Καθώς η κλιματική αλλαγή εντείνει την ξηρασία σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη, χιλιάδες ελαιοπαραγωγοί στην Ισπανία έρχονται αντιμέτωποι με έναν νέο και ταχέως αναπτυσσόμενο «εχθρό», που δεν είναι άλλος από τους ανταγωνιστές μεγαλοαγρότες. Παραγωγοί-μαμούθ εισβάλλουν σε μια αγορά όπου κυριαρχούσαν παραδοσιακά οι τοπικοί καλλιεργητές, αλλάζοντας τις ισορροπίες σε έναν κλάδο αξίας 14 δισ. ευρώ, γράφουν οι Financial Times. Οι «σούπερ εντατικές» επιχειρήσεις που προσπαθούν να επωφεληθούν από τις τιμές-ρεκόρ του ελαιολάδου, διαθέτουν σειρές δέντρων σε πυκνά στοιβαγμένες γραμμές κυρίως σε επίπεδες εκτάσεις κοντά σε ποτάμια ή δεξαμενές. Αυτό επιτρέπει την άρδευση –κάτι που οι περισσότεροι μικροκαλλιεργητές μπορούν μόνο να ονειρεύονται εν μέσω ξηρασίας– και τη συγκομιδή με μηχανήματα, κάτι που σημαίνει χαμηλότερο κόστος, υψηλότερη παραγωγικότητα και μεγαλύτερα κέρδη.
Διαθέτουν σειρές δέντρων σε μεγάλες επίπεδες εκτάσεις κοντά σε ποτάμια ή δεξαμενές και έχουν δυνατότητα συγκομιδής με μηχανήματα.
Η έκταση γης όπου εμφανίζονται υπερεντατικές ελαιοκαλλιέργειες αυξάνεται τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με αποτέλεσμα να αντιπροσωπεύει πλέον το 7% του εδάφους της ελιάς της Ισπανίας και το 11% της παραγωγής, σύμφωνα με στοιχεία της βιομηχανίας. Εξαπλώνονται επίσης βόρεια πέρα από την Ανδαλουσία και προσελκύουν κεφάλαια από μεγάλες ομάδες ελαιολάδου όπως η Innoliva και η De Prado. Οι καλλιέργειες αυτού του είδους τα πήγαν καλύτερα από τους παραδοσιακούς ελαιώνες κατά τη διάρκεια της ξηρασίας, καθώς υπέστησαν λιγότερο δραστικές μειώσεις στην παραγωγή. «Η οικονομική λογική του ελαιολάδου στους ορεινούς ελαιώνες μειώνεται επειδή η παραγωγικότητα μειώνεται, κυρίως λόγω του προβλήματος της λειψυδρίας», δήλωσε ο Ινάσιο Σίλβα, πρόεδρος της Deoleo, η οποία αγοράζει από μικρούς και μεγάλους αγρότες ως ο μεγαλύτερος έμπορος ελαιολάδου στον κόσμο.
Οι μεγάλες ελαιοκαλλιέργειες έχουν επίσης πολλαπλασιαστεί καθώς οι γαιοκτήμονες που ανησυχούν για την κλιματική αλλαγή, στρέφονται από τα εσπεριδοειδή, τα δημητριακά και τα ριζώδη λαχανικά στις ελιές, οι οποίες μπορούν να αντιμετωπίσουν το υδατικό στρες καλύτερα από άλλες καλλιέργειες. Η βιαστική αυτή στροφή στην ενασχόληση με την ελαιοκαλλιέργεια επιταχύνθηκε από τις υψηλές τιμές και την προοπτική για άνοιγμα νέων αγορών. Στελέχη της βιομηχανίας φλερτάρουν εκατομμύρια πιθανούς νέους καταναλωτές εκτός Ισπανίας και Ιταλίας, κυρίως στις ΗΠΑ και στη βόρεια Ευρώπη, όπου πολλά νοικοκυριά εξακολουθούν να βασίζονται σε άλλα μαγειρικά λίπη.
Οι εντατικές ελαιοκαλλιέργειες είναι ελκυστικές για τους επενδυτές και στην Ιταλία, τη δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγό ελαιολάδου στον κόσμο, μετά την Ισπανία, καθώς εισρέουν στον κλάδο κεφάλαια από εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων, όπως η DeA Capital με έδρα το Μιλάνο, ιστορικές οικογένειες οινοποιών και εταιρείες εμφιάλωσης. Η έκταση που αφιερώνεται στην ελαιοκαλλιέργεια υψηλής τεχνολογίας στην Ιταλία είναι ακόμη μικρή, καθώς αντιπροσωπεύει μόλις 15.000 εκτάρια από το 1 εκατ. εκτάρια ελαιόδεντρων. Ομως ο Μικέλε Μπουτσελέτι, γόνος οικογένειας που καλλιεργεί ελιές στην Τοσκάνη από τον 17ο αιώνα, προβλέπει ότι η Ιταλία θα ακολουθήσει το μονοπάτι των σούπερ αγροκτημάτων που χάραξε η Ισπανία. Και αυτό γιατί το κόστος παραγωγής για έναν τυπικό παραδοσιακό αγρότη ανέρχεται σε 3,80 ευρώ ανά κιλό ελαιολάδου, ενώ το κόστος σε μια τυπική σούπερ φάρμα είναι το μισό, χάρη στη μηχανοποίηση.
Ενας μεγαλοκαλλιεργητής κοντά στην Κόρδοβα, ετοιμάζεται να ξεκινήσει τη συγκομιδή ενός από τα 100 εκτάρια αγροτεμαχίων του στο τέλος Οκτωβρίου. «Με πέντε μηχανές μπορώ να κάνω όλο το κτήμα σε πέντε ημέρες», λέει. Για τη συγκομιδή της ίδιας έκτασης ορεινών ελιών, μια ομάδα 10 ατόμων θα μπορούσε να χρειαστεί 70 έως 100 ημέρες. Η ταχύτητα έχει ένα ακόμη πλεονέκτημα. Ο καρπός για εξαιρετικό παρθένο λάδι πρέπει να προέρχεται από την πρώτη συγκομιδή του έτους, αλλά αν μείνει στο δέντρο για πολύ καιρό αλλοιώνεται. Σε ένα μέγα αγρόκτημα μπορεί κανείς να επιλέξει την ακριβή στιγμή για τη συγκομιδή. Παρά το γεγονός ότι δεν μπορούν να ανταγωνιστούν την ταχύτητα ή τις αποδόσεις, οι μικροκαλλιεργητές υποστηρίζουν ότι προσφέρουν ανώτερο προϊόν, εστιάζοντας στην ποιότητα του λαδιού, τα οφέλη που προσφέρει στην υγεία και στο μάρκετινγκ. Οι πολυφαινόλες προσδίδουν στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο την οξύτητα και την πικράδα που εκτιμάται στη Μεσόγειο. Παρέχουν επίσης, μαζί με το ελαϊκό οξύ, τα αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονώδη οφέλη που έχουν δείξει πολλές επιστημονικές μελέτες. «Ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει ότι μια κουταλιά από το ελαιόλαδό μας μπορεί να σας απαλλάξει από τον πονοκέφαλο ή τον πόνο στις αρθρώσεις», λέει ο Χιμένες Λόπεζ, εκπρόσωπος του αγροτικού συνεταιρισμού Poniente de Granada. Οι «σούπερ καλλιέργειες», εν τω μεταξύ, χρησιμοποιούν λίγες μόνο ποικιλίες ελιάς που παράγουν λιγότερες πολυφαινόλες. Για ορισμένες νέες αγορές, πάντως, αυτό δεν αποτελεί απαραίτητα πρόβλημα. Η Deoleo διαπίστωσε ότι στους καταναλωτές των ΗΠΑ, για παράδειγμα, δεν αρέσει η ελαφριά αίσθηση καψίματος που θα περίμενε ένας Νοτιοευρωπαίος από ένα εξαιρετικό παρθένο έλαιο κορυφαίας ποιότητας.
