Η μία μετά την άλλη οι επιχειρήσεις μπαίνουν στη διαδικασία να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, καθώς πλέον η υποχρέωση για άσκηση δραστηριότητας με γνώμονα και την προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι μόνο ηθική, αλλά και νομική για ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό εταιρειών. Η κλιματική κρίση «χτυπά» όλο και συχνότερα, θυμίζοντας σε όλους πόσο αναγκαίο είναι το «να γίνει κάτι». Από τη στιγμή μάλιστα που οι οικονομικές επιπτώσεις είναι ήδη εμφανείς και στο τελευταίο νοικοκυριό (αύξηση τιμών ενέργειας, ζημιές στη γεωργική παραγωγή και ανατιμήσεις στα αγροτικά προϊόντα, ολοένα και περισσότερα περιστατικά καταστροφής περιουσιακών στοιχείων), η πίεση για προσαρμογή γίνεται μεγαλύτερη.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι οι πολιτικές ESG (Environmental, Social, Governance) δεν αφορούν πλέον κάποια εξειδικευμένα στελέχη επιχειρήσεων, μερικούς τεχνοκράτες ανά την υφήλιο, τους πολιτικούς ή ενδεχομένως και τους σπουδαστές κάποιων σχολών σχετικών με το θέμα. Αφορούν ολοένα και περισσότερους, γι’ αυτό και μεγαλώνει η ανάγκη να γίνουν κατανοητές έννοιες που πριν από μερικά χρόνια συζητούνταν και γίνονταν κατανοητές μόνο σε «κλειστούς κύκλους». Ιδού, λοιπόν, ένα βασικό λεξιλόγιο με ορισμούς που θα συναντάμε όλο και πιο συχνά τα επόμενα χρόνια στην προσπάθεια να φέρουμε την επαγγελματική και επιχειρηματική δράση στα μέτρα του περιβάλλοντος και των νέων συνθηκών που διαμορφώνονται γρήγορα και πιεστικά.
1.ESG
Είναι τα αρχικά από τις λέξεις Environmental, Social, Governance, τρία γράμματα που χρησιμοποιούνται κυρίως για να μετρηθούν οι επιπτώσεις μιας επένδυσης, μιας νέας δραστηριότητας στην οποία προχωρά μια επιχείρηση. Χρησιμοποιούμε τα περιβαλλοντικά κριτήρια για να «μετρήσουμε» την απόδοση μιας εταιρικής απόφασης όσον αφορά τη διαχείριση της φύσης και του περιβάλλοντος, τα κοινωνικά κριτήρια για να αξιολογήσουμε τις συνέπειες στις σχέσεις με τους υπαλλήλους, τους προμηθευτές και τους πελάτες, αλλά και τη διακυβέρνηση, για να μπουν στην εξίσωση η μεταχείριση των στελεχών, η ίση χωρίς διακρίσεις εκπροσώπηση στη διοίκηση, τα δικαιώματα των μετόχων κ.λπ.
2.Βιώσιμη ανάπτυξη
Άλλο πράγμα η βιωσιμότητα και άλλο η βιώσιμη ανάπτυξη. Προτιμάται η δεύτερη έννοια, καθώς ο στόχος είναι η στρατηγική που θα χαραχθεί, η απόφαση που θα ληφθεί, να ελαχιστοποιεί το αποτύπωμα του άνθρακα, να διασφαλίζει την προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος αλλά και να παραδίδει κάτι καλύτερο (σίγουρα όχι κάτι χειρότερο) στις επόμενες γενιές. Φαίνεται θεωρητικό, αλλά δεν είναι, καθώς η βιώσιμη ανάπτυξη μπορεί να επηρεάσει από τα έργα υποδομής και τον τρόπο κατασκευής τους μέχρι την οικονομική ανάπτυξη και τις επιλογές που θα γίνουν για να φτάσουμε σε αυτήν.
3.Κυκλική οικονομία
Η ιδέα είναι πολύ συγκεκριμένη: ανακυκλώνουμε ή ανακτούμε υπάρχοντες πόρους, περιορίζουμε την απόρριψη, επιμηκύνουμε τη διάρκεια ζωής τους, ακριβώς για να αυξηθεί η συνετή χρήση. Μπορεί να πει κανείς ότι είναι το αντίθετο της γραμμικής οικονομίας, η οποία στηρίζεται στο τρίπτυχο «παραγωγή, κατανάλωση, απόρριψη». Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της κυκλικής οικονομίας; Πρώτον, εστιάζεται στον περιορισμό της σπατάλης κατά την παραγωγική διαδικασία. Δεύτερον, δίνει έμφαση στην αξιοποίηση των ανανεώσιμων πόρων, καθώς και των φυτικών και των ζωικών υποπροϊόντων. Τρίτον, προωθεί την παραγωγή ενέργειας από τα παραγόμενα απόβλητα. Με αυτή τη λογική, ακόμη και τα σκουπίδια έχουν την αξία τους.
Μπορεί να πει κανείς ότι η κυκλική οικονομία είναι το αντίθετο της γραμμικής, η οποία στηρίζεται στο τρίπτυχο «παραγωγή, κατανάλωση, απόρριψη».
4.Οικονομία του διαμοιρασμού
Θα τη συναντήσετε περισσότερο με την αγγλική ορολογία: sharing economy. To νόημα είναι η χρήση ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας από πολλαπλούς χρήστες και όχι μόνο από τον «ιδιοκτήτη». Ευρύτατα γνωστά είναι τα μοντέλα διαμοιρασμού ακινήτων και αυτοκινήτων, ενώ σταδιακά ο κατάλογος επεκτείνεται με ολοένα και περισσότερες ιδέες προϊόντων ή υπηρεσιών.
5.Απανθρακοποίηση
Είναι η προσπάθεια περιορισμού του άνθρακα από την οικονομική δραστηριότητα. Στόχος, να μειωθούν στην ατμόσφαιρα οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, που έχουν χωριστεί σε έξι είδη σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Κιότο (μεταξύ αυτών, το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, το μονοξείδιο του αζώτου κ.ά.). Με δεδομένο ότι τα αέρια του θερμοκηπίου παραμένουν στην ατμόσφαιρα ακόμη και για χιλιάδες χρόνια πλήττοντας τον πλανήτη και όχι μόνο τη γεωγραφική περιοχή από την οποία γίνεται η εκπομπή, βασικό ζητούμενο είναι η χάραξη πολιτικών μείωσης ή και αντιστάθμισης. Έτσι, ειδικά για τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η βιομηχανία αλλά και η γεωργία, όπως και ο κλάδος διαχείρισης αποβλήτων, συζητούνται και σχεδιάζονται πολιτικές όπως για παράδειγμα η «αντιστάθμιση του άνθρακα». Αφού υπολογιστεί το ανθρακικό αποτύπωμα (δηλαδή το σύνολο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται άμεσα ή έμμεσα από μια επιχείρηση, υπηρεσία ή προϊόν), χαράσσονται πολιτικές εξισορρόπησης, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν «πράσινα έργα», αναδασώσεις, κατασκευές εγκαταστάσεων για παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κ.λπ. Υπάρχει ακόμη μία σημαντική έννοια, που είναι η ανθρακική ουδετερότητα. Ουσιαστικά μιλάμε για μοντέλο που στηρίζεται σε εναλλακτικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η γεωθερμία, η ηλιακή ή η αιολική ενέργεια.
6.Αστική βιωσιμότητα
Είναι το μοντέλο ενθάρρυνσης δράσεων που θα οδηγήσουν στη μετάβαση των πόλων προς ένα βιώσιμο και κυκλικό μοντέλο διαβίωσης. Εδώ συναντώνται δράσεις όπως η πράσινη κινητικότητα, η βέλτιστη διαχείριση των αποβλήτων, η ανακύκλωση, η δημιουργία χώρων πρασίνου και η εκτεταμένη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
7.Βιοποικιλότητα
Είναι η ποικιλία των ειδών, των γονιδίων και των οικοσυστημάτων, θέμα ζωτικής σημασίας ακόμη και για την ίδια την ανθρώπινη ζωή. Αυτό λοιπόν που απασχολεί είναι ο κίνδυνος απώλειας της βιοποικιλότητας με τη μείωση ή την απώλεια ειδών σε τοπικό ή και παγκόσμιο επίπεδο. Στόχος, να εντοπίζονται πολιτικές αναστροφής μέσα από διαδικασίες οικολογικής αποκατάστασης. Στο ίδιο κεφάλαιο εντάσσεται και η αποψίλωση των δασών για την οικονομική εκμετάλλευση, κάτι που γίνεται μέσα από τη μετατροπή δασικής γης σε αγροκτήματα ή βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ή ακόμη και για αστικές χρήσεις. Η απομάκρυνση των δέντρων χωρίς την επαρκή αναδάσωση είναι αυτή τη στιγμή ο νούμερο ένα κίνδυνος για καταστροφή οικοτόπων, απώλεια βιοποικιλότητας, κλιματικές μεταβολές, ερημοποίηση, ακόμη και εκτοπισμό πληθυσμών.
8.Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη
Πλέον συνοδεύεται και από την «εταιρική υπευθυνότητα». Από τη μια ενδιαφέρει ο κοινωνικός αντίκτυπος των δραστηριοτήτων της εταιρείας και από την άλλη το κατά πόσο χρησιμοποιούνται τα κριτήρια ESG. Στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης αλλά και της εταιρικής υπευθυνότητας, ενδιαφέρει η επιχειρηματική διαφάνεια, οι σχέσεις με τους εργαζομένους αλλά και η διαχείριση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Ενδιαφέρει επίσης η υποστήριξη της τοπικής κοινότητας αλλά και η δυνατότητα συμβολής στην επίλυση προβλημάτων όπως η ανεργία, η φτώχεια, τα υγειονομικά προβλήματα, ακόμη και οι διακρίσεις.
9.Βιώσιμη χρηματοδότηση
Ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο, καθώς η έννοια σχετίζεται με την ενσωμάτωση κριτηρίων ESG στις αποφάσεις χρηματοδότησης που καλούνται να λάβουν οι τράπεζες και γενικότερα οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί. Ο ρόλος της βιώσιμης (ή αειφόρου χρηματοδότησης) είναι να υποστηρίζει την οικονομική ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα να μειώνει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα αυτής. Πολλή δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση έχει γίνει σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει υιοθετηθεί ένα σύνολο εργαλείων και στρατηγικών, όπως το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ταξινόμησης (EU Taxonomy) αλλά και ο Κανονισμός Γνωστοποιήσεων Αειφορίας (Sustainable Finance Disclosure Regulation – SFDR).
Ο ρόλος της βιώσιμης χρηματοδότησης είναι να υποστηρίζει την οικονομική ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα να μειώνει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα αυτής.
Ο στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα παίξουν ενεργό ρόλο στη χρηματοδότηση της πράσινης ενεργειακής μετάβασης και στην απανθρακοποίηση της οικονομίας. Για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ταξινόμησης δίνει τη δυνατότητα στους επενδυτές να κατευθύνουν τα κεφάλαιά τους προς βιώσιμες τεχνολογίες και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Προσφέρει ουσιαστικά μια «κοινή γλώσσα», την οποία μπορούν να χρησιμοποιούν οι επενδυτές για να επιλέξουν ποιον θα χρηματοδοτήσουν και ποιον όχι. Υπάρχουν και άλλα πλεονεκτήματα του Τaxonomy: εισάγει υποχρεώσεις γνωστοποίησης για τις επιχειρήσεις και τους συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές, συμβάλλει στην πάταξη της προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας (greenwashing) και προωθεί έργα αειφορίας, με σκοπό την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.
10.«Πράσινο ξέπλυμα» (green washing)
Αναφέρθηκε προηγουμένως· να δώσουμε και τον ορισμό: Πράσινο ξέπλυμα είναι η πράξη της υποβολής ψευδών ή παραπλανητικών δηλώσεων σχετικά με τα περιβαλλοντικά οφέλη ενός προϊόντος ή μιας πρακτικής. Μπορεί να είναι ένας τρόπος για τις εταιρείες να συνεχίσουν ή να επεκτείνουν τις ρυπογόνες, καθώς και τις συναφείς επιβλαβείς συμπεριφορές τους, ενώ παράλληλα εκμεταλλεύονται το σύστημα ή επωφελούνται από τους καλοπροαίρετους, αειφορικά σκεπτόμενους καταναλωτές. Πολλά τα παραδείγματα: εικόνες με βάση τη φύση –όπως δέντρα, φύλλα ή ζώα– στις συσκευασίες προϊόντων και στις διαφημίσεις μπορούν να υποδηλώνουν βιωσιμότητα, ακόμη και αν η εταιρεία ή το προϊόν είτε βλάπτει ενεργά το περιβάλλον είτε δεν λαμβάνει πραγματικά μέτρα για την προστασία του. Οι εταιρείες που παράγουν πλαστικά προϊόντα συχνά προσπαθούν να καθησυχάσουν τις ενοχές των καταναλωτών, εμφανίζοντας σε περίοπτη θέση το πανταχού παρόν σύμβολο ανακύκλωσης ή εκφράσεις όπως «παρακαλώ ανακυκλώστε» στη συσκευασία.
