Οι μεγάλες εταιρείες στη χώρα μας είναι όχι μόνο ενήμερες για την ύπαρξη του Ελληνικού Κώδικα για την Εταιρική Διακυβέρνηση, αλλά δίνουν εμφανώς και την εικόνα μιας τάσης συμμόρφωσής τους με τις απαιτήσεις του. Ωστόσο η συχνότητα των περιπτώσεων της μη συμμόρφωσής τους είναι τόσο σημαντική, ώστε αφενός προκαλούν ανησυχία, αφετέρου εγείρουν ερωτήματα για το κατά πόσον οι εταιρείες έχουν, όντως, αντιληφθεί τη σπουδαιότητα που έχει η καλή Εταιρική Διακυβέρνηση και οι πρακτικές των διοικητικών συμβουλίων τους.
Αυτό είναι ένα από τα επιμέρους συμπεράσματα μιας πολύ σημαντικής και ποιοτικής έρευνας που πραγματοποίησε στη χώρα μας με τη συμμετοχή των μεγαλύτερων ελληνικών επιχειρήσεις –εισηγμένων και μη– η Εταιρεία Συμβούλων Better Future, την οποία η Mercer Consulting το 2013 όρισε ως μοναδικό μέλος της στην Ελλάδα.
Η έρευνα
Η συγκεκριμένη έρευνα και μελέτη με τον τίτλο «Boardrooms in Greece, What are the Practices? » διενεργήθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Liverpool και ειδικότερα με τον καθηγητή Μάνατζμεντ και Εταιρικής Διακυβέρνησης, δρ Τέρι ΜακΝάτι (www.betterfuture.gr). Οι εταιρείες που συμμετείχαν είναι από τις μεγαλύτερες στη χώρα μας, με συνολικό αριθμό εργαζομένων 79.000 άτομα και από τις πλέον γνωστές στους τομείς τους (βιομηχανίες, τράπεζες, πετρελαιοειδή και φυσικό αέριο, κατασκευές, λιανικό εμπόριο, καταναλωτικά αγαθά, τεχνολογίες της πληροφορίας, τηλεπικοινωνίες, εφοδιαστική αλυσίδα, οικονομικές υπηρεσίες, φαρμακευτικές). Σε ποσοστό 74% είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών, σε 21% υπάρχει συμμετοχή και του Δημοσίου, και στο ίδιο ποσοστό (21%) πρόκειται για εταιρείες με μετόχους και εκτός Ελλάδας.
Τα δεδομένα των Δ.Σ., όπως προέκυψαν από την έρευνα, παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Για παράδειγμα, ο αριθμός των διευθυντών που συμμετέχουν στα Δ.Σ. κυμαίνεται από τρεις –το κατώτατο– έως 19. Οι μη εκτελεστικοί διευθυντές, ως ποσοστό του συνόλου των διευθυντών, κυμαίνονται από 30% έως 100%. Ο αριθμός των συναντήσεων σε χρονικό διάστημα ενός έτους, κυμαίνεται από δύο έως 42. Οσο για την ετήσια αμοιβή των διευθυντών και αυτή κυμαίνεται από μηδενική έως και δεκάδες χιλιάδες.
Ενα επαναλαμβανόμενο εύρημα της έρευνας είναι και το ότι μόνο το ένα τρίτο των συμμετεχουσών εταιρειών πιστεύουν ότι το Δ.Σ. τους έχει τη σωστή σύνθεση για το περιβάλλον και για τις επιχειρήσεις για τις οποίες λειτουργεί. Επίσης, προκύπτει ότι το ένα τέταρτο των εταιρειών που πήραν μέρος στην έρευνα δεν διαθέτουν σχέδιο για ενδεχόμενη διαδοχή του CEO. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι τόσο η στρατηγική όσο και η αντιμετώπιση κινδύνων έχουν ήδη επισημανθεί ως χαρακτηριστικά κρίσιμης σημασίας στο πλαίσιο της ευθύνης των Δ.Σ., ωστόσο η σχετική πληροφόρηση που παρέχεται στα μέλη των Δ.Σ. για τους δύο αυτούς τομείς χαρακτηρίζεται ελάχιστα επαρκής.
Για το θέμα της επιλογής των μελών των Δ.Σ., προκύπτει ότι ελάχιστες από τις εταιρείες διαθέτουν την ανάλογη Επιτροπή Επιλογής Υποψηφιοτήτων. Αλλά και σε αυτές, ούτε τη δέουσα σημασία τους αποδίδουν, αλλά ούτε και την οικονομική αποζημίωση. Τελικά, οι συστάσεις για τα νέα μέλη συνήθως προέρχονται από το εσωτερικό της εταιρείας και όχι από εξωτερική αναζήτηση υποψηφίων. Οι άλλες περιπτώσεις μη συμμόρφωσης που αναδείχθηκαν, είναι η μη δημοσίευση ετήσιου απολογισμού για την Εταιρική Διακυβέρνηση, η μη χρήση της επίσημης διαδικασίας αξιολόγησης για τη βελτίωση της λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας του Δ.Σ., η μη τοποθέτηση μη εκτελεστικού αντιπρόεδρου στην περίπτωση που ο πρόεδρος είναι εκτελεστικό μέλος, η παράλειψη σύστασης των απαραίτητων επιτροπών, όπως και οι περιπτώσεις προέδρων που παρεξέκλιναν της ευθύνης τους για την ατζέντα του Δ.Σ.
Μια νέα «εντολή»
«Κατά τη δική μας άποψη τα ευρήματα αυτά αντιπαραβαλλόμενα με τις νέες ιδέες που επικρατούν, μοιάζουν με προβλήματα φάσης “οδοντοφυΐας” και φανερώνουν ότι το περιβάλλον για την Εταιρική Διακυβέρνηση είναι ακόμη ανώριμο. Πιστεύουμε ωστόσο ότι οι μελλοντικές έρευνές μας θα αναδείξουν βελτιώσεις στις πρακτικές των Δ.Σ. και στην Ελλάδα», είναι το σχόλιο της μελέτης. Προλογίζοντας την έκδοση της μελέτης της έρευνας, ο κ. Κρις Αμιράλης, ιδρυτικός εταίρος και πρόεδρος της Better Future, αναφέρει ότι «σε ολόκληρο τον πλανήτη τα θέματα και οι κατευθυντήριες οδηγίες για τη διακυβέρνηση συνιστούν μια νέα “εντολή” προς τα Δ.Σ.
Τα μέλη των οποίων καλούνται να υιοθετήσουν έναν νέο τρόπο σκέψης σε ό,τι αφορά τον ρόλο τους και τις ικανότητες υπολογισμού του. Η νέα αυτή “εντολή” θέτει νέες νόρμες και προσδοκίες σε τομείς όπως είναι το επίπεδο της εμπλοκής, η χρονική δέσμευση, το “βάθος” της πραγματογνωμοσύνης και η εξισορρόπηση ανάμεσα στην πρόκληση και στην υποστήριξη».
Τάσεις και πρακτικές
Στόχος της συγκεκριμένης έρευνας και μελέτης είναι η παρουσίαση των τάσεων, των πρακτικών και των βαθύτερων σκέψεων που θα δώσουν το έναυσμα για να ξεκινήσει μια συζήτηση που θα απαντήσει στα καίρια ερωτήματα που θέτει η «νέα εποχή των Δ.Σ.».
Για παράδειγμα, «είστε ευχαριστημένος με όσα συμβαίνουν γύρω από το τραπέζι του Δ.Σ. σας; Τα ερωτήματα που θέτει είναι τα κατάλληλα; Πώς θα μπορούσε να γίνει καλύτερο το Δ.Σ. σας;» μεταξύ άλλων. Ωστόσο, την αξία και τη χρησιμότητα της επίκαιρης αυτής έρευνας της Better Future επαυξάνει το γεγονός ότι «στην Ελλάδα, η Εταιρική Διακυβέρνηση βρίσκεται σε φάση θεμελιώδους αλλαγής», όπως το επισημαίνει ο κ. Νίκος Στελλάκης, εταίρος της Better Future.
Και αναφέρεται αφενός στην έκδοση του Ελληνικού Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης με την οποία αναγνωρίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός πλαισίου, όχι απαραιτήτως ενός νόμου, αφετέρου στη διαπίστωση που εκφράζουν οι ίδιες οι εταιρείες, ότι η εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών του Κώδικα συμβάλλει στην επίτευξη των δικών τους επιχειρηματικών στόχων. Και το αυτονόητο γενικό συμπέρασμα που προκύπτει, είναι ότι η παρούσα έρευνα παρέχει το πλέον κατάλληλο «έδαφος» για να συζητηθούν οι όποιες προκλήσεις για την εφαρμογή του.
