Οι ολοένα και συχνότερες και σοβαρότερες περιβαλλοντικές και οικονομικο-κοινωνικές προκλήσεις της εποχή μας, με κυριότερες –από πλευράς περιβαλλοντικών κρίσεων– τα θέματα της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας της βιοποικιλότητας, καθιστούν το αίτημα για βιώσιμη ανάπτυξη επιτακτικό. Μια ανάπτυξη, δηλαδή, που θα καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες, εξασφαλίζοντας ισορροπία μεταξύ της οικονομικής προόδου, της κοινωνικής ευημερίας και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Εκτός από την αναγκαία δράση από την πολιτεία, την κοινωνία των πολιτών και την ατομική ευθύνη, το αίτημα για βιώσιμη ανάπτυξη εκφράζεται έντονα και από τα ενδιαφερόμενα μέρη και των επιχειρήσεων –καταναλωτές, εργαζομένους, επενδυτές, ρυθμιστικές αρχές–, οι οποίες καλούνται στην πράξη να αναλάβουν κρίσιμες πρωτοβουλίες, αλλάζοντας δραστικά τον τρόπο λειτουργίας τους, για να βελτιώσουν το περιβαλλοντικό και κοινωνικό τους αποτύπωμα, αλλά και να διαχειριστούν τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που προκύπτουν από θέματα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και διακυβέρνησης.
Οι επιχειρήσεις έχουν σήμερα στη διάθεσή τους ένα πολύτιμο εργαλείο για να αποτιμήσουν την αλληλεπίδρασή τους με το περιβάλλον και την κοινωνία: την έννοια της διπλής ουσιαστικότητας (double materiality). Η διπλή ουσιαστικότητα έγινε νομικά υποχρεωτική το 2022 με την Ευρωπαϊκή Οδηγία CSRD, ενώ το 2023 τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα ESRS παρείχαν την απαραίτητη καθοδήγηση για την εφαρμογή της από τις επιχειρήσεις.
Με βάση την αρχή της διπλής ουσιαστικότητας οι επιχειρήσεις καλούνται να αξιολογήσουν:
Την «ουσιαστικότητα των επιδράσεων» (impact materiality), δηλαδή την επίδρασή τους στο περιβάλλον και στους ανθρώπους, όπως, για παράδειγμα, τις εκπομπές άνθρακα που εκλύουν στην ατμόσφαιρα, τα απόβλητά τους, τις εργασιακές πρακτικές ή την ασφάλεια προϊόντων.
Τη «χρηματοοικονομική ουσιαστικότητα» (financial materiality), τους κινδύνους και τις ευκαιρίες, δηλαδή, που το εξωτερικό περιβάλλον δημιουργεί και οι οποίες ενέχουν χρηματοοικονομικές επιπτώσεις στην εταιρεία, όπως κανονιστικές αλλαγές, αλλαγές στις καταναλωτικές προτιμήσεις, τεχνολογικές εξελίξεις ή κλιματικοί κίνδυνοι και κοινωνικές τάσεις.
Πολλές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν την έννοια της διπλής ουσιαστικότητας ως μία ακόμη υποχρέωση συμμόρφωσης. Ωστόσο, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ευκαιρία και ένα πολύτιμο εργαλείο για τον δραστικό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, αλλά και για τη δημιουργία αξίας για τις ίδιες και τα ενδιαφερόμενά τους μέρη, στο πλαίσιο μιας πιο βιώσιμης οικονομίας. Η έγκαιρη κατανόηση και αντιμετώπιση, τόσο των χρηματοοικονομικών όσο και των περιβαλλοντικών/κοινωνικών επιπτώσεων, επιτρέπει στις επιχειρήσεις να προβλέψουν, να διαχειριστούν και να μετριάσουν τους κινδύνους πιο αποτελεσματικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής στις εφοδιαστικές αλυσίδες και στο κόστος λειτουργίας.
Κυριότερα, όμως, η μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της δραστηριότητας της εταιρείας ενισχύει την εμπιστοσύνη των ενδιαφερόμενων μερών, βελτιώνει την εικόνα και τη φήμη του οργανισμού και ενισχύει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, επιδρώντας θετικά στην πιστότητα των πελατών, αλλά και την προσέλκυση ταλέντων. Το ίδιο ισχύει και για την εύρεση χρηματοδότησης. Όλο και περισσότεροι επενδυτές εστιάζουν σήμερα στα κριτήρια ESG για την τοποθέτηση των κεφαλαίων τους. Η υιοθέτηση της διπλής ουσιαστικότητας ενισχύει την ελκυστικότητά τους για βιώσιμες και υπεύθυνες επενδύσεις και ικανοποιεί το αίτημα για διαφάνεια από τους θεσμικούς επενδυτές.
Η καθιερωμένη άποψη σύμφωνα με την οποία οι δράσεις των επιχειρήσεων για το κλίμα και οι επενδύσεις στη βιώσιμη ανάπτυξη έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις χρηματοοικονομικές τους επιδόσεις, δεν επιβεβαιώνεται στην πράξη. Η εμπειρία των τελευταίων ετών μάς δείχνει ότι οι επιχειρήσεις που υιοθετούν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για το κλίμα και επενδύουν στη βιώσιμη ανάπτυξη, δεν συμβάλλουν μόνο στη διάσωση του πλανήτη, αλλά δημιουργούν, παράλληλα, χρηματοοικονομική αξία για τις ίδιες και ευρύτερη αξία για τα ενδιαφερόμενα μέρη. Σύμφωνα με την έρευνα της ΕΥ, Sustainable Value Study Ελλάδα 2023, 45% των επιχειρήσεων του δείγματος διαπίστωσαν ότι οι πρωτοβουλίες τους για το κλίμα οδήγησαν στη δημιουργία μεγαλύτερης χρηματοοικονομικής αξίας σε σχέση με τις προσδοκίες τους, ενώ οι επιχειρήσεις που ξεκινούν νωρίτερα τη διαδρομή τους προς τη βιώσιμη ανάπτυξη, εξασφαλίζουν ακόμη μεγαλύτερα οφέλη.
Οι επιχειρήσεις με ολοκληρωμένη προσέγγιση για το κλίμα και επενδύσεις στη βιώσιμη ανάπτυξη δεν συμβάλλουν μόνο στη διάσωση του πλανήτη, αλλά δημιουργούν και χρηματοοικονομική αξία για τις ίδιες.
Η διπλή ουσιαστικότητα ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να «δουν πέρα» από τις εκθέσεις τριμήνου και να εστιάσουν στη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας, ενισχύοντας την ανθεκτικότητά τους απέναντι στις αναδυόμενες παγκόσμιες προκλήσεις και διασφαλίζοντας ότι τα επιχειρηματικά τους μοντέλα θα παραμείνουν βιώσιμα και κερδοφόρα στο μέλλον.
*Κιάρα Κόντη, εταίρος, επικεφαλής Υπηρεσιών Κλιματικής Αλλαγής και Βιώσιμης Ανάπτυξης της EY Ελλάδος και της EY στην περιοχή CESA
