, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ
«Κατά διαστήματα συναρπαστική και σταθερά αιχμηρή, αυτή η διαυγής μελέτη προσφέρει ένα τολμηρό σχέδιο για την επανεξέταση της παγκόσμιας διακυβέρνησης».
Μπενγκτ Χόλμστρομ, Νομπέλ Οικονομικών 2016, ομότιμος καθηγητής MIT
«Οι Παπακωνσταντίνου και Pisani-Ferry προχωρούν πέρα από το να θρηνούν για την έλλειψη διεθνούς συνεργασίας και να απαριθμούν περαιτέρω απειλές προς αυτήν».
Aνταμ Πόζεν, Πρόεδρος Peterson Institute for International Economics
«Το βιβλίο αποδεικνύει με έξοχο τρόπο ότι τα κλασικά κλειδιά για την ανάγνωση της παγκόσμιας διακυβέρνησης είναι παρωχημένα».
Ντάνι Ρόντρικ, Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στη Σχολή John F. Kennedy του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ
