Το φετινό Νομπέλ Οικονομίας της Σουηδικής Ακαδημίας δόθηκε στους Ατζέμογλου, Ρόμπινσον και Τζόνσον για το έργο τους πάνω στον ρόλο των θεσμών στην ευημερία και την οικονομική ανάπτυξη, καθώς με αυτό εξήγησαν πώς και γιατί δεν γνωρίζουν οικονομική ανάπτυξη, ευημερία ή πρόοδο «κοινωνίες που δεν είναι ευνομούμενες και έχουν θεσμούς που εκμεταλλεύονται τους πολίτες τους». Πρόκειται για τους συγγραφείς του γνωστού πλέον «Why nations fail», στα ελληνικά «γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη», που κυκλοφόρησε το 2012 και σημείωσε ρεκόρ πωλήσεων. Σε αυτό εξηγούν πώς ορισμένες χώρες ευημερούν και είναι πλουσιότερες από άλλες χάρη στους δημοκρατικούς πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς τους.
Το εν λόγω βιβλίο αρχίζει συγκρίνοντας το βιοτικό επίπεδο δύο διαφορετικών πόλεων, της Νογκάλες στην Αριζόνα και της Σονόρα στα νότια σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό. Σύμφωνα με τους Ατζέμογλου και Ρόμπινσον, το βιοτικό επίπεδο της Νογκάλες είναι σαφώς ανώτερο και οι πολίτες τους πλουσιότεροι αλλά και υγιέστεροι από εκείνους της Σονόρα, επειδή η Νογκάλες έχει ισχυρούς και καλούς θεσμούς. Η θέση τους έρχεται σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση μεταξύ πολλών οικονομολόγων πως οι διαφορές στο κλίμα, στη γεωργία και στον πολιτισμό των λαών είναι αυτές που έχουν ισχυρό και καθοριστικό αντίκτυπο στην ευημερία των διαφόρων περιοχών.
Ερωτώμενος από δημοσιογράφους του CNN κατά πόσον τα πορίσματα των ερευνών τους συνεπάγονται ότι «η δημοκρατία ισοδυναμεί με οικονομική ανάπτυξη», ο Ατζέμογλου απάντησε πως «η εργασία μας είναι υπέρ της δημοκρατίας» αλλά προσέθεσε κατηγορηματικά πως «η δημοκρατία δεν αποτελεί πανάκεια». Οπως διευκρίνισε, βασικό επιχείρημα των τριών οικονομολόγων είναι πως «το είδος της ανάπτυξης που γνωρίζουν τα αυταρχικά καθεστώτα είναι πιο ασταθές και δεν οδηγεί σε γρήγορη και γνήσια καινοτομία». Στο διάσημο πλέον βιβλίο τους, οι Ατζέμογλου και Ρόμπινσον επισημαίνουν πως η Κίνα δεν έχει δημοκρατικούς θεσμούς που να εξυπηρετούν το συμφέρον του συνόλου του πληθυσμού και εκφράζουν την εκτίμηση πως γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η δεύτερη οικονομία στον κόσμο δεν θα μπορέσει να παραμείνει για πολύ σε πορεία οικονομικής ανάπτυξης.
Δώδεκα χρόνια μετά την κυκλοφορία του βιβλίου τους και απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, ο Ατζέμογλου παραδέχθηκε χθες πως η περίπτωση της Κίνας «κατά κάποιον τρόπο κλονίζει» την επιχειρηματολογία τους καθώς το Πεκίνο επενδύει ιλιγγιώδη ποσά στους καινοτόμους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης και των ηλεκτροκίνητων οχημάτων. Επανέλαβε, πάντως, την πεποίθησή του πως «για πολλούς και διάφορους λόγους τα αυταρχικά καθεστώτα θα δυσκολευτούν πολύ περισσότερο να διασφαλίσουν μακροπρόθεσμα και βιώσιμα αποτελέσματα στον τομέα της καινοτομίας και της ανάπτυξης».
