Της Αννας Γριμάνη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Γενικά, είναι αίσθημα. Θα έπρεπε να είναι περισσότερο συνείδηση.
Η συνείδηση ενός πράγματος όμως προϋποθέτει τη γνώση του. Συχνά,
καμαρώνουμε για την ελληνικότητά μας, χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς
το γιατί – αυτό γίνεται ενίοτε αιτία εθνικιστικής αλαζονείας.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Το μέγεθος – στην Ελλάδα όλα μοιάζουν να είναι φτιαγμένα στο
«ύψος» του ανθρώπου. Την αρμονία και την ανθρώπινη κλίμακα,
λοιπόν.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Η ικανότητά του να αξιολογεί, να αφομοιώνει και να κάνει δικές
του ξενικές επιρροές και επιδράσεις – το φοινικικό εμπορικό
αλφάβητο έγινε λόγος, οι Ορφικές λατρείες θέατρο. Αυτό ίσως εξηγεί
και γιατί οι Ελληνες πετυχαίνουν στο εξωτερικό.
Αυτό που με χαλάει.
Η χαλαρότητα των θεσμών και των ηθών. Τα γεγονότα των τελευταίων
ημερών. Πόσο επίκαιρη είναι η ρήση του Ισοκράτη: «Η Δημοκρατία μας
αυτοκαταστρέφεται, διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και
της ισότητας, διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια
δικαίωμα, την παρανομία ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ισότητα
και την αναρχία ευδαιμονία».
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Είναι, νομίζω, ένα διαχρονικό προσόν – μόνο όταν η μοναδικότητα
του παρελθόντος μας μετατρέπεται σε σύγχρονη κοινωνική προοπτική
και δυναμική, όταν η έμφυτη φαντασία συνδυάζεται με αυτοπειθαρχία
και δημιουργικό έργο.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει κολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Υπάρχουν Ελληνες που παράγουν πολιτισμό, προάγουν σημαντικά τη
γνώση, την επιστήμη και τις τέχνες. Ισως όμως δεν υπάρχει «κρίσιμη
μάζα» – ώστε να διαμορφώνεται τελικά ενας «νέος» ελληνικός
πολιτισμός με διεθνή απήχηση.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Του αιώνιου εφήβου. Του ανθρώπου που είναι στο στάδιο της
αναζήτησης και της εκμάθησης, αλλά και της εύκολης απογοήτευσης.
Του αδιάκοπα ονειροπόλου αλλά και αδιάκοπα αγωνιστή – που
αυτοσχεδιάζει για την επιτυχία αλλά και την επιβίωση. Εγωκεντρικός
αλλά και παγκόσμιος.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί ο Ελληνας στο εξωτερικό προοδεύει, αναπτύσσεται και
εξελίσσεται δημιουργικά και ουσιαστικά και μέσα στον ίδιο του τον
τόπο «χαντακώνεται», πληγώνει και πληγώνεται; Το «πρέπει» που
πέταξα είναι να ζω στην Ελλάδα.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Καβάφης. Δεν είναι μόνο ο «πηγαιμός προς την Ιθάκη» – η
επίμονη πορεία προς τους στόχους μας και η συνεχής αναζήτηση νέων.
Σημειώνω το «κι αν δεν μπορείς να κάμεις τη ζωή σου όπως τη θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς – μην την
εξευτελίζεις».
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η συνεχής αμφισβήτηση ως στοιχείο περαιτέρω εκμάθησης και
αναζήτησης της επιστημονικής αλήθειας. Πηγάζει από την τραγική
σύγκρουση του ανθρώπου με το θείο. Την ελευθερία της ανθρώπινης
βούλησης και την αποδέσμευσή του από τις σκοτεινές δυνάμεις του
πεπρωμένου μέσα από την πίστη του στον ανθρώπινο Λόγο.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Ο Ελληνας παντού διακρίνεται. Του αρέσει να ξεχωρίζει, έχει
έμφυτο τον ανταγωνισμό, θέλει να είναι ο καλύτερος. Του αρέσει η
πολυμάθεια και ταυτόχρονα η αναγνωρισιμότητα. Θέτει στόχους υψηλούς
και δύσκολους και αγωνίζεται σκληρά για να τους εκπληρώσει. Η οδός
των πράξεών του είναι διακριτή.
*O καθηγητής Στράτος Πιστικόπουλος είναι διευθυντής του Centre
for Process Systems Engineering – Department of Chemical
Engineering στο Imperial College του Λονδίνου.
