EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτίνα Χαλματζή
Της Αννας Γριμάνη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Eίναι συνείδηση, αλλά με αισθησιακές καταβολές ως προς τη
γεωγραφία και τη γλώσσα, και με συναισθηματικές προεκτάσεις ως προς
τον άνθρωπο.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Παιδί, λάτρευα τα απειροελάχιστα αστράκια των βρύων, τα αδέσποτα
«μη με λησμόνει» και τις εξίσου λιλιπούτειες γαλάζιες πεταλούδες
στα χωράφια και στους χωματόδρομους της Νέας Κίου. Εκεί, σ’ αυτή
την πιο μικρή κλίμακα, εντυπώθηκε και η πρώτη μου αντίληψη του
αιτίου – αιτιατού.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Το ότι η ψυχή του δεν αντέχει πολύ τη μαυρίλα. Στη μουσική, πριν
καλά-καλά στεγνώσει το lacrimoso του, πού τον χάνεις πού τον
βρίσκεις, στο vivace, να ξεδίνει εκεί ψυχή τε και σώματι.
Αυτό που με χαλάει.
Το «ανάστημά» του: όλο τρέχει και ποτέ δεν προφταίνει, στο χέρι
το δεξί άσπρο γυαλί κραδαίνει, καθρεφτίζει θραύσματα ήλιου στα
μάτια σου. Με το ζερβό χειρονομεί, το μεσιανό του δάχτυλο
χωρίζοντας, βρίζοντας τρέχει, πέφτει και ματώνεται, σηκώνεται.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Προσόν, εκτός κι αν ζεις στην Ελλάδα.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Ενας στους χίλιους δημιουργεί, χίλιοι καταναλώνουν (μη ρωτάς
τι). Τόσες φέτες ψωμί στο τραπέζι και το μαχαίρι ακόμα
πεινασμένο!
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Μόνη ταυτότητα η γλώσσα τους, την οποία αγνοούν όλοι οι άλλοι.
Τη νεότερη ταυτότητα της ηπείρου τη φοράνε σαν ρούχο, και σαν ρούχο
τη φθείρουν.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί τα «μπορώ» μας να μην ξεπερνάνε τα «θέλω μας»; Για να
είμαστε σοβαροί, πρέπει -λέει- και να δείχνουμε σοβαροί. Το
«πρέπει» αυτό ο Καβάφης το πέταξε μακρύτερα απ’ όλους,
υπενθυμίζοντάς μας πόσο σοβαρή είναι και η έκφραση των
προβάτων.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο ποιητής που παίρνει αμπάριζα από τον Κάλβο ή τον Καβάφη και σε
κάποιο χιλιόμετρο ολοκληρώνει το δικό του ιδίωμα, και καλπάζει στο
θρυμματισμένο οδόστρωμα μ’ ένα λευκό πουλάρι ανάμεσα στα σκέλια
του.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η αλήθεια εκείνη, την οποία διαπραγματεύονται πολλοί αντί
χρυσίου – οι εκάστοτε Εφραίμ και οι απολαμβάνοντες ασυλία· η
αλήθεια της γης μου.
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Οδός ή πάροδος, στην «πολιτεία των ιδεών», στην αγορά, στα
κιόσκια των συντεχνιών, στα παρασκήνια, σ’ έναν τέντζερη που κυλάει
και δεν βρίσκει καπάκι, ενώ η θάλασσα μέσα του βράζει και βγαίνει
από τα ρούχα της: «Ωρέ σεις, ρομφαίας βέλη, τι σκατά κατάντια είναι
αυτή;».
* Ο συγγραφέας Στρατής Χαβιαράς εργάστηκε από το 1967 ώς το 2007
σε διάφορες θέσεις στο Χάρβαρντ. Πρόσφατα βιβλία του είναι η νέα
μετάφραση «Ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη» στα Αγγλικά
(Ερμής 2004 και Center for Hellenic Studies, Harvard, 2007) και
το «Πορφυρό και μαύρο νήμα», μυθιστόρημα (Κέδρος 2007).
