Τάραξε τα νερά της διεθνούς βιβλιογραφίας με την παγκόσμια πρωτοτυπία του το νέο βιβλίο του Δημήτρη Μπουραντά, καθηγητού του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντού Executive MBA και Msc in Human Resources Management, και της υποψήφιας διδάκτορος Βάσιας Αγαπητού για τις «Ηγετικές μετα-ικανότητες» λόγω της βαθιάς τομής που συντελεί στη θεώρηση των ηγετών και της ηγεσίας. Με τον τίτλο «Leadership Meta-Competences: Discovering the hidden virtues» από τις εκδόσεις Gower, ανοίγει νέους ορίζοντες στη διεθνή βιβλιογραφία για την ηγεσία και το ηγετικό φαινόμενο, ειδικότερα.
Αυτό που τεκμηριώνει είναι ότι οι συνήθεις ικανότητες που έχουν έως τώρα παρουσιασθεί στη βιβλιογραφία και που αναπτύσσονται στην πράξη, δεν είναι αυτές που εξασφαλίζουν την αποτελεσματική ηγεσία, λόγος ύπαρξης της οποίας είναι η επίτευξη αποτελεσμάτων για το κοινό καλό με την έννοια του Αριστοτέλη. Η αποτελεσματική ηγεσία απαιτεί αρετές που αφορούν στο «είναι» του ηγέτη και στις μετα-ικανότητες και είναι οι προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν και να αξιοποιηθούν σωστά οι συνήθεις ηγετικές ικανότητες.
Θεμελιώδεις ικανότητες
Είναι η πρώτη φορά που τεκμηριώνεται ότι ο ηγέτης δεν είναι το άθροισμα ηγετικών ικανοτήτων βάσει των οποίων, έως σήμερα, οι επιχειρήσεις προσλαμβάνουν, αξιολογούν και αναπτύσσουν τα στελέχη. Ο ηγέτης είναι μια οντότητα που εκφράζεται με το «είναι» του ατόμου και συντίθεται από μια σειρά αρετών είτε μετα-ικανοτήτων. Είναι η πρώτη φορά που δίνεται ο ορισμός της έννοιας «μετα-ικανότητα» και τεκμηριώνεται ότι, έως τώρα, έχουν αγνοηθεί -τόσο από την έρευνα όσο και από τη βιβλιογραφία- θεμελιώδεις ικανότητες που αφορούν τον χαρακτήρα του ηγέτη και τον πυρήνα των αξιών του.
«Το βιβλίο αυτό δεν προσφέρει μια ακόμη από τις μεγάλες “success stories”, τις οποίες όμως τις περισσότερες φορές δεν μπορείς να μιμηθείς. Δεν περιέχει ούτε λίστες ούτε συνταγές επιτυχίας και ούτε παρουσιάζει μοντέλα που βασίζονται σε θεωρίες. Οι μετα-ικανότητες που συζητούνται στο βιβλίο δεν είναι παρά οι διαχρονικές αρετές τις οποίες φαίνεται να διαθέτουν οι αποτελεσματικοί ηγέτες. Με τη διαφορά όμως ότι σπανίως -ίσως ουδέποτε- περιλαμβάνονται στον κατάλογο των ικανοτήτων της ευρείας βιβλιογραφίας που υπάρχει για την επιχειρηματική ηγεσία» γράφει στην παρουσίαση του βιβλίου ο εκδοτικός οίκος Gower (www.gowerpublishing.com).
Στη συνέχεια, επιγραμματικά αναφέρει ότι οι μετα-ικανότητες περιλαμβάνουν: πρώτον, την «υπαρξιακή νοημοσύνη», η οποία διαφέρει από την πολυσυζητημένη συναισθηματική νοημοσύνη και είναι η ικανότητα του ηγέτη να θέτει και να απαντά θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούν την ύπαρξή του και που αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη κάθε άλλης νοημοσύνης, όπως η λογική, η συναισθηματική και η κοινωνική νοημοσύνη.
Τη «φρόνηση», που είναι η ικανότητα να διαθέτει σωστή κρίση που να βασίζεται στην εφαρμογή ηθικού και πολιτικού ορθολογισμού. Επίσης, την ικανότητα για την «ανάπτυξη εμπιστοσύνης», που σημαίνει να είναι ο ίδιος αξιόπιστος, να δείχνει ο ίδιος σεβασμό και να εμπνέει την εμπιστοσύνη και στους άλλους. Τέλος, για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογραφία παρουσιάζεται ως ηγετική ικανότητα και η -εθελοντική και δημιουργική- «μοναξιά» που σημαίνει ότι το άτομο έχει την ικανότητα να αποσύρεται από τις πιέσεις του περιβάλλοντος, να οραματίζεται, να στοχάζεται και να παίρνει δύσκολες αποφάσεις.
Με ιδιαίτερη ικανοποίηση αναφέρουμε ότι ο κ. Μπουραντάς τις σκέψεις του για τη «Μοναξιά του Ηγέτη» ως «θεμελιώδη ικανότητα ή καλύτερα “μετα-ικανότητα” που είναι προϋπόθεση για να αναπτυχθούν είτε να αξιοποιηθούν αρκετές από τις υπόλοιπες ηγετικές ικανότητες είτε χαρακτηριστικά», τις είχε εδώ και πολύ καιρό μοιρασθεί με τους αναγνώστες της «Κ» με συνέντευξή του στην παρούσα στήλη. Οταν μάλιστα τον ρωτήσαμε για τις ικανότητες και τα βασικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον «ηγέτη», μας απάντησε ότι «έχουν γραφεί παρά πολλά, με αποτέλεσμα ο κατάλογος να είναι πολύ μεγάλος. Μεταξύ αυτών υπάρχουν ορισμένα που θεωρώ θεμελιώδη και προκύπτουν από την πλέον σύγχρονη βιβλιογραφία».
Γιατί, όμως, ο ηγέτης θα πρέπει να αισθανθεί μόνος; «Για να εμπνευσθεί, να δημιουργήσει νέες ιδέες, να αμφισβητήσει την κατεστημένη σκέψη και πρακτική. Να συλλάβει ένα καλύτερο μέλλον, να πάρει πρωτοβουλίες, να τραβήξει μπροστά και να ανοίξει ορίζοντες. Θα πρέπει να μπορεί να αντέξει τη μοναξιά του, όταν θα χρειασθεί να αμφισβητήσει τις “καθιερωμένες αλήθειες”, τις “ιερές αγελάδες”, τα ταμπού και τα “μη συζητήσιμα”».
Ενδοσκόπηση
Η θεμελιώδης αυτή ικανότητα του ηγέτη -η μοναξιά- συμβάλλει με τη γοητεία της στην «ενδοσκόπηση» του ηγέτη. Κάτι απαραίτητο για να συλλογίζεται και να ξεκαθαρίζει το «ποιος είναι, ποιος θέλει να είναι, πού βρίσκεται και πού θέλει να πάει». Θα πρέπει ακόμη να αγαπά τη μοναξιά του, όταν θα πρέπει «με αξίες, ακεραιότητα, εντιμότητα, διαφάνεια να αντιμετωπίζει τη διαπλοκή, τον καιροσκοπισμό, την ανεντιμότητα, τα «πισώπλατα μαχαιρώματα» και την αλαζονεία των άλλων. Θα αισθανθεί μόνος όταν τα εμπνευσμένα πρότυπα, τα ιδεώδη και ιδανικά που πρεσβεύει αντιμετωπίζονται «επί ίσοις όροις» με τη μετριότητα, το βόλεμα, την πονηριά και την αδράνεια».
Και με τις άκρως ενδιαφέρουσες αυτές σκέψεις του, ο καθηγητής κ. Μπουραντάς κατέληξε ότι «η μοναξιά αποτελεί συστατικό στοιχείο της ηγετικής συμπεριφοράς. Συνεπώς, τα στελέχη που θέλουν να ασκήσουν αποτελεσματική ηγεσία στον χώρο τους, θα πρέπει να μάθουν να ζουν και στιγμές μοναξιάς. Θα πρέπει να επιζητούν τέτοιες στιγμές. Να τις αντέχουν, να γοητεύονται από αυτές, να τις αγαπούν ώστε να μπορούν να τις αξιοποιούν δημιουργικά για μια καλύτερη επιχείρηση, για έναν καλύτερο θεσμό στην κοινωνία, για ένα καλύτερο μέλλον για τον άνθρωπο».
