Με τη δημοσιονομική προσαρμογή να είναι σε πλήρη εξέλιξη, εύλογα οι φορολογούμενοι αναρωτιούνται πού βρισκόμαστε. Τελευταία η αξιοπιστία της χώρας μας έχει βελτιωθεί ριζικά, η πολιτική κατάσταση έχει σταθεροποιηθεί και το επιχειρηματικό περιβάλλον έχει ξαναρχίσει να βλέπει την Ελλάδα ως επενδυτική επιλογή. Η προσδοκία για τον νέο κύκλο δημοσιονομικών μέτρων είναι ότι θα επιτρέψουν πρωτογενές πλεόνασμα το 2013 και διατήρησή του στα επίπεδα του 4% προς το ΑΕΠ από το 2016 και έπειτα, όπως δηλαδή κατά την περίοδο ανάπτυξης 1994-2000. Ο πήχυς των προσδοκιών έχει τεθεί ψηλά, υποδεικνύοντας ότι «από το δεύτερο εξάμηνο του 2013 θα δούμε τις πρώτες ενδείξεις ανάκαμψης», υπουργείο Οικονομικών, Ιανουάριος 2013.
Η επίσημη πρόβλεψη για την Ελλάδα είναι -4,2% σε όρους πραγματικού ΑΕΠ. Η ανάγνωση για τις τρέχουσες εξελίξεις πρέπει να είναι πιο συντηρητική. Αλλωστε και ο υπουργός Οικoνομικών έχει βεβαιώσει με ειλικρίνεια ότι «το 2013 θα είναι ακόμη μία δύσκολη χρονιά, καθώς πρέπει να υλοποιήσουμε μέτρα ύψους 9,2 δισ.». Παρατηρούμε ότι ο νέος κύκλος μέτρων προβλέπει 13 δισ. για τα έτη 2013-14 ή 7% του ΑΕΠ.
Τα έτη 2010-2012 το ΑΕΠ της χώρας συρρικνώθηκε κατά 10 έως 13,8 δισ. ευρώ ανά έτος, όταν η αντίστοιχη προσαρμογή ήταν ανά έτος σημαντικά μικρότερου μεγέθους από τη φετινή προσπάθεια. Τα νέα μέτρα εφαρμόζονται κυρίως το 2013 (70% του συνόλου) και αφορούν περισσότερο δράσεις που επηρεάζουν τους φορολογούμενους, είτε από τη σκοπιά των κρατικών εσόδων είτε από την πλευρά των δαπανών. Συρρίκνωση του 4,2% για το 2013 σημαίνει σε απόλυτα μεγέθη μείωση του ΑΕΠ κατά 7 δισ., δυσανάλογη με την πτώση των προηγούμενων ετών κατά τα οποία τα μέτρα είχαν μικρότερο μέγεθος.
Το πρωτογενές αποτέλεσμα της κεντρικής κυβέρνησης για το δίμηνο 2013 ήταν πλεονασματικό και ανήλθε στα 463 εκατ., ήταν μάλιστα αυξημένο κατά 25,8% σε ετήσια βάση και επίσης καλύτερο από τον μηνιαίο στόχο, γεγονός που έτυχε αναγνώρισης στον Τύπο. Είναι όμως έτσι; Εντοπίζουμε το πρόβλημα στα έσοδα τακτικού προϋπολογισμού (προ επιστροφών φόρων και δίχως την επίδραση των εσόδων για το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων), αλλά και στις πρωτογενείς δαπάνες.
Το πλεόνασμα επιτεύχθηκε παρά τη μείωση στα καθαρά έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού (-4,2% σε σχέση με το 2012, με τον αντίστοιχο ετήσιο στόχο να ανέρχεται επίσης στο -4,2%). Τούτο έγινε δυνατό με τη διατήρηση χαμηλών επιστροφών φόρων (80% της προσδοκώμενης βελτίωσης για το έτος καταγράφεται στους δύο μήνες), σχετικά υψηλά έσοδα από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων (17% του προϋπολογισθέντος ποσού) τα οποία όμως δεν συμβαδίζουν χρονικά με τις αντίστοιχες δαπάνες (μόλις 4% της ετήσιας δαπάνης υλοποιείται στο δίμηνο). Η μείωση των εσόδων φαίνεται να αναστρέφεται τον Φεβρουάριο, όμως η εικόνα παραμένει αδύναμη αν δεν λάβουμε υπόψη τη θετική επίδραση από τις χαμηλότερες επιστροφές φόρων συγκριτικά με την περσινή περίοδο. Το ενδεχόμενο η πορεία των εσόδων να διατηρήσει την αρνητική δυναμική της για το υπόλοιπο διάστημα έως το τέλος του έτους, προβληματίζει ιδιαίτερα, δεδομένου ότι οι επιστροφές φόρων στο επόμενο διάστημα θα πρέπει να πραγματοποιηθούν και θα πάψουν να προσφέρουν την ίδια στήριξη.
Τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι η φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων είναι απόκλιση στα ετήσια έσοδα, δεδομένου ότι η πορεία των άμεσων και έμμεσων φόρων φαίνεται να είναι για την ώρα χειρότερη της ετήσιας προσδοκώμενης τάσης (τα αναλυτικά στοιχεία δεν έχουν δημοσιοποιηθεί τη στιγμή που γράφονται αυτές οι λέξεις). Πρόσθετη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας σε επίπεδα δυσμενέστερα του -4,2% θα προσθέσει κι άλλη πίεση στο οικονομικό επιτελείο, δεδομένου ότι ενδέχεται να επιβαρύνει την είσπραξη φόρου εισοδήματος, όπως και έσοδα από έμμεσους φόρους τα οποία για την ώρα φαίνεται να κινούνται σε ποσοστά πτώσης υψηλότερα από την αναμενόμενη ετήσια τάση (έσοδα ΦΠΑ και φόρων κατανάλωσης -24% τον Ιανουάριο).
Υπάρχουν καλά νέα σε επίπεδο δαπανών τακτικού προϋπολογισμού; Οι πρωτογενείς δαπάνες για την ίδια περίοδο ήταν 7,7 δισ. μειωμένες κατά 10,4% σε ετήσια βάση και σημαντικά καλύτερες από τον ετήσιο στόχο, έχοντας ενσωματώσει το μεγαλύτερο μέρος από την εξοικονόμηση που αναμενόταν σε επίπεδο ασφαλιστικών Ταμείων για το έτος και πληθώρα άλλων πρωτοβουλιών μείωσης κόστους να είναι σε ισχύ από την αρχή της περιόδου. Με βάση τα παραπάνω, δεν αποκλείεται ο κρατικός προϋπολογισμός να αποφέρει φέτος πρωτογενές έλλειμμα μεγέθους 2-3 δισ. ευρώ, γεγονός που συνιστά νέο χρηματοδοτικό κενό, μη αναμενόμενο.
Διαχειρίσιμο μάλλον, αν ληφθεί υπόψη το ύψος της οικονομικής βοήθειας που έχει ήδη δοθεί στη χώρα. Η κυβέρνηση θα μπορεί πρόσθετα να καταναλώσει πρόβλεψη δαπάνης ύψους 1 δισ. η οποία μένει αχρησιμοποίητη και να καθυστερήσει περαιτέρω την πληρωμή των οφειλών του Δημοσίου. Για την επίτευξη διατηρήσιμου πλεονάσματος και της οικονομικής ανάπτυξης, μάλλον θα πρέπει να γίνει συρρίκνωση του Δημοσίου στα επίπεδα που υποδηλώνουν τα έσοδα και οι δαπάνες συγκριτικά με το ΑΕΠ για την περίοδο 2002-2007, σε σχέση με τα υψηλά επίπεδα της περιόδου 2011-2013. Θετικό μήνυμα προς τις αγορές έχει ήδη δοθεί από τους πολιτικούς, με τη δέσμευση ότι η Ευρώπη θα παρέχει βοήθεια και στα έτη 2015-16 εφόσον η Ελλάδα τηρεί τις υποχρεώσεις της. Τα καλά νέα δεν τελειώνουν εδώ: αξιοποίηση κονδυλίων ΕΣΠΑ, δάνεια από ΕΤΕπ, προσπάθειες για οριστικοποίηση μεγάλων έργων υποδομής, όλα σε μια δραματική προσπάθεια τόνωσης της ρευστότητας για να αντιστραφούν η βαθιά ύφεση και η ανεργία. Η απόφαση θα είναι και πάλι στα χέρια των πολιτικών και πιστεύουμε ότι θα είναι θετική για τη χώρα.
* Συνιδρυτής της εταιρείας επενδύσεων Dromeus Capital και συγγραφέας του βιβλίου «Το “επαχθές” χρέος της Ελλάδας».
