Αυτή είναι μία ανησυχητική προοπτική. Ο αποπληθωρισμός που αντανακλά κατάρρευση της ζήτησης και ένα πλεόνασμα παραγωγικής ικανότητας είναι πάντα επικίνδυνος. Η πτώση των τιμών μπορεί να οδηγήσει τους καταναλωτές να αναβάλουν τις αγορές τους, οδηγώντας σε μία σπειροειδή πτώση της αδύναμης ζήτησης και περαιτέρω μειώσεων των τιμών. Αυτό το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για οικονομίες με υψηλά επίπεδα χρέους, όπως ανακάλυψε η Ιαπωνία με επώδυνο τρόπο τη δεκαετία του 1990.
Η πραγματική αξία του χρέους μεγαλώνει, ενώ οι τιμές πέφτουν, ακριβώς το αντίθετο απ’ ό,τι χρειάζεται μία χώρα ήδη επιβαρυμένη από υπερβάλλοντα χρέη. Οι πλούσιες χώρες ήδη μαστίζονται από μία ήπια περίπτωση του φαινομένου «χρέους – αποπληθωρισμού». Ο συνδυασμός της πτώσης των τιμών των ακινήτων με την πιστωτική συστολή αναγκάζει τους οφειλέτες να περικόψουν τις δαπάνες τους και να πουλήσουν στοιχεία του ενεργητικού τους, κινήσεις οι οποίες με τη σειρά τους πιέζουν προς τα κάτω τις τιμές της στεγαστικής αγοράς αλλά και των άλλων αγορών.
Ο Αμερικανός οικονομολόγος Irving Fisher ήδη από το 1933 είχε υποστηρίξει ότι ένας τέτοιος φαύλος κύκλος μπορεί να οδηγήσει την οικονομία σε ύφεση. Μία γενικευμένη πτώση στις τιμές καταναλωτή μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση. Καθώς οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν να μειώσουν τα επιτόκια κάτω από το μηδέν, ο αποπληθωρισμός αυξάνει τα πραγματικά επιτόκια, επιβραδύνοντας περαιτέρω την οικονομία και αυξάνοντας την πραγματική αξία των χρεών. Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα είναι τώρα μεγαλύτερα απ’ ό,τι ήταν τη δεκαετία του 1930, επομένως μία σύγχρονη ύφεση θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο οδυνηρή. Υπάρχουν ωστόσο τέσσερις λόγοι που εξηγούν το γιατί ένας αποπληθωριστικός φαύλος κύκλος είναι ακόμη ένας απομακρυσμένος κίνδυνος, ο οποίος μπορεί να αποφευχθεί από τους policy-makers. Πρώτον, αν και οι τιμές των τροφίμων και των καυσίμων είναι ευμετάβλητες, οι τιμές των περισσότερων υπολοίπων αγαθών δεν πέφτουν τόσο εύκολα. Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες ο πληθωρισμός απέχει ακόμη πολύ από το μηδέν, κάτι που δεν πρόκειται να αλλάξει γρήγορα.
Στην Ιαπωνία ο αποπληθωρισμός δεν εμφανίστηκε παρά τέσσερα χρόνια μετά το σκάσιμο της χρηματοοικονομικής φούσκας της χώρας. Δεύτερον, οι κεντρικοί τραπεζίτες -τουλάχιστον εκτός ΗΠΑ- διαθέτουν ακόμη άφθονα περιθώρια άσκησης νομισματικής πολιτικής. Με το επιτόκιο στο 4,25%, η ΕΚΤ έχει ακόμη περιθώριο προσαρμογής προς τα κάτω. Τρίτον, οι Αμερικανοί policy-makers έχουν τουλάχιστον καταλάβει ότι το δημόσιο χρήμα είναι απαραίτητο για την καταπολέμηση του φαύλου κύκλου χρέους-αποπληθωρισμού.
Προσπαθώντας να κατασβέσουν την πυρκαγιά όπως οι πυροσβέστες με τη μάνικα, διοχετεύουν δημόσιο χρήμα στη χρηματοοικονομική κρίση. Αυτό θα βοηθήσει στην επιβράδυνση της συρρίκνωσης της μόχλευσης. Τέταρτον, αρκετά χρόνια ανοδικής τάσης των τιμών του πετρελαίου ενδεχομένως να επιβράδυνε τους ρυθμούς μεγέθυνσης των ανεπτυγμένων χωρών, μειώνοντας την παραγωγικότητα της ενεργοβόρου παραγωγικής διαδικασίας και αυξάνοντας το κόστος μεταφοράς. Επομένως, αυτή η οικονομική αδυναμία ενδεχομένως να είναι λιγότερο αποπληθωριστική απ’ ό,τι ήταν παλαιότερα. Κατόπιν τούτου, οι policy-makers στον ανεπτυγμένο κόσμο διαθέτουν πληθώρα εργαλείων για να καταπολεμήσουν τον αποπληθωρισμό.
Παρ’ όλα αυτά, όπως η φούσκα διογκώθηκε μετά την αλληλεπίδραση των νομισματικών πολιτικών των ανεπτυγμένων και των αναδυόμενων οικονομιών, έτσι και οι μακροοικονομικές προοπτικές θα επηρεαστούν από αποφάσεις που λαμβάνονται εκτός ΗΠΑ, Ιαπωνίας και Ευρώπης.
Μέχρι στιγμής, οι αναδυόμενες οικονομίες έχουν παίξει θετικό ρόλο. Αν -όπως φαίνεται ακόμη πιθανό- οι μεγαλύτερες εξ αυτών επιβραδυνθούν αλλά δεν εισέλθουν σε ύφεση, τότε θα τεθεί ένα κάποιο όριο στις τιμές των εμπορευμάτων και οι εύποροι καταναλωτές του αναπτυσσόμενου κόσμου θα στηρίξουν τις εξαγωγές των εύθραυστων και χρεωμένων πλούσιων χωρών.
Η ανθεκτικότητα των αναδυόμενων αγορών δεν θα πρέπει ωστόσο να θεωρηθεί δεδομένη. Τώρα πολλά χρηματιστήρια και νομίσματα βούλιαξαν, καθώς το εκκρεμές γύρισε πίσω. Οι επενδυτές ανησυχούν για τον επίμονο υψηλό πληθωρισμό στην αναδυόμενη Ασία και τις χαμηλότερες τιμές πρώτων υλών στη Λατινική Αμερική. Οι χώρες, ιδίως στην Ανατολική Ευρώπη, που δημιούργησαν ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών όταν το φθηνό χρήμα τους το επέτρεψε, τώρα δείχνουν ευάλωτες. Οι μεγαλύτερες οικονομίες, ειδικά η Κίνα, δείχνουν σταθερές και εύρωστες. Στην περίπτωση μάλιστα που η παγκόσμια οικονομία βυθιστεί περαιτέρω, η Κίνα θα αναδυθεί ως ο πιθανότερος σωτήρας;
