«Το να ζητάει σήμερα κάποιος άδεια για φωτοβολταϊκό πάρκο είναι σαν να θέλει να αυτοκτονήσει, και μάλιστα με κρότο». Αυτή η φράση, όπως διατυπώνεται στην «Κ» από αρμόδια στελέχη του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, περιγράφει με τον πιο γλαφυρό τρόπο την υπερθέρμανση του κλάδου των φωτοβολταϊκών που ηγεμονεύει τα τελευταία χρόνια στην αγορά των ΑΠΕ, με «κίνδυνο να την οδηγήσει στα βράχια» κατά τις εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς. Παρά τις ανησυχίες, ωστόσο, που έχουν εκφραστεί δημόσια από στελέχη του κλάδου των ΑΠΕ για τον κίνδυνο βιωσιμότητας, οι αιτήσεις για προσφορές σύνδεσης με το δίκτυο νέων έργων συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό αγνοώντας τα «σήματα» υπερπλεονάσματος πράσινης ενέργειας που στέλνει η αγορά. Στον ΑΔΜΗΕ κατατίθενται αιτήσεις για έργα ισχύος λίγο πάνω από 1 GW ανά μήνα κατά μέσον όρο από τις αρχές του έτους.
Στο 9μηνο η παραγωγή ΑΠΕ που βγήκε από το σύστημα για αποφυγή μπλακ άουτ ήταν 673 GWh, όταν όλο το 2023 ήταν 228 GWh.
Πλεόνασμα ενέργειας
Οι ΑΠΕ αυξάνονται και μαζί οι παθογένειες που συνδέονται με την ευμετάβλητη παραγωγή τους, τη χωρητικότητα των δικτύων και τη σημαντική απόκλιση της προσφερόμενης ενέργειας από τη ζήτηση. Η καθαρή ενέργεια (ΑΠΕ και μεγάλα υδροηλεκτρικά) τους πρώτους εννέα μήνες του 2024, σύμφωνα με την ανάλυση του Green Tank που στηρίζεται σε στοιχεία του ΑΔΜΗΕ και του ΔΕΔΔΗΕ, κάλυψε περισσότερη από τη μισή ζήτηση (50,2%) και ήταν η υψηλότερη της δεκαετίας (21,990 GWh), αυξημένη κατά 17% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023 (18,792 GWh). To ίδιο διάστημα οι περικοπές πράσινης ενέργειας, δηλαδή παραγωγή από ΑΠΕ που βγαίνει από το σύστημα για να ισορροπήσει τη ζήτηση και να αποφευχθούν φαινόμενα μπλακ άουτ, τριπλασιάστηκαν σε σχέση με το σύνολο των περικοπών του 2023. Συγκεκριμένα, το διάστημα Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2024 περικόπηκαν 673 GWh AΠΕ, που αντιστοιχούν στο 3,4% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ, όταν το σύνολο των περικοπών το 2023 ήταν 228 GWh. Αυτή η αύξηση μάλιστα των περικοπών προέκυψε παρά την αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά 5,9% στο 9μηνο του 2024 σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους. Με εκθετικό ρυθμό αυξάνονται το ίδιο διάστημα και οι μηδενικές τιμές ρεύματος. Το διάστημα Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2024 η τιμή της μεγαβατώρας άγγιξε το μηδέν για 18 ώρες και κινήθηκε οριακά πάνω από το μηδέν για 155 ώρες, από 31 ώρες το αντίστοιχο διάστημα του 2023.
Μελέτη του ΣΠΕΦ εκτιμά ότι το 2030 οι περικοπές σε έργα ΑΠΕ που δεν έχουν προτεραιότητα κατανομής (έργα που μπαίνουν στο σύστημα με όρους αγοράς) θα φθάσουν στο 25% σε ετήσια βάση το 2030, με τον Σύνδεσμο να θέτει θέμα «προστασίας του επενδυτικού κοινού μέσα από την αναστολή της υποδοχής νέων αιτήσεων και της έκδοσης όρων σύνδεσης έργων ΑΠΕ και ιδίως φωτοβολταϊκών από τον ΑΔΜΗΕ και τον ΔΕΔΔΗΕ».
Φρένο όχι απλώς στη χορήγηση όρων σύνδεσης για νέους σταθμούς ΑΠΕ, αλλά και σε όλα τα πράσινα έργα που δεν έχουν εισέλθει σε φάση κατασκευής ζήτησε με δημόσια παρέμβασή του σε ημερίδα του ΙΕΝΕ και ο διευθυντής Διαχείρισης Ενέργειας της Elpedison κ. Ανδρέας Πετροπουλέας, με την επισήμανση ότι «η αγορά οδηγείται στα βράχια».
Το διπλό πρόβλημα των περικοπών ενέργειας και των μηδενικών τιμών αξιολογείται από το σύνολο των εμπλεκομένων στην αγορά των ΑΠΕ (επενδυτές, διαχειριστές δικτύων, τράπεζες και ΥΠΕΝ) ως η μεγαλύτερη πρόκληση στην πορεία προς την ενεργειακή μετάβαση. Αρμόδια τραπεζικά στελέχη υποστηρίζουν ότι οι επενδυτές βρίσκονται ήδη αντιμέτωποι με πρόσθετες απαιτήσεις, καθώς οι τράπεζες ζητούν μεγαλύτερη συμμετοχή σε ίδια κεφάλαια έως και για το 30% του έργου, αλλά και μεγαλύτερες εξασφαλίσεις και διμερή μακροχρόνια συμβόλαια ηλεκτρικής ενέργειας (PPAs), προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι ταμειακές ροές σε ετήσια βάση θα μπορούν να εξυπηρετούν τις δόσεις του δανείου.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης επιδιώκει τη «διαχείριση του προβλήματος μέσα από ένα πλέγμα μέτρων που θα οδηγήσει την αγορά σε “διόρθωση”, χωρίς να τεθεί υπό απειλή η πράσινη μετάβαση». Ο ίδιος εκτιμά ότι η αναγκαία αυτή «διόρθωση» θα οδηγήσει σε συγκέντρωση του κλάδου, που τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής του στηρίχθηκε σε «πανάκριβες ταρίφες», όπως τονίζει χαρακτηριστικά στην «Κ».
Υψηλές επιδοτήσεις
Στις υψηλές επιδοτήσεις που σύμφωνα με τον ίδιο «κράτησαν παραπάνω από όσο θα έπρεπε» αποδίδει σε μεγάλο βαθμό και την υπερεπένδυση στον κλάδο. Η κατάργηση των επιδοτήσεων είναι εξάλλου ένα από τα βασικά μέτρα στο συνολικότερο πλέγμα μέτρων που προωθεί το ΥΠΕΝ για την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης των ΑΠΕ. «Οι περικοπές όσο αυξάνονται οι ΑΠΕ θα είναι αναπόφευκτες. Αυτό που προσπαθούμε να πετύχουμε είναι να τις περιορίσουμε στο μέγιστο δυνατό μέχρι να έρθει η μεγάλη διείσδυση της αποθήκευσης και η λειτουργία των ηλεκτρικών καλωδίων», τονίζει στην «Κ» και επισημαίνει τα μέτρα που προωθούνται τόσο στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της αποθήκευσης όσο και στα έργα των διεθνών διασυνδέσεων. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι παρεμβάσεις του υπουργού για τη μετατόπιση της κατανάλωσης σε ώρες που παράγουν τα φωτοβολταϊκά (δυναμικά τιμολόγια και μετατόπιση του νυχτερινού τιμολογίου), καθώς και η αντικατάσταση της αυτοκατανάλωσης από το σχήμα του net metering στο net billing.