Νίκος Μακρής
«Χωρίς γνώση, χωρίς Θεό, ζούμε στο σκοτάδι»
Tης Αννας Γριμανη
EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Eίναι το αίσθημα πληρότητας, αρμονίας και αρτίωσης (ένωσης) με τη
γη των πατέρων μας, την πατρίδα και το αίσθημα ότι μας ανήκει και
της ανήκουμε. Είναι αυτό που νιώθουμε όταν ακούμε τον Εθνικό μας
Υμνο κοιτάζοντας τη Γαλανόλευκη. Ο Ομηρος είπε ότι «τίποτε δεν
είναι πιο γλυκό από την πατρίδα».
Πώς φτάνει σ’ εσάς η κρίση της Ελλάδας;
Λόγω οικογενειακών περιστάσεων -ως δικαστικός συμπαραστάτης της
κατάκοιτης μητέρας μου στην Κέρκυρα-, τα τελευταία τρία χρόνια
πηγαινοέρχομαι Ελλάδα – Αμερική. Η κρίση εδώ, όπως και στις ΗΠΑ
πριν από λίγα χρόνια, είναι κάτι που σε στρεσάρει, αλλά πρέπει να
το παλέψεις.
Ποιος φταίει;
Είναι απαραίτητο η Ευρώπη να λειτουργεί συντονισμένα με δύναμη και
ακρίβεια, παραμένοντας ανταγωνιστική στην παγκόσμια αγορά.
Απεναντίας, ο ρυθμός εκσυγχρονισμού και ένταξης της Ελλάδας στο
παγκόσμιο οικονομικό σύστημα είναι ένα πρόβλημα που δεν έχουμε
επιλύσει από την Επανάσταση του 1821 – για μια τόσο δύσκολη
«εξίσωση» θα βοηθούσε το κλίμα σύμπνοιας. Οι Γερμανοί θα έπρεπε να
προτείνουν λιγότερο επιθετικά μοντέλα, που να αρμόζουν στον
μεσογειακό πολιτισμό και στην ψυχολογία, κι εμείς να συνεργαζόμαστε
πιο καλοπροαίρετα.
Πώς φαντάζεστε τον Ελληνα της εποχής μετά την κρίση;
Η κρίση θα μπορούσε να γίνει για τους Ελληνες ο καταλύτης για το
μοντέλο μιας μακροχρόνιας φιλίας και επιτυχούς συνεργασίας μεταξύ
ίσων.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Ενα μύθο, σαν τη γέννηση του Μίνωα· ένα όραμα, σαν τον Ηφαιστο να
φτιάχνει την πανοπλία του Αχιλλέα.
Η υπέροχη εκδοχή των Ελλήνων.
Ισως να με κοιτάξετε περίεργα εάν πω ότι οι Δυτικοί μαθαίνουν από
παιδιά να βλέπουν την Ελλάδα σαν τη μητέρα του πολιτισμού τους και
της δημοκρατίας. Η παιδεία τους είναι μια πυξίδα με Βορρά την
Ελλάδα και το αρχαίο πνεύμα, που είναι το καλούπι του δυτικού
πολιτισμού. Το ελληνικό πνεύμα που μετέδωσε στα τριάντα του ο Μέγας
Αλέξανδρος στον κόσμο, με τριάντα χιλιάδες σάρισες. Τι θα ήμασταν
άραγε χωρίς ελευθερία και γνώση; Ισως σαν τον κάτοικο του σπηλαίου,
τον τρωγλοδύτη, που ζει αλυσοδεμένος στη σκοτεινή σπηλιά, όπως τον
περιγράφει ο Πλάτωνας στην «Αλληγορία του σπηλαίου». Ο Αγιος
Βασίλειος ο Μέγας ένωσε τη σοφία των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων με
τη χριστιανική Ορθοδοξία. Χωρίς γνώση, χωρίς Θεό, ζούμε στο
σκοτάδι.
Ο,τι με απογοητεύει.
Βιώνοντας τα θετικά αποτελέσματα της δουλειάς μας, θα συνηθίσουμε
να βλέπουμε το μισό ποτήρι που είναι γεμάτο, παρά το μισό που είναι
άδειο.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Η ταυτότητά μας είναι εκείνο που προβάλλουμε στους άλλους και είναι
αυτή της ιστορικής και πολιτιστικής μας συνέχειας (από αρχαία,
βυζαντινή, σε σύγχρονη). Είναι σαν μια φορεσιά, της οποίας το
σημαντικότερο κομμάτι είναι η ελληνική γλώσσα. Οπως και άλλα έθνη
διασποράς, έχουμε και ένα αίσθημα απώλειας, ένα πένθος ή άλλοτε μια
στάση τού «τι είχαμε και τι χάσαμε», που εκφράζεται σαν καημός –
«ντέρτι». Στη σύγχρονη παγκοσμιοποίηση, η ταυτότητά μας
εξελίσσεται, διατηρώντας τη συνέχειά της.
Παράγει πολιτισμό ο σημερινός Ελληνας ή είναι προσκολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Εάν και υπάρχει μια γενική αδυναμία στους τομείς ανάπτυξης, που
συμβαδίζει με την οικονομική καθυστέρηση, παράγουμε τέχνες και
γράμματα ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο. Υπάρχουν μεμονωμένες διεθνείς
διακρίσεις Ελλήνων ή ομάδων, όπως στον αθλητισμό. Είναι
αξιοσημείωτο ότι η ελληνική εμπορική ναυτιλία διαπρέπει διεθνώς
κατά παράδοση.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Οποιος λέει την αλήθεια έχει τον Θεό βοήθεια.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Μπορούμε να βγούμε από την κρίση με σωστό προγραμματισμό,
συντονισμένη και έγκαιρη δουλειά, αλλά γι’ αυτό πρέπει να
συμφωνήσουμε – και εδώ είναι η μαγκιά!
* Ο Νίκος Μακρής, M.D., Ph.D., είναι αναπληρωτής καθηγητής
Ψυχιατρικής και Νευρολογίας στα Τμήματα Ψυχιατρικής και Νευρολογίας
στο Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης και στην Ιατρική Σχολή Harvard
στη Βοστώνη.
