Η έκθεση Ντράγκι για το μέλλον της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης σηματοδοτεί σημαντικές τομές και μεταρρυθμίσεις, τις οποίες οφείλουν να υλοποιήσουν επειγόντως η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη, έτσι ώστε να μπορέσουν να καλύψουν την απόσταση που τις χωρίζει σήμερα με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Η απόσταση αφορά ιδίως την καινοτομία και τις εφαρμογές ψηφιακής τεχνολογίας, και επηρεάζει αρνητικά την παραγωγικότητα και το ΑΕΠ της Ε.Ε. Συγκεκριμένα, το ΑΕΠ της Ε.Ε. υστερεί σήμερα εκείνου των ΗΠΑ κατά 30%, ενώ είκοσι χρόνια πριν το ΑΕΠ και η παραγωγικότητα της Ε.Ε. και των ΗΠΑ βρίσκονταν σε παραπλήσια επίπεδα.
Η γήρανση και η μείωση του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού της Ε.Ε., η σχεδόν στάσιμη παραγωγικότητα της εργασίας στην Ε.Ε. την τελευταία πενταετία, η στασιμότητα στρατηγικών τομέων της οικονομίας ιδίως στις νέες ψηφιακές τεχνολογίες, στις μπαταρίες, στη βιοτεχνολογία, στα νέα φάρμακα κ.λπ., σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την Κίνα, δικαιολογούν κάθε εγρήγορση και επείγουσα δράση.
Η γενική στρατηγική για την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. στηρίζεται κυρίως στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και της ενιαίας κεφαλαιαγοράς, σε μια νέα βιομηχανική και εμπορική πολιτική της Ε.Ε., σε μια μεταρρυθμιστική «καταιγίδα» σε επίπεδο διακυβέρνησης και θεσμών στην Ε.Ε. και στα κράτη-μέλη, σε μια «επενδυτική» καταιγίδα ετήσιου ύψους 5% του ΑΕΠ της Ε.Ε., και στην ταυτόχρονη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής της Ε.Ε.
Οι εξειδικευμένες κλαδικές πολιτικές της Ε.Ε. που προτείνει η έκθεση αφορούν:
α) Την ενέργεια, με στόχο φθηνότερη και καθαρή ενέργεια για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.
β) Τον ασφαλή εφοδιασμό της Ε.Ε. σε κρίσιμες πρώτες ύλες.
γ) Τις νέες ψηφιακές τεχνολογίες και την ψηφιοποίηση της οικονομίας, που περιλαμβάνει τρεις υποκλάδους: 1) ευρυζωνικά δίκτυα υψηλής ταχύτητας και χωρητικότητας, 2) υπολογιστές και τεχνητή νοημοσύνη, και 3) ημιαγωγούς.
δ) Τις κλασικές ενεργοβόρες βιομηχανίες, δηλαδή τσιμέντα, χημικά και λιπάσματα, γυαλί και κεραμικά, μέταλλα, πλαστικά, χαρτί, ξύλο και τρόφιμα.
ε) Τις καθαρές τεχνολογίες, π.χ. υδρογόνο και μπαταρίες, περιλαμβάνοντας μεταξύ άλλων και προτάσεις για νέα πολιτική στις σχετικές δημόσιες συμβάσεις.
στ) Αυτοκινητοβιομηχανία και ηλεκτροκίνηση.
ζ) Αμυντική βιομηχανία.
η) Διαστημική βιομηχανία.
θ) Φαρμακοβιομηχανία και βιοτεχνολογία.
ι) Μεταφορές, περιλαμβάνοντας τη ναυπηγική και αεροναυπηγική βιομηχανία.
Η έκθεση εκτιμά ότι η Ε.Ε. χρειάζεται ετήσιες ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις στο 5% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 700-800 δισ. ευρώ.
Οι οριζόντιες πολιτικές, για τις οποίες η έκθεση προτείνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις και δράσεις, είναι:
α) Η καινοτομία και το απαιτούμενο δικό της αποτελεσματικό ευρωπαϊκό οικοσύστημα έρευνας – νεοφυούς επιχειρηματικότητας – χρηματοδότησης και μεγέθυνσης των επιχειρήσεων, με ένα νέο και ευνοϊκό ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο.
β) Η κάλυψη του κενού δεξιοτήτων που έχει το εργατικό δυναμικό της Ε.Ε., ιδίως στις ψηφιακές τεχνολογίες που είναι σήμερα ο βασικός συντελεστής αύξησης της παραγωγικότητας.
γ) Η πολιτική ανταγωνισμού της Ε.Ε. που χρειάζεται μεταρρυθμίσεις και ο συντονισμός της με μια νέα εξωτερική εμπορική πολιτική της Ε.Ε. Η έκθεση επισημαίνει κάποιες υπερβολές της σημερινής εφαρμογής της πολιτικής ανταγωνισμού της Ε.Ε., που εμποδίζουν τη δημιουργία μεγάλων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων σε ευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίμακα.
δ) Η τεράστια πρόκληση της συγχρηματοδότησης των απαιτούμενων επενδύσεων, που εκτιμώνται σε 800 δισ. ευρώ ετησίως, από τον δημόσιο τομέα, τον τραπεζικό τομέα, τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τις ασφάλειες, τον χρηματοπιστωτικό και τον ιδιωτικό τομέα της Ε.Ε.
ε) Τέλος, προτείνει μερικές από τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται στο επίπεδο της Ε.Ε., για την ταχύτερη λειτουργία, την απλούστευση των ρυθμίσεων και διαδικασιών, και την αποτελεσματική διακυβέρνηση της ίδιας της Ε.Ε.! H έκθεση επισημαίνει την ιδιαίτερα αργή νομοθετική λειτουργία της Ε.Ε., καθώς και αδυναμίες και δυσλειτουργίες της Ε.Ε., π.χ. τον ενίοτε υπερβολικό ρυθμιστικό ζήλο της Ε.Ε., που εντέλει παρεμποδίζει τις νεοφυείς καινοτόμες επιχειρήσεις να μεγαλώσουν και να αποκτήσουν ευρωπαϊκό μέγεθος.
Η έκθεση τονίζει τη σημασία των μεταρρυθμίσεων αλλά και της ταυτόχρονης διατήρησης της κοινωνικής συνοχής και του κοινωνικού μοντέλου της Ε.Ε. Δεν εξετάζει, όμως, ούτε διατυπώνει προτάσεις για το πώς θα διατηρήσει η Ευρώπη ζωντανό το μοναδικό κοινωνικό μοντέλο της. Αλλωστε, η έκθεση Διαμαντοπούλου, που δημοσιεύθηκε το 2023, καλύπτει τα ζητήματα αυτά και διατυπώνει 21 προτάσεις δράσης.
Οπως είπαμε, η έκθεση εκτιμά ότι η Ε.Ε. χρειάζεται ετήσιες ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις στο 5% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 700-800 δισ. ευρώ κάθε χρόνο, για να πετύχει τους παραπάνω στόχους. Εδώ πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ο ετήσιος προϋπολογισμός της Ε.Ε. ανέρχεται μόνο στο 1% του ΑΕΠ της Ε.Ε. Δηλαδή, ο σημερινός προϋπολογισμός της Ε.Ε., ακόμη κι αν επανασχεδιαζόταν στο σύνολό του ώστε να στηρίξει δράσεις της έκθεσης Ντράγκι, θα κάλυπτε μόνο το 20% των ετήσιων επενδυτικών αναγκών που αναδεικνύει η έκθεση!
Η έκθεση παρουσιάζει κάποιες κατευθύνσεις για το πώς θα μπορούσαν να βρεθούν αυτοί οι πόροι των 800 δισ. τον χρόνο, π.χ. με την ένωση και την κινητοποίηση των κεφαλαιαγορών της Ε.Ε., με την κινητοποίηση του τραπεζικού τομέα της Ε.Ε., της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και των δημόσιων αναπτυξιακών τραπεζών και ιδρυμάτων των κρατών-μελών, των ασφαλιστικών εταιρειών και των ταμείων συντάξεων κ.λπ. Η έκθεση τονίζει την ανάγκη συνεργασίας και συγχρηματοδότησης της μεγάλης επενδυτικής προσπάθειας από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Τονίζει, επίσης, τη σημασία της έκδοσης ευρωομολόγου, ιδίως για τη χρηματοδότηση της συνεργαζόμενης αμυντικής βιομηχανίας της Ε.Ε.
Συμπερασματικά επισημαίνουμε ότι οι μεγάλες προκλήσεις της υλοποίησης της καταιγίδας μεταρρυθμίσεων που προτείνει η έκθεση, και της επαρκούς χρηματοδότησης των απαιτούμενων επενδύσεων της τάξης των 700-800 δισ. ετησίως σε όλη την Ε.Ε., θα είναι συνεχώς μπροστά μας από εδώ και πέρα! Είναι βέβαιο ότι οι διαπιστώσεις και οι προτάσεις της έκθεσης πρέπει να –και θα– επηρεάσουν τις θεσμικές και λειτουργικές μεταρρυθμίσεις, τα δημόσια οικονομικά και τις μελλοντικές οικονομικές πολιτικές της Ε.Ε. και των κρατών-μελών. Το ζητούμενο για την Ελλάδα είναι όχι απλώς να συμμετάσχει, αλλά να πρωταγωνιστήσει στην προσπάθεια για μεταρρυθμιστική, θεσμική και επενδυτική αναγέννηση της Ε.Ε.
Για την Ελλάδα, 43 χρόνια μετά την ένταξή της στην Ε.Ε. και μετά την πτώχευση του 2009 και τη δεκαετή οπισθοδρόμησή της, η σύγκλιση με την Ε.Ε. εξακολουθεί να είναι μακρινός στόχος. Ομως, η έκθεση Ντράγκι είναι και για την Ελλάδα μια μεγάλη πρόκληση και ευκαιρία ώστε να επιδιώξει όχι απλώς την ταχεία σύγκλισή της προς τους μέσους όρους των κρίσιμων δεικτών της σημερινής Ε.Ε., αλλά και για να επιταχύνει την πορεία της προς το μέλλον, κόβοντας δρόμο ώστε να πετύχει τη γρήγορη είσοδο της χώρας μας στον πράσινο – καθαρό και ψηφιακό, καινοτόμο κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης του 21ου αιώνα!
Ομως, η Ελλάδα θα πρέπει να καλύψει παράλληλα με ταχύτητα και αποφασιστικότητα τις χρόνιες πλέον αδυναμίες της σε τομείς όπως η ενίσχυση της έρευνας και η σύνδεσή της με την επιχειρηματικότητα, η ενίσχυση της ψηφιοποίησης και της καινοτομίας των επιχειρήσεων και του δημόσιου τομέα, η ενίσχυση του ειδικού βάρους της μεταποίησης στην οικονομία και στο ΑΕΠ, η καλύτερη λειτουργία του ανταγωνισμού στις αγορές, οι σιδηροδρομικές μεταφορές, η διαχείριση των δασών, των νερών, των απορριμμάτων – αποβλήτων, η διαχείριση των πυρκαγιών, των πλημμυρών, γενικά των ακραίων φυσικών φαινομένων, η ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης, και γενικότερα η ποιότητα των θεσμών, της δημόσιας διοίκησης και των παρεχομένων δημόσιων αγαθών.
*Ο κ. Γιώργος Κολυβάς είναι πρώην στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πρώην αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του ΕΤΕΑΝ (νυν ΕΑΤ – Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα), επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών Dusan Sidjanski του Πανεπιστημίου της Γενεύης.
