Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Εχοντας ζήσει όλη μου τη ζωή στη Διασπορά, θα έλεγα ότι είναι
τόσο αίσθημα όσο και συνείδηση. Η διατήρηση της ελληνικότητας στην
Ελλάδα είναι κάτι φυσικό, παρά τις πιέσεις του μιμητισμού και της
πολυπολιτισμικότητας, όμως, για τον Ελληνα της Διασποράς, που
προσπαθεί να επιβιώσει και να δημιουργήσει, μέσα σε μια άλλη
κουλτούρα, αυτό είναι πολύ δύσκολο. Η ελληνικότητα προϋποθέτει τη
γνώση της ελληνικής γλώσσας, του πολιτισμού και των αξιών της
ανθρωπότητας. Συνεπώς, χρειάζεται μια εντατική και καινοτόμος
προσέγγιση στη διδασκαλία της γλώσσας και της Ιστορίας για τα
παιδιά μας και για τους μη ελληνόφωνους – ιδιαίτερα όταν στη
Διασπορά δεν εισρέει πλέον «νέο αίμα» Ελλήνων μεταναστών.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Το άρωμα του πεύκου. Το γλάρο, που συχνά πετάει πλάι από τη
γαλανόλευκη που κυματίζει στην πρύμνη ενός ελληνικού πλοίου. Τη
βελανιδιά στο κέντρο της Τσαγκαράδας. Το καφενείο της παλιάς
γειτονιάς, όπου με τον καφέ μάθαινα όλα τα νέα της ημέρας, όλα τα
αθλητικά, όπως και το «τι θα έκανα αν ήμουν πρωθυπουργός!».
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Ο πατριωτισμός και το φιλότιμό του, η αγάπη του για την
οικογένεια, που τον κάνει να θυσιάσει τα πάντα για να ανέβουν τα
παιδιά του στα ψηλότερα πανεπιστημιακά και κοινωνικά σκαλοπάτια,
ανεξάρτητα από την καταγωγή του.
Αυτό που με χαλάει.
Ο σοβινισμός που οδηγεί σε εθνικισμό και τελικά στην ξενοφοβία.
Η αντίληψη ότι «είμαστε εξυπνότεροι» από όλους τους άλλους, που
τελικά ζημιώνει την αξιοπιστία μας. Μπορούμε να κάνουμε το σωστό
πράγμα χωρίς επίβλεψη; Μπορεί η ελληνική παιδεία, και το
πανεπιστήμιο ειδικότερα, να λειτουργήσει μακριά από κομματικά
συμφέροντα; Μπορούν οι διάφοροι οργανισμοί της Διασποράς να
συνεργαστούν μεταξύ τους;
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Εξαρτάται – αν κρίνουμε από τους ακαδημαϊκούς κύκλους και την
επιχειρηματικότητα. Το να είσαι Ελληνας οπωσδήποτε αποτελεί ένα
ισχυρό πλεονέκτημα, που εύκολα όμως γίνεται μειονέκτημα, αν
επιλέξεις φτηνές προσεγγίσεις στο αντικείμενό σου.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Ο Ελληνας είναι πάντα ικανός να δημιουργήσει νέα γνώση και
πολιτισμό, ιδιαίτερα εκτός Ελλάδος, λόγω των δυνατοτήτων που
υπάρχουν. Ομως, και οι ευκαιρίες που παρέχουν τα κοινοτικά κονδύλια
θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν πολύ καλύτερα.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Ο Ελληνας της Διασποράς δεν έχει μια ταυτότητα. Οταν
διαπραγματευόμουν διεθνή προγράμματα αναβάθμισης των εκπαιδευτικών,
χρηματοδοτούμενα από την καναδική κυβέρνηση, στην Αφρική και στην
Κίνα, ήμουν «ο Καναδός». Οταν συναντιόμαστε ξανά το βράδυ, ήμουν «ο
Eλληνας από τον Καναδά».
Το ελληνικό μου «γιατί» και ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί η προσφορά των Ελλήνων, που εξειδικεύτηκαν στον τομέα τους
και επιστρέφουν στην Ελλάδα, να είναι περιορισμένη;
Οι Ελληνες διδάσκοντες στη Διασπορά δεν πρέπει να προέρχονται
από μέρη με απόσταση, αλλά από τις επιτόπιες παροικίες.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Η «Ιθάκη» και «Οι Θερμοπύλες» του Καβάφη αντηχούν μέσα μου, όπως
όταν ακούω για τον Διγενή Ακρίτα να παλεύει με τον Χάροντα στα
δημοτικά μας τραγούδια.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη περνά από την ελληνική
και παγκόσμια Ιστορία, πυξίδα για όποια πράξη αφορά το καλό της
ανθρωπότητας.
*Ο Παντελής Χαλαμανδάρης είναι oμότιμος καθηγητής Παιδαγωγικών
του Πανεπιστημίου του Brandon, αν. διευθυντής του Κέντρου Ελληνικού
Πολιτισμού του Πανεπιστημίου της Manitoba και πρόεδρος του
Ελληνοκαναδικού Κογκρέσου της ίδιας περιοχής.
