EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμάνη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Είναι και αίσθημα και συνείδηση, μα πάνω από όλα είναι βίωμα,
ριζωμένο στην παιδική ηλικία, που σε προσανατολίζει παντοτινά.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Ενα βότσαλο από την παραλία του χω-ριού μου, που έχω
ακουμπισμένο στο γραφείο μου. Και ένα μολύβι με άσπρες και γαλάζιες
γραμμές, δώρο από μια ξαδέλφη μου στο εξωτερικό, όταν ήμουν στο
δημοτικό σχολείο. Δεν το χάρηκα, γιατί μου το πήρε ο δάσκαλος του
σχολείου, επειδή είχε ελληνικά χρώματα και δεν το επέτρεπε η
αγγλική αποικιοκρατία!
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Την είδα στην ανθρωπιά και την απλότητα των ανθρώπων του χωριού
μου και στην περηφάνια που ένιωθαν για την πρόοδο των παιδιών τους.
Το ίδιο είδα και στον Ελληνα του εξωτερικού, κυρίως στον πρόσφυγα
της Μικρασίας. Ο Ελληνας είναι όμορφος άνθρωπος και δημιουργεί.
Στην επιστήμη μου, τη Φυσική, πολλές φορές κοίταζα στα διεθνή
επιστημονικά περιοδικά να δω συγγραφείς με ελληνικά ονόματα. Και
έβρισκα πολλά και καμάρωνα!
Αυτό που με χαλάει.
Το αλληλοφάγωμα και η ευκολία με την οποία αρκετοί Ελληνες
μειώνουν ο ένας τον άλλο. Με απογοητεύει η ανικανότητά μας, επίσης,
να συνεργαστούμε και να βρούμε κάτι θετικό, στο οποίο να
συναινέσουμε και, με βάση αυτό, από κοινού να κτίσουμε.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Προσόν σήμερα και πάντοτε. Κάθε λαός έχει την ιστορία του, στην
οποία στρέφεται κατά διαστήματα. Ο Ελληνας αντλεί περηφάνια, ελπίδα
και υπόδειγμα ζωής μοναδικό, βλέποντας πίσω. Αλλοι λαοί αισθάνονται
προνομιούχοι όταν έρθουν σε επαφή με την Ελλάδα, δεν θα ήταν
τραγικό και παράλογο εμείς να απαξιώνουμε τον τόπο μας και τον
πολιτισμό μας;
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει κολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Παράγει και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα, όμως,
χρειάζεται να προσαρμοστεί με ρεαλισμό στις σημερινές συνθήκες και
να δουλέψει με σύστημα και μακροχρόνια προοπτική.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Ποικίλλει. Εξαρτάται από τη χώρα στην οποία ζουν. Ο καλός
Ελληνας είναι, νομίζω, ο καλύτερος άνθρωπος, όπου κι αν βρίσκεται.
Είναι φιλικός, φιλόξενος, εργατικός, φιλόδοξος και προσαρμόζεται
στην κοινωνία όπου ζει, με διάθεση προσφοράς. Πάντοτε νοσταλγεί την
Ελλάδα. Στο εξωτερικό είναι νομοταγής, αλλά δυσκολεύεται να είναι
το ίδιο νομοταγής και στην Ελλάδα.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Δεν θα αναφερθώ στα ελληνικά αναπάντητα «γιατί» μου – δεν είναι
ένα. Και θα μιλήσω για το «πρέπει» που δεν πέταξα: τις
ελληνοχριστιανικές αξίες που πιστεύω ότι πρέπει να αποτελέσουν
βασικό στοιχείο του αναδυόμενου παγκόσμιου συστήματος αξιών για το
καλό του συνανθρώπου μας και το δικό μας. Δεν τις πετάω, λοιπόν,
τις αξίες αυτές. Υπήρξαν καθοριστικές στη ζωή μου.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Παλαμάς και ο Ελληνοκύπριος Λυπέρτης.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η ελεύθερη σκέψη και θεώρηση των φυσικών φιλοσόφων της Ιωνίας,
οι ανθρωπιστικές αξίες και η διανοητική τιμιότητα της Αθήνας, οι
πανανθρώπινες αξίες της αγάπης και της αδελφοσύνης του
χριστιανισμού και το πείσμα του Ελληνα να κρατήσει την ιστορική του
ταυτότητα.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Παρά τα αρνητικά μας στοιχεία, οι Ελληνες στέκονται υπόδειγμα
στους λαούς κάθε εποχής παγκοσμίως. Αυτή η επίγνωση είναι μια
«οδός» ευθύνης.
* Ο Λουκάς Χριστοφόρου, ερευνητής και διευθυντής του τμήματος
Ατομικής και Μοριακής Φυσικής Ακτινοβολιών (Radiation Physics) στο
Oak Ridge Laboratory (’63-’95) και Senior Corporate Fellow
Emeritus, ερευνητής στο National Institute of Standars and
Technology του Gaithersburg της πολιτείας του Maryland και εταίρος
της Αmerican Physical Society, κατέχει ως τακτικό μέλος την Εδρα
Πειραματικής Φυσικής της Ακαδημίας Αθηνών.
