Στον «προσομοιωτή νομισματικής πολιτικής» δεν θα δείτε το μήνυμα «game over» (τέλος παιχνιδιού). Ωστόσο, ενδέχεται αρκετές φορές να βρεθείτε αντιμέτωποι με την ένδειξη «liquidity trap» (παγίδα ρευστότητας) – τότε δεν έχετε άλλη επιλογή παρά να αρχίσετε από την αρχή.
Τι είναι, όμως, η παγίδα ρευστότητας. O συνδυασμός των οικονομικών σοκ και της νομισματικής πολιτικής ενδέχεται να οδηγήσει σε αποπληθωρισμό (deflatioστα αγγλικά, στην ελληνική βιβλιογραφία χρησιμοποιείται και ο όρος αντιπληθωρισμός, ενώ και οι δύο συγχέονται με την έννοια της μείωσης του πληθωρισμού, στα αγγλικά disinflation), δηλαδή σε παρατεταμένη πτώση του γενικού επιπέδου των τιμών ή το αντίθετο του πληθωρισμού. H εμφάνιση «αρνητικού πληθωρισμού» σημαίνει ότι το πραγματικό επιτόκιο θα είναι οπωσδήποτε μεγαλύτερο από το ονομαστικό. Ακόμη και αν η κεντρική τράπεζα φέρει το ονομαστικό επιτόκιο στο μηδέν, το πραγματικό επιτόκιο θα έχει θετικό πρόσημο.
Αρνητικά επιτόκια
Ωστόσο, αν η φάση αποπληθωρισμού έχει σημαντικό βάθος, τότε η κατάλληλη νομισματική πολιτική απαιτεί πολύ χαμηλά, δηλαδή αρνητικά, επιτόκια. Αυτό σημαίνει ότι οι καταθέτες θα πρέπει να πληρώνουν τόκο αντί να εισπράττουν, κάτι που όμως δεν μπορεί να συμβεί γιατί θα προτιμήσουν να τα κρατήσουν σε μετρητά. Ακόμη και αν η κεντρική τράπεζα θελήσει να αυξήσει τη ρευστότητα στην αγορά διοχετεύοντας χρήμα, ο κόσμος θα προτιμήσει να το αποταμιεύσει παρά να το δαπανήσει.
Αυτό θα συμβεί για δύο λόγους. Πρώτον, λόγω της ανασφάλειας που προκαλεί η κακή οικονομική κατάσταση και, δεύτερον, γιατί οι καταναλωτές περιμένουν να πέσουν οι τιμές και να αυξηθεί η αγοραστική δύναμη των χρημάτων τους.
Σε μια τέτοια κατάσταση οποιαδήποτε νομισματική πολιτική θα είναι υπερβολικά περιοριστική για την οικονομία, ακόμη και αν τα επιτόκια είναι μηδενικά. Δεν υπάρχει διέξοδος με τη χρήση νομισματικής πολιτικής και γι’ αυτό η κατάσταση αποκαλείται από τους οικονομολόγους «παγίδα ρευστότητας».
Εξήγηση στο κραχ του ’29
Πρόκειται για μια υπαρκτή απειλή ή για ένα θεωρητικό ενδεχόμενο με ελάχιστη πρακτική αξία; Πολλοί οικονομολόγοι χρησιμοποίησαν την παγίδα ρευστότητας ως εξήγηση για τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του 1930, που ακολούθησε το χρημαστηριακό κραχ του 1929. Στη συνέχεια η έννοια της παγίδας ρευστότητας απαξιώθηκε, καθώς δεν καταγράφηκε κάποιο φαινόμενο που να μπορεί έστω να συγκριθεί με μια τέτοια κατάσταση. Ωστόσο, σε δύο επιστημονικές δημοσιεύσεις, το 1998 και το 1999, ο καθηγητής του MIT Πολ Κρούγμαν τη χρησιμοποίησε ως εξήγηση για τα προβλήματα της ιαπωνικής οικονομίας, άποψη που δεν έχει γίνει ευρύτερα αποδεκτή. Πάντως, πράγματι η Τράπεζα της Ιαπωνίας διατηρεί για μεγάλο διάστημα το επιτόκιο στο μηδέν, η οικονομία βρίσκεται σε στασιμότητα, ακόμη και ύφεση, ενώ οι τιμές καταναλωτού μειώνονται.
Για διάφορες αιτίες η παγίδα ρευστότητας εμφανίζεται πολύ συχνότερα στον «προσομοιωτή νομισματικής πολιτικής» από τον πραγματικό κόσμο. Ενας λόγος είναι ότι για την εμφάνιση του φαινομένου απαιτείται να πέσουν στο μηδέν οι αποδόσεις όλων των ρευστών αξιών.
Στο παιχνίδι δεν υπάρχουν χρηματοοικονομικές αγορές παρά μόνο το επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας και άρα είναι πιο εύκολο να πέσει η οικονομία στην παγίδα ρευστότητας. Ακόμη, δεν μπορούν να εφαρμοστούν δύο εναλλακτικές λύσεις, η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική (που πρότεινε το 1936 ο Τζον Μέιναρντ Κέινς στη «Γενική θεωρία της απασχόλησης, του τόκου και του χρήματος») ή η διολίσθηση του νομίσματος (που πρότεινε ο Λαρς Σβένσον σε μια μελέτη του το 2000), αφού, όπως αναφέραμε παραπάνω, το μοντέλο του «προσομοιωτή νομισματικής πολιτικής» προϋποθέτει μια κλειστή οικονομία χωρίς δημόσιο τομέα.
Δυστυχώς το παιχνίδι έχει ως μοντέλο μια κλειστή οικονομία χωρίς δημόσιο τομέα. H «προσομοίωση» με την πραγματικότητα επιτυγχάνεται εν μέρει μέσω της διαδικασίας των σοκ. Ωστόσο, παραμένει το πρόβλημα ότι το παιχνίδι παίζεται μόνο με έναν παίκτη! Περιμένουμε με αγωνία μια νέα έκδοση (διευκρινίζουμε ότι δεν υπάρχει τέτοια υπόσχεση από την Εθνική Τράπεζα της Ελβετίας ή το σχεδιαστή του παιχνιδιού) που θα υποστηρίζει περισσότερους παίκτες, το multiplayer όπως είναι γνωστό στους φανατικούς των βιντεοπαιχνιδιών. Τρεις παίκτες στους ρόλους κεντρικών τραπεζιτών («Ντούιζενμπεργκ», «Γκρίνσπαν» και «Μασάρου Χαγιάμι» της Τράπεζας της Ιαπωνίας) για τη νομισματική πολιτική και τρεις στους ρόλους υπουργών Οικονομικών του G3, για να ρυθμίζουν τη δημοσιονομική πολιτική, θα αποτελούσαν μια θαυμάσια ομάδα που θα πρέπει, όπως και στον πραγματικό κόσμο, τόσο να συνεργάζονται μεταξύ τους όσο και να ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον με τα γνωστά χαοτικά αποτελέσματα!
