Στη διάρκεια της πανδημίας, οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο επιστράτευσαν μέτρα και πολιτικές που περιόρισαν τον οικονομικό αντίκτυπο της πανδημίας, καθώς προσέφεραν άφθονη ρευστότητα σε καταναλωτές και επιχειρήσεις με εγγυήσεις δανείων, δανεισμό και «πάγωμα» τόκων και πληρωμών. Οι πολιτικές αυτές απεδείχθησαν επιτυχείς ως προς το ότι στήριξαν οικονομικά νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Παράλληλα, όμως, η αναπτυξιακή νομισματική πολιτική σε συνδυασμό με τους γενικότερα χαλαρούς όρους στη χορήγηση δανείων οδήγησε σε εκτεταμένο δανεισμό, που είχε ως αποτέλεσμα τη θεαματική αύξηση κατά 13% του ιδιωτικού χρέους σε παγκόσμιο επίπεδο το 2020. Η αύξηση αυτή μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη, μειώνοντας το ποσοστό ανάκαμψης των ανεπτυγμένων οικονομιών κατά 0,9% και 1,3% των αναδυόμενων αγορών κατά μέσον όρο την επόμενη τριετία.
Στη δυσοίωνη αυτή εκτίμηση καταλήγει το ΔΝΤ σε σχετική έκθεσή του που έδωσε χθες στη δημοσιότητα. Οπως τονίζει το Ταμείο, η αύξηση αυτή του ιδιωτικού χρέους ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη στη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και σχεδόν ίση με την αύξηση του παγκόσμιου δημόσιου χρέους.
Οι οικονομολόγοι του Ταμείου διαπίστωσαν μεγάλες αποκλίσεις ως προς το μέγεθος του αντικτύπου που είχε η πανδημία στα οικονομικά νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε διάφορες χώρες, όπως και στο εσωτερικό της κάθε χώρας. Οι αποκλίσεις αντανακλούν τις διαφορές ανάμεσα στα κυβερνητικά μέτρα όπως και στη σύνθεση των διαφόρων οικονομιών. Οι υπηρεσίες που προϋποθέτουν ανθρώπινη επαφή, όπως, για παράδειγμα, ο τομέας της ψυχαγωγίας, επλήγησαν περισσότερο. Στον αντίποδα, η παραγωγή ηλεκτρονικών υπολογιστών και λογισμικού καθώς και συναφών προϊόντων αυξήθηκε σημαντικά, αφού οι καταναλωτές στράφηκαν στις ηλεκτρονικές συσκευές. Οι διαφορές ήταν εξίσου σημαντικές και σε ό,τι αφορά τον αντίκτυπο στα οικονομικά καταναλωτών και επιχειρήσεων ανάλογα με το εύρος της έκθεσής τους στην πανδημία, αλλά και με τη στήριξη που παρείχαν οι κυβερνήσεις τους.
Η αύξηση ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη στη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης – Μεγάλες οι αποκλίσεις ανά- μεσα στις χώρες.
Οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ υπογραμμίζουν πως η αύξηση του ιδιωτικού χρέους λόγω της πανδημίας θα πλήξει την ανάπτυξη περισσότερο σε χώρες στις οποίες το μεγάλο ύψος του χρέους είναι συγκεντρωμένο σε οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά και σε ευάλωτες και μη κερδοφόρες επιχειρήσεις, σε χώρες με στενά περιθώρια στα δημόσια οικονομικά τους, σε χώρες με ανεπαρκές το πλαίσιο ρύθμισης των πτωχεύσεων και, τέλος, στις χώρες που χρειάζονται άμεσα στροφή σε περιοριστική νομισματική πολιτική. Οπως τονίζουν, τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος και μη κερδοφόρες επιχειρήσεις δυσκολεύονται πολύ περισσότερο να αντεπεξέλθουν όταν συσσωρεύσουν υψηλά επίπεδα χρέους. Για να αντεπεξέλθουν, τείνουν να μειώνουν πολύ δραστικά την κατανάλωση τα νοικοκυριά και τις επενδύσεις οι επιχειρήσεις. Ως εκ τούτου, το πλήγμα στην ανάπτυξη θα είναι στο μέλλον μεγαλύτερο στις χώρες όπου υπερχρεώθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας τα φτωχότερα νοικοκυριά και οι μη κερδοφόρες επιχειρήσεις.
Σε ό,τι αφορά τις ανεπτυγμένες οικονομίες, το Ταμείο διαπιστώνει μεγάλες αποκλίσεις, δεδομένου ότι στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και στη Γερμανία τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος ήταν εκείνα που δανείστηκαν περισσότερο, σε αντίθεση με τη Γαλλία και την Ιταλία, όπου αντιθέτως τα φτωχότερα νοικοκυριά μείωσαν το χρέος τους. Μεγάλες είναι οι αποκλίσεις και ανάμεσα στις αναδυόμενες αγορές. Το Ταμείο διαπιστώνει πως σε Κίνα και Νότια Αφρική αυξήθηκε περισσότερο το χρέος των νοικοκυριών και των καταναλωτών, αλλά δεν υπάρχουν εκτενή στοιχεία για τις χώρες αυτές. Ανάμεσα στις χώρες που θα υποστούν μεγαλύτερο πλήγμα στους ρυθμούς ανάπτυξης συγκαταλέγεται η Κίνα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των οικονομολόγων του Ταμείου. Το Ταμείο επισημαίνει πως στη μεν Κίνα τα νοικοκυριά που δανείστηκαν περισσότερο και χρεώθηκαν περισσότερο ήταν τα φτωχότερα, σε αντίθεση με τη Νότια Αφρική όπου η μεγαλύτερη αύξηση του δανεισμού παρατηρείται μεταξύ των υψηλότερων εισοδημάτων.
Ο αντίκτυπος της πανδημίας στις επιχειρήσεις παρουσιάζει, επίσης, μεγάλες αποκλίσεις. Οπως εξηγούν οι οικονομολόγοι του Ταμείου, οι μη κερδοφόρες και προβληματικές επιχειρήσεις αύξησαν τον δανεισμό τους για να αντεπεξέλθουν στη μείωση των εσόδων λόγω της πανδημίας. Πολλές από αυτές ανήκουν σε τομείς που προϋποθέτουν προσωπική επαφή ανάμεσα στους ανθρώπους, όπως ο τομέας της ψυχαγωγίας, και επομένως οι επενδύσεις των επιχειρήσεων θα μειωθούν περισσότερο σε χώρες με μεγαλύτερο τομέα επιχειρήσεων των οποίων η δραστηριότητα προϋποθέτει προσωπική επαφή.
Δεδομένου ότι οι περισσότερες οικονομίες ανακάμπτουν και ο πληθωρισμός επιταχύνεται, το Ταμείο συνιστά στις κυβερνήσεις όταν σχεδιάζουν να τερματίσουν τις πολιτικές στήριξης να λάβουν σοβαρά υπ’ όψιν τον αντίκτυπο που θα έχει στα χαμηλότερα εισοδήματα και στις λιγότερο κερδοφόρες επιχειρήσεις η στροφή στην περιοριστική πολιτική. Εκτιμά πως μπορεί να επισπευσθεί η άρση των πολιτικών στήριξης σε όσες οικονομίες ανακάμπτουν ταχύτερα και τα ιδιωτικά οικονομικά είναι σε καλή κατάσταση, ενώ στις χώρες με λιγότερο δυναμική ανάκαμψη οι κυβερνήσεις πρέπει να διατηρήσουν τις πολιτικές στήριξης αλλά στοχευμένες στα φτωχότερα νοικοκυριά και στις πιο ευάλωτες επιχειρήσεις.
