Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Νομίζω και τα δύο. Τα αισθήματα είναι μέρος αυτού που λέμε
συνείδηση και, λόγω της μακρόχρονης ιστορίας μας, είτε το θέλουμε
είτε όχι, κουβαλάμε βαρύ φορτίο.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Μια λιμνούλα με πάπιες στο τότε κτήμα Τάνες, που ήταν το σπίτι
μου στο Χαρβάτι, τη σημερινή Παλλήνη, τη δεκαετία του ’50 – υπάρχει
και σήμερα στο πάρκο πίσω από το σχολείο…
Η υπέροχη εκδοχή του Eλληνα.
Ομοψυχία στα δύσκολα, υπερηφάνεια και σπινθηροβόλο πνεύμα.
Αυτό που με χαλάει.
Ο ομαδικός στρουθοκαμηλισμός, η μικροψυχία, ο φθόνος, οι
βολεμένοι «εξυπνάκηδες» ή… οι κύριοι «τίποτα». Oπου και να πάω, «η
Ελλάδα με πληγώνει», έλεγε ο Σεφέρης.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Eλληνας σήμερα;
Δυστυχώς και τα δύο συμβαίνουν. Προσόν γιατί έχουμε την
οδυσσειακή πανουργία που μας οδηγεί δημιουργικά. Μειονέκτημα γιατί
ομφαλοσκοπούμε και παραμένουμε αμέτοχοι και απλοί θεατές στα
διεθνώς δρώμενα.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει κολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Νομίζω ότι έχουμε παραγωγή πολιτισμού, αλλά γίνεται τυχαία,
περιστασιακά και μεμονωμένα. Η ρητορική ελληνικότητα βασιλεύει, οι
«μεγάλες κουβέντες» είναι κούφιες και η δυναστεία της μετριότητας
βροντοφωνάζει «παρούσα» από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.
Δεν είναι υπερβολή να αναφέρω τη συμβολή των Ελλήνων εκτός των
γεωγραφικών συνόρων της Ελλάδας, οι οποίοι κρατούν τη δάδα του
Ελληνικού Πνεύματος -σε όλες τις εκφάνσεις- αναμμένη. Είναι
απίστευτο ότι ακόμη και σήμερα ακούω συχνά να δίνεται στους νέους η
ευχή: «Αντε παιδάκι μου, να πας στο εξωτερικό για να προκόψεις, εδώ
είσαι χαμένος». Ας βγάλει, λοιπόν, ο καθένας τα συμπεράσματά
του.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Επιτρέψτε μου ένα διαχωρισμό: οι Ελληνες που γεννήθηκαν και
μεγάλωσαν στην Ελλάδα αλλά ζουν στο εξωτερικό και οι ενδημούντες εν
Ελλάδι που επισκέπτονται το εξωτερικό. Για τους πρώτους, θεωρώ ότι
η ελληνικότητά τους παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή τους γιατί
φεύγοντας από ένα μίζερο περιβάλλον, αναπτύσσονται φυσιολογικά κι
έτσι δείχνουν τι σημαίνει πραγματικός Ελλην! Για τους δεύτερους,
από την πείρα μου, βλέπω να σαστίζουν επειδή καταλαβαίνουν τη
διαφορά και, όντας έξυπνοι, διερωτώνται: «Γιατί όχι κι εμείς;»
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Και για τα δύο είναι… όσα προσπάθησαν να μας επιβάλουν σαν
«αλήθειες» τη δεκαετία του ’50.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Κ.Π. Καβάφης.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Είμαι περήφανος που γεννήθηκα Ελληνας. Θέλω να συμβάλω όσο μπορώ
για να καλυτερέψει αυτός ο τόπος.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Ως μικρή χώρα αλλά με μεγάλη πνευματική κληρονομιά, να
εκπλήξουμε με τα σύγχρονα δημιουργικά μας έργα σε όλο το
πολιτισμικό φάσμα και δι’ «αυτής της οδού» να πορευόμαστε στον
κόσμο.
* Ο ακαδημαϊκός Δημήτρης Νανόπουλος είναι καθηγητής στο Τexas
A&M University και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας και
Τεχνολογίας.
