Εγκλωβισμένοι βρίσκονται περίπου 2.500 καταναλωτές που πίστεψαν στην «ενεργειακή δημοκρατία» και επένδυσαν για να γίνουν αυτοπαραγωγοί, να παράγουν δηλαδή οι ίδιοι το ρεύμα που καταναλώνουν αξιοποιώντας τον θεσμό των Ενεργειακών Κοινοτήτων. Την ίδια στιγμή, με υψηλές τιμές ενέργειας «τιμωρούνται» πολυκατοικίες που αξιοποίησαν δράσεις του «Εξοικονομώ» και εγκατέστησαν κοινόχρηστο σύστημα θέρμανσης με αντλία θερμότητας. Χρεώνονται βάσει του επαγγελματικού τιμολογίου Γ1 που είναι ακριβότερο από το οικιακό, γιατί –σύμφωνα με τον πάροχο– για να αλλάξουν οι παροχές αυτές σε οικιακή χρήση θα πρέπει να επιβαρυνθούν με ΕΝΦΙΑ για τους κοινόχρηστους χώρους.
Τα νοικοκυριά δαπάνησαν 2.500-5.000 ευρώ το καθένα, αλλά δεν έχουν κανένα όφελος ακόμη.
Ολα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σηκώνει ψηλά τη σημαία της «ενεργειακής δημοκρατίας» θέτοντας σε προτεραιότητα μέσω του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) την ενεργότερη συμμετοχή του καταναλωτή στο «ταξίδι» της ενεργειακής μετάβασης, ώστε να μπορέσει να επωφεληθεί πιο άμεσα από τις χαμηλές τιμές των ΑΠΕ.
Πώς λειτουργούν
Οι Ενεργειακές Κοινότητες αποτελούν ευρωπαϊκό θεσμό που αξιοποιήθηκε επιτυχώς σε πολλές χώρες της Ε.Ε. στο πλαίσιο της στρατηγικής μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ, δίνοντας τη δυνατότητα σε ομάδες πολιτών και τοπικών φορέων να παράγουν πράσινη ενέργεια για ιδιοκατανάλωση. Στην Ελλάδα ο δρόμος αυτός άνοιξε με τον νόμο 4513/2018 και έκτοτε σε διάστημα έξι ετών ακολούθησαν πρόσθετες νομοθετικές παρεμβάσεις για τη διόρθωση στρεβλώσεων που είχαν οδηγήσει στην κατάχρηση του θεσμού από εταιρείες που αξιοποίησαν τα προνόμια του θεσμικού πλαισίου (προτεραιότητα σύνδεσης στο δίκτυο κ.ά.) αλλά και την εναρμόνισή του με τις ευρωπαϊκές οδηγίες. Ετσι σήμερα παρότι έχουν καταγραφεί περί τις 1.400 Ενεργειακές Κοινότητες, μόνο περίπου 60 ανήκουν στην κατηγορία της ιδιοκατανάλωσης. Αυτές αποτελούνται κυρίως από νοικοκυριά, μικρές επιχειρήσεις και συλλογικότητες, ενώ σε κάποιες συμμετέχουν και δήμοι και αριθμούν περί τα 2.500 μέλη. Τα νοικοκυριά που συμμετέχουν σε Ενεργειακές Κοινότητες έχουν χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου την επένδυση με ποσά που κατά μέσον όρο ανέρχονται στις 2.500-5.000 ευρώ το καθένα.
Σήμερα, δύο και τρία χρόνια μετά την ολοκλήρωση των επενδύσεων δεν έχουν κανένα οικονομικό όφελος ώστε να μπορούν να κάνουν και την απόσβεσή τους. Σύμφωνα με καταγγελίες στην «Κ», είναι καθολική η άρνηση των παρόχων να εκδώσουν εκκαθαριστικούς λογαριασμούς, καθώς επικαλούνται κενό ρυθμιστικού πλαισίου. Η ενέργεια που καταναλώνουν όσοι συμμετέχουν σε Ενεργειακές Κοινότητες συμψηφίζεται με το μερίδιο της παραγόμενης ενέργειας το οποίο έχει ο καθένας από το συλλογικό έργο ΑΠΕ που έχει εγκαταστήσει η κοινότητα (εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός). Ο ΔΕΔΔΗΕ, ο διαχειριστής του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, παίρνει τα στοιχεία που δείχνουν πόση ενέργεια έχει παραγάγει το φωτοβολταϊκό πάρκο μιας κοινότητας ή από οποιοδήποτε άλλο έργο ΑΠΕ αυτή διαθέτει, τα δίνει στον πάροχο κι αυτός πρέπει να επιμερίσει τι αντιστοιχεί στο κάθε μέλος, κάνοντας τον συμψηφισμό μεταξύ παραγόμενης και καταναλισκόμενης ενέργειας.
Οι πάροχοι, όμως, δεν προχωρούν στον συμψηφισμό και στην έκδοση εκκαθαριστικών λογαριασμών, επικαλούμενοι νομοθετικό κενό. «…σε συνέχεια της τελευταίας επικοινωνίας σας ενημερώνουμε ότι σύμφωνα και με την Απόφαση ΡΑΕ Ε-70/2023 σήμερα στο ισχύον πλαίσιο υπάρχει ρυθμιστικό κενό αναφορικά με τον επιμερισμό της ενέργειας του φωτοβολταϊκού πάρκου στις περιπτώσεις αυτοπαραγωγής με εφαρμογή εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού από Ενεργειακές Κοινότητες, και δεν υπάρχει καμία σχετική πρόβλεψη για τη διαχείριση των σχετικών εκκαθαρίσεων. Επομένως απαιτείται η σχετική διαμόρφωση του πλαισίου…». Αυτή είναι μια σχεδόν πανομοιότυπη απάντηση προμηθευτών προς μέλος Ενεργειακής Κοινότητας, όπως έχει μεταφερθεί στην «Κ». Η άρνηση, ωστόσο, των παρόχων φαίνεται να συνδέεται με τις απώλειες που υπολογίζουν ότι προκύπτουν γι’ αυτούς από την εφαρμογή του μοντέλου εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού για αυτοπαραγωγή, τις οποίες υπολογίζουν περίπου στα 8 εκατ. ευρώ ετησίως. Αυτό γιατί ο συμψηφισμός της ενέργειας που έχει καταναλωθεί με την παραγόμενη γίνεται σε χαμηλότερη τιμή από αυτήν που ο προμηθευτής αγοράζει την πλεονάζουσα ενέργεια που ο αυτοπαραγωγός διαθέτει στο δίκτυο.
Προβλήματα βιωσιμότητας
Εκπρόσωποι Ενεργειακών Κοινοτήτων με τους οποίους συνομίλησε η «Κ» αναφέρουν ότι αυτή η τακτική των παρόχων απειλεί και τη βιωσιμότητα των Κοινοτήτων. Οπως εξηγούν, τα κεφάλαια για την κάλυψη των υψηλών εξόδων συντήρησης των έργων και λειτουργίας της Ενεργειακής Κοινότητας προέρχονται σε πολλές περιπτώσεις από συνδρομές των μελών τους, οι οποίες αποτελούν τμήμα του οικονομικού οφέλους που προκύπτει από τη μείωση των λογαριασμών. Επειδή δεν εφαρμόζεται ο συμψηφισμός, τα μέλη αδυνατούν να καταβάλουν τις συνδρομές, με αποτέλεσμα οι Ενεργειακές Κοινότητες να αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα βιωσιμότητας.
Το ζήτημα που έχει προκύψει και κρατάει εγκλωβισμένα χιλιάδες νοικοκυριά είναι εις γνώσιν του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρου Σκυλακάκη, ο οποίος και αναμένεται να παρέμβει για την επίλυσή του άμεσα. «Είναι στα ζητήματα που κατά προτεραιότητα κοιτάζω για να παρέμβω άμεσα. Οι κανόνες στην αγορά πρέπει να τηρούνται από όλους», δηλώνει στην «Κ» ο υπουργός δείχνοντας τους προμηθευτές.
