Καθώς ο χειμώνας πλησιάζει και σε πολλές περιοχές της Ευρώπης έχει ήδη φθάσει, οι Ευρωπαίοι ανησυχούν για το αν η θέρμανση των κατοικιών τους και το ζεστό νερό στο μπάνιο τους θα θυσιαστούν στον βωμό ενός δύσκολου στοιχήματος της Ε.Ε., την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Μόσχα.
Πολύ προτού φθάσει ο χειμώνας, όμως, προκύπτει πως το τίμημα αυτής της πολιτικής και οικονομικής επιλογής, όχι μόνον είναι βαρύτερο αλλά ενδεχομένως συνεπάγεται μια μονιμότερη ζημιά για το σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Οι προειδοποιήσεις είναι σαφέστατες, προέρχονται από ενώσεις βιομηχανιών, στελέχη οικονομικών ινστιτούτων, αλλά ακόμη και από πολιτικούς και αφορούν τον κίνδυνο να χάσει η Ευρώπη τις βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας. Οπως επισημαίνουν, υπό το δυσβάσταχτο κόστος της ενέργειας οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες χάνουν σε ανταγωνιστικότητα, κλείνουν μονάδες παραγωγής, μειώνουν την παραγωγή τους, μεταφέρουν μονάδες τους αλλού ή ακόμη επενδύουν σημαντικά κεφάλαια στις ΗΠΑ, όπου ενδέχεται να μεταφερθούν οριστικά.
Από τις χαλυβουργίες και τις βιομηχανίες ψευδαργύρου μέχρι τις χαρτοβιομηχανίες, τις βιομηχανίες υαλικών και κεραμικών, αλλά και τις αυτοκινητοβιομηχανίες και τις φαρμακοβιομηχανίες, η Ευρώπη γνωρίζει μια αιμορραγία βιομηχανικής παραγωγής ήδη από τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς οι τιμές της ενέργειας είχαν γίνει απρόσιτες. Δεδομένου ότι οι θερμοκρασίες θα αρχίσουν να υποχωρούν, δεν αναμένεται παρά μόνον επιδείνωση.
Αποκαλυπτική είναι η εικόνα της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής χαλυβουργίας, της ArcelorMittal, που έχοντας κλείσει μονάδες παραγωγής σε όλη την Ευρώπη εκτιμά ότι μόνον μέσα στο τελευταίο τρίμηνο του έτους η παραγωγή της θα είναι μειωμένη κατά 17% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους.
Η αιμορραγία βιομηχανικής παραγωγής ξεκίνησε ήδη από τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς οι τιμές της ενέργειας είχαν γίνει απρόσιτες.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει με τις χαλυβουργίες Acerinox SA, Salzgitter AG και Liberty Steel. Η ισπανική Acerinox έχει ήδη κλείσει μονάδα στο Κάντιθ και έχει απολύσει 1.800 εργάτες, δηλαδή το 85% του προσωπικού της. Στη Γερμανία η Salzgitter έκλεισε χυτήριο στη μονάδα της στο Πάινε της Κάτω Σαξονίας και η βρετανική Liberty Steel έχει αναστείλει την παραγωγή στη μονάδα της στο Ρότερνταμ. Και πολλές άλλες, πολύ λιγότερο γνωστές, όπως η ισπανική Celsa που παρέλυσε μέσα στο καλοκαίρι εξαιτίας του υψηλού κόστους της ενέργειας και η Megasa, που ανέστειλε τη λειτουργία δύο μονάδων της στη Γαλικία.
Αναλυτές της επενδυτικής τράπεζας Jefferies εκτιμούν ότι μέσα στους τελευταίους μήνες έχει αδρανοποιηθεί τουλάχιστον το 10% της παραγωγικής δυνατότητας που έχει η Ευρώπη στον τομέα του χάλυβα.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με την Ενωση Ευρωπαϊκών Βιομηχανιών Eurometaux, έχει ήδη ανασταλεί το 50% της ευρωπαϊκής παραγωγής αλουμινίου και ψευδαργύρου.
Οπως επισημαίνει η εν λόγω Ενωση, το 40% του κόστους για τις βιομηχανίες του κλάδου αφορά την ηλεκτρική ενέργεια. Ετσι η εκτόξευση των τιμών της έχει γονατίσει πολλές βιομηχανίες του κλάδου. Ανάμεσά τους η γαλλική Aluminum Dunkerque Industries, η γερμανική Trimet Aluminum, η ολλανδική Aldel και η ιταλική Alcoa.
Η κατάσταση είναι εξίσου δύσκολη για τις βιομηχανίες αλουμινίου και μετάλλου στις χώρες-μέλη της Ε.Ε. στην ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, όπως για την Alro της Ρουμανίας, τη Slovalco της Σλοβακίας και την Talum της Σλοβενίας. Παράλληλα, η Ομοσπονδία Ευρωπαϊκών Βιομηχανιών Λιπασμάτων αναφέρει ότι έχει διακοπεί πάνω από το 70% της παραγωγής λιπασμάτων εξαιτίας των τιμών του φυσικού αερίου. Και κάτι ανάλογο συμβαίνει σχεδόν σε όλο το φάσμα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Γερμανικές βιομηχανίες «μετακομίζουν» στις ΗΠΑ
Το πλήγμα είναι ήδη αισθητό στη μέχρι προσφάτως ατμομηχανή της ευρωπαϊκής οικονομίας, Γερμανία, που η συγκυρία μοιάζει να την τιμωρεί για τη μακροχρόνια ενεργειακή συμμαχία της με τη Ρωσία. Την ιδέα που εξέτασε Αμερικανός πολιτικός μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την εσκεμμένη αποβιομηχάνιση της Γερμανίας εν είδει τιμωρίας, απειλεί να την υλοποιήσει ο ενεργειακός πόλεμος ανάμεσα στη Μόσχα και στην Ε.Ε. Οι γερμανικές εταιρείες αντιπροσωπεύουν το 27% της βιομηχανικής παραγωγής της Ευρωζώνης με κριτήριο την αξία τους. Ερευνα που διεξήγαγε τον περασμένο μήνα η ένωση γερμανικών αυτοκινητοβιομηχανιών VDA φέρει 85% των αυτοκινητοβιομηχανιών να θεωρούν πως η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης δεν είναι πλέον ανταγωνιστική εξαιτίας των υψηλών τιμών της ενέργειας, αλλά και της αβεβαιότητας που περιβάλλει πλέον την προσφορά εξαρτημάτων, πρώτων υλών κ.λπ. Μόλις το 3% των βιομηχανιών αυτών σχεδιάζει να επενδύσει στη Γερμανία, ενώ το 22% σκοπεύει να μεταφέρει επενδύσεις σε άλλες χώρες. Πράγματι, οι γερμανικές βιομηχανίες τοποθετούν όλο και περισσότερα κεφάλαιά τους στην υπερδύναμη. Ο άλλοτε εθνικός αερομεταφορέας της Γερμανίας, Lufthansa, ο κολοσσός της Siemens, η αλυσίδα εκπτωτικών σούπερ μάρκετ Aldi, η εταιρεία υπηρεσιών υγείας Fresenius συγκαταλέγονται ανάμεσα στις πάνω από 60 γερμανικές εταιρείες που έχουν επενδύσει συνολικά 300 εκατ. δολάρια στην πολιτεία της Οκλαχόμας. Η εμβληματική γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία Volkswagen τον Ιούνιο εγκαινίασε την ανέγερση νέας μονάδας μπαταριών στο Τενεσί των ΗΠΑ, ενώ έχει επενδύσει συνολικά 7,1 δισ. δολ. σε συμφωνίες με προμηθευτές στη Βόρεια Καρολίνα. Σε ανάλογες κινήσεις έχουν προβεί οι Mercedes-Benz και BMW, ενώ η φαρμακοβιομηχανία Bayer επένδυσε 100 εκατ. δολ. σε κέντρο βιοτεχνολογίας στη Βοστώνη. Εξάλλου, μεγάλο μέρος από τις γερμανικές βιομηχανίες είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι γνωστές ως Mittelstand, που αποτελούν κύριο μοχλό της γερμανικής καινοτομίας και τεχνολογικής ανάπτυξης. Συχνά είναι, όμως, οικογενειακές επιχειρήσεις και με πολύ περιορισμένες δυνατότητες να απορροφήσουν το υψηλό κόστος της ενέργειας. Παράλληλα, ωστόσο, δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν και μεγάλες επιχειρήσεις όπως ο όμιλος Prysmian, από τους μεγαλύτερους παραγωγούς καλωδιώσεων στον κόσμο, που ήδη έχει μεταφέρει μέρος της παραγωγής του στην Ουγγαρία και στην Τσεχία, ενώ έχει αρχίσει να αγοράζει εξαρτήματα από την Τουρκία. Εκείνο που φαίνεται πάντως να απασχολεί έντονα πολλές βιομηχανίες ανά την Ευρώπη είναι το τι θα γίνει με τις χημικές βιομηχανίες της Γερμανίας. Η BASF, για παράδειγμα, με ορισμένες μονάδες της προμηθεύει ευρύτατο φάσμα βιομηχανιών πολλών τομέων. Και όπως τονίζουν στελέχη του Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Χημικών Βιομηχανιών Cefic, «αν καταρρεύσουν οι γερμανικές χημικές βιομηχανίες, τρεις εβδομάδες αργότερα θα έχουν πρόβλημα όλες οι εφοδιαστικές αλυσίδες στην Ευρώπη».
Επενδύσεις σε ΑΠΕ και «αποθήκες» φυσικού αερίου από τα ιταλικά εργοστάσια
Στην Ιταλία η ένωση ιταλικών βιομηχανιών Confindustria προειδοποιεί για τον «οικονομικό σεισμό» που θα έχει σύντομα να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση, καθώς θα κληθεί να στηρίξει εταιρείες που έχουν πληγεί από την ενεργειακή κρίση. Σύμφωνα, όμως, με την ιταλική τράπεζα UniCredito, που χρηματοδοτεί τις επενδύσεις των ιταλικών επιχειρήσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι ιταλικές επιχειρήσεις έχουν προσαρμοστεί στην κατάσταση αρκετά καλά. Μεγάλο μέρος της πελατείας της έχει κατορθώσει να παράγει με ίδια μέσα την ενέργεια που χρειάζεται σε ποσοστό 30% με 40% και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και κατά 50%. Είναι όμως βιομηχανίες εκτός των κλάδων εντάσεως ενέργειας. Μια περίπτωση βιομηχανίας εντάσεως ενέργειας είναι η Pelliconi, που παράγει γυάλινα μπουκάλια για αναψυκτικά και μπίρες.
Οταν τα ιταλικά ΜΜΕ άρχισαν να μιλούν για τον κίνδυνο να υπάρξει δελτίο στο φυσικό αέριο τον χειμώνα, η βιομηχανία Pelliconi ανακοίνωσε ότι θα εξακολουθήσει να προμηθεύει μπουκάλια τους πελάτες της, ανάμεσα στους οποίους είναι η Coca-Cola, η Heineken και η Guinness. Η Pelliconi παράγει 35 δισ. μπουκάλια τον χρόνο, κυρίως στην Ιταλία αλλά και την Αίγυπτο και την Κίνα και επέσπευσε την παραγωγή της που είναι εντάσεως ενέργειας και επένδυσε σε φωτοβολταϊκά.
«Οταν είσαι επιχειρηματίας και ακούς στις ειδήσεις ότι υπάρχει κίνδυνος έλλειψης φυσικού αερίου, πρέπει να κάνεις κάτι», τονίζει ο Μάρκο Τσέκι, επικεφαλής της Pelliconi, που όπως και οι άλλες ιταλικές βιομηχανίες έχουν δει να εκτοξεύεται στα ύψη το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Οπως επισημαίνει ο Αντρέα Ορσέλ, διευθύνων σύμβουλος της UniCredito, αυτές οι στρατηγικές προσαρμογής στην ενεργειακή κρίση που επιστρατεύουν διάφορες ιταλικές βιομηχανίες, όπως για παράδειγμα η Pelliconi, αποτελούν πλέον μια μεταβλητή στην εξίσωση που ενδεχομένως μπορεί να καθορίσει το τελικό αποτέλεσμα. «Οι επιχειρήσεις προσαρμόζονται με διάφορους τρόπους», δήλωσε ο ίδιος προσφάτως και προσέθεσε ότι «είναι λάθος να νομίζουμε ότι δεν κάνουν τίποτε. Το βλέπουμε συνέχεια όταν μιλούμε με τους πελάτες μας ότι οι επιχειρήσεις αναδιοργανώνουν τις αλυσίδες τους, τις εταιρείες logistics με τις οποίες συνεργάζονται, τα πάντα».
Πράγματι, οι περισσότερες εταιρείες της Ιταλίας σπεύδουν να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά πάνελ, ενώ μερικές άλλες οργανώνουν πιο φιλόδοξα σχέδια. Η βιομηχανία SBE-Varvit έχει εξασφαλίσει 400 εμπορευματοκιβώτια φυσικού αερίου που θα αποστείλει στη μονάδα της στην βορειοανατολική Ιταλία μέχρι τον Ιανουάριο και θα καλύψει τις όποιες ελλείψεις μπορεί να υπάρξουν τον χειμώνα. Ακόμη και στη χειμαζόμενη βιομηχανία κεραμικών, που όπως και οι υαλουργικές και οι χαρτοβιομηχανίες είναι εντάσεως ενέργειας και πλήττεται από την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας, υπάρχουν αντίστοιχες επιτυχείς περιπτώσεις. Η Italcer εκτιμά πως θα μπορέσει να καλύψει το ένα τέταρτο της ενέργειας που καταναλώνει από τη στιγμή που θα ολοκληρώσει δύο μονάδες θέρμανσης και ηλεκτρικής ενέργειας τις οποίες κατασκευάζει η ίδια. «Από τον Σεπτέμβριο του 2021 φαινόταν τι ερχόταν», τονίζει ο διευθύνων σύμβουλος, Γκρατζιάνο Βέρντι, και προσθέτει πως η Italcer είδε να αυξάνεται το κόστος της για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια κατά 60 εκατ. ευρώ. Γι’ αυτό και επένδυσε 10 εκατ. ευρώ στις δύο αυτές μονάδες συμπαραγωγής ενέργειας με τις οποίες θα εξοικονομήσουν 4 εκατ. ευρώ φέτος. Πηγή: Reuters
Προειδοποίηση
Βλέποντας εμβληματικές γερμανικές βιομηχανίες όπως η Volkswagen, η Lufthansa, η αλυσίδα εκπτωτικών σούπερ μάρκετ Aldi, αλλά και η Bayer, να επενδύουν στις ΗΠΑ, ο επικεφαλής του Κέντρου Βιομηχανικής Οργάνωσης του οικονομικού ινστιτούτου Ifo, Ολιβερ Φαλκ, προειδοποίησε πως «αν οι τιμές της ενέργειας παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα, ορισμένες βιομηχανίες θα εγκαταλείψουν τη Γερμανία για πάντα».
Το πρόβλημα
Ο πρόεδρος της Ενωσης Γαλλικών Βιομηχανιών Εντάσεως Ενέργειας (Uniden), Νικολά ντε Βαρέν, επισήμανε πως «με την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας, οι γαλλικές βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας δεν μπορούν πλέον να παράγουν σε ανταγωνιστικές τιμές», ενώ προειδοποίησε την Ευρώπη ότι κινδυνεύει «να δει να καταρρέουν οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες μετάλλου, χημικών, υαλικών, κεραμικών και οι χαρτοβιομηχανίες».
Ζητούν μέτρα
Απευθυνόμενη στους Ευρωπαίους ηγέτες, η ένωση ευρωπαϊκών βιομηχανιών μη σιδηρούχων μετάλλων Eurometaux εξέφρασε την «έντονη ανησυχία της για το πλήγμα που μπορεί να καταφέρει στις επιχειρήσεις ο χειμώνας» και ζήτησε την άμεση λήψη μέτρων, προκειμένου να διατηρήσει η Ευρώπη τις «στρατηγικής σημασίας βιομηχανίες εντάσεως ηλεκτρικής ενέργειας και να αποτρέψει τη μόνιμη απώλεια θέσεων εργασίας».
