Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Κώστας Ταμπακιάρης, πρόεδρος του αγροτικού συνεταιρισμού Νάουσας, ήταν από τους πρώτους που αναζήτησε εναλλακτική διαδρομή για τα ελληνικά ροδάκινα στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Τα σύνορα της Γιουγκοσλαβίας είχαν κλείσει λόγω πολέμου, η μεταφορά των προϊόντων στην Ιταλία μέσω Ηγουμενίτσας ανέβαζε το κοστολόγιο και η συνέχιση της εξάρτησης από την αγορά της Ολλανδίας, όπου κατέληγαν και διανέμονταν τότε τα ευρωπαϊκά φρούτα σε ανατολή και δύση, ήταν πλέον ασύμφορη. «Προσπαθήσαμε να μπούμε στη Ρωσία μόνοι μας, χωρίς μεσολαβητές», λέει στην «Κ» ο Ναουσαίος παραγωγός. «Ρισκάραμε, αλλά για εμάς ήταν μονόδρομος».
Στις πρώτες απόπειρες απευθείας συναλλαγών με τους Ρώσους ο κ. Ταμπακιάρης και πολλοί ακόμα Έλληνες παραγωγοί και εξαγωγείς ζημιώθηκαν. «Δεν υπήρχε κάποιος που να μη χάσει χρήματα μέχρι να καταλάβουμε ποιοι πλήρωναν και ποιοι όχι. Δεν είχαμε στήριξη τότε από την ελληνική κυβέρνηση, ούτε οι εμπορικοί ακόλουθοι μπορούσαν να βοηθήσουν», θυμάται.
Έλληνες παραγωγοί και Ρώσοι εισαγωγείς σε ελληνικό περίπτερο ροδάκινων κατά τη διάρκεια έκθεσης στη Μόσχα.
Το επόμενο διάστημα μέχρι και σήμερα ακολούθησε στοχευμένη προώθηση του ελληνικού ροδάκινου στη ρωσική αγορά. Η ζήτηση μεγάλωνε διαρκώς. Την περίοδο 2001- 2010 οι εισαγωγές ροδάκινων και νεκταρινιών στη Ρωσία αυξήθηκαν από 46.296 τόνους στους 223.944 τόνους με την Ισπανία, την Ελλάδα και την Ιταλία να καλύπτουν το 72% της αγοράς. Ενα φορτηγό έφθανε στη Ρωσία από τα συσκευαστήρια της Κεντρικής Μακεδονίας μέσα σε τέσσερις ημέρες, ιδανικό διάστημα για τους εισαγωγείς καθώς η μεταφορά ροδάκινου δεν πρέπει να υπερβαίνει τις οκτώ ημέρες. Η απορρόφηση του ελληνικού προϊόντος ήταν πρωτοφανής, αλλά μονόπλευρη. Μια δεκαετία μετά η Ρωσία φράζει με το εμπάργκο την είσοδό του ζημιώνοντας τους Ελληνες παραγωγούς.
«Στις ελεύθερες οικονομίες πρέπει να κάνεις διασπορά κινδύνου. Εμείς όμως δεν το προβλέψαμε. Στραφήκαμε σχεδόν μονοπωλιακά στην αγορά της Ρωσίας. Ο,τι κάνει ο Ελληνας το κάνει υπερβολικά προς την ίδια κατεύθυνση», λέει ο Θοδωρής Παπακωνσταντίνου, παραγωγός ροδάκινων στη Νάουσα.
Η «Καλιφόρνια»
Οι ρίζες της δενδροκομίας στην περιοχή του χάνονται στην περίοδο του μεσοπολέμου. Οι ντόπιοι πρώτα επενδύουν στα μήλα, ώσπου ο Ιταλός γεωτεχνικός Φρ. Βιγκάτο φέρνει στη φάρμα της οικογένειας Λαναρά την καλλιέργεια ροδακινιάς. Ο μικρός κλήρος αναγκάζει τους ντόπιους να στραφούν σε δυναμικές καλλιέργειες και με την εκμηχάνιση της γεωργίας η παραγωγή της κιτρινόσαρκης ποικιλίας ροδάκινου απλώνεται στο νομό Ημαθίας.
Από τα δύο εκατομμύρια δέντρα το 1961 οι ροδακινιές φτάνουν τα 10 εκατ. δέντρα το 1973 σε όλη τη χώρα και ο νομός Ημαθίας αποκτά το προσωνύμιο «Καλιφόρνια της Ελλάδος». Τα ροδάκινα δεν μπορούν να απορροφηθούν στην εσωτερική αγορά και διοχετεύονται μέσω της λαχαναγοράς του Μονάχου στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Και η χωματερή
Ακολουθεί η δεκαετία της απόσυρσης. Η Ευρωπαϊκή Ενωση αποζημιώνει τους παραγωγούς για τα πλεονασματικά προϊόντα που καταστρέφονται και μεγάλη μερίδα αγροτών αλλάζει επιχειρηματικό προσανατολισμό. «Αντί να παράγουν για την αγορά παρήγαγαν για τη χωματερή», λέει ο κ. Παπακωνσταντίνου. «Γινόταν μεγάλο τονάζ. Παραγόταν όσο το δυνατόν περισσότερο προϊόν με στόχο τότε την ποσότητα όχι την ποιότητα. Έτσι χάσαμε τη θέση μας στην αγορά του Μονάχου».
Στις αρχές του ’90 όμως, με την είσοδο στη Ρωσία, η παραγωγή ροδάκινου κορυφώνεται ξεπερνώντας το ένα εκατομμύριο τόνους. «Το ίδιο το ελληνικό προϊόν βοήθησε και καθιερώθηκε στην αγορά. Είναι άριστης ποιότητας», λέει σε τηλεφωνική μας επικοινωνία ο Ηλίας Θανασάς, γενικός σύμβουλος στο γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της ελληνικής πρεσβείας στη Μόσχα.
Το τωρινό εμπάργκο όμως στρέφει τους Ρώσους στα φρούτα της Τουρκίας, του Ισραήλ, της Αργεντινής και της Χιλής. «Οι ανταγωνιστές δεν έρχονται ευκαιριακά. Ερχονται για να μείνουν», λέει ο κ. Θανασάς. Οπως τονίζει όμως ο κ. Ταμπακιάρης, μετά μια δεκαετία εξόδων, διαφημιστικών εκστρατειών και συνεδρίων προώθησης, η Ρωσία παραμένει για τους Ελληνες παραγωγούς μονόδρομος. «Μέσα από την αγορά της Ρωσίας δημιουργήθηκε υπερπαραγωγή στο ροδάκινο. Βρέθηκε μια μεγάλη αγορά, μια διέξοδος που τώρα κλείνει», λέει.
Διαφημίσεις στο μετρό της Μόσχας και εκδηλώσεις δημοσίων σχέσεων
«Η ευρωπαϊκή και ελληνική φύση σας κάνουν το τραπέζι». Αυτό ήταν το σλόγκαν προώθησης των ελληνικών ροδάκινων σε αφίσες, σε σταθμούς του μετρό της Μόσχας, σε στάσεις λεωφορείων και διαφημίσεις στα ρωσικά περιοδικά. Η διαφημιστική εκστρατεία ανήκει στην εταιρεία συμβούλων Novacert με έδρα την Αλεξάνδρεια Ημαθίας. Από το 2009 μέχρι σήμερα αναλαμβάνει τη διεθνή προώθηση νωπών και μεταποιημένων οπωροκηπευτικών προϊόντων μιας κοινοπραξίας δέκα παραγωγικών φορέων της Ημαθίας και της Κοζάνης.
Διαφημιστικό σποτ για τα ελληνικά ροδάκινα που προβάλλεται με ρωσικούς υπότιτλους στη Ρωσία.
«Ευελπιστούμε ότι δεν θα κρατήσει πολύ το εμπάργκο της Ρωσίας στα ροδάκινα», λέει στην «Κ» ο κ. Γιάννης Στεργίου, εμπορικός διευθυντής της Novacert. Στις 15 – 18 Σεπτεμβρίου η εταιρεία του έχει προγραμματίσει να στήσει δύο περίπτερα για το ελληνικό ροδάκινο στην έκθεση World Food της Μόσχας. «Θέλουμε να δείξουμε ότι συνεχίζουμε να ποντάρουμε στην αγορά τους», προσθέτει ο κ. Στεργίου.
Πριν από ένα χρόνο, σε μια από τις πιο πρόσφατες μεγάλες εκδηλώσεις, 20 Ελληνες παραγωγοί ταξίδεψαν στη Μόσχα και παρουσίασαν τα προϊόντα τους σε 50 εισαγωγείς και δημοσιογράφους στο ξενοδοχείο Crowne Plaza της Μόσχας. Σε αυτές τις συναντήσεις δεν σφραγίζονται επί τόπου συμφωνίες. Καλλιεργούνται όμως δημόσιες σχέσεις.
Φωτογραφία από εκδήλωση Ελλήνων παραγωγών ροδάκινων στη Μόσχα.
Σε αντίστοιχες εκδηλώσεις η εταιρεία του κ. Στεργίου φροντίζει να υπάρχει ένας Ρώσος διατροφολόγος που θα παρουσιάσει τη διατροφική αξία του προϊόντος για να πείσει τους δημοσιογράφους «να γράψουν κάτι». Σε άλλες παρουσιάσεις Ρώσοι και Ουκρανοί σεφ φτιάχνουν τάρτες με βάση το ροδάκινο, ενώ συχνά πραγματοποιούνται γευστικές δοκιμές σε σουπερμάρκετ της Αγίας Πετρούπολης και της Μόσχας. Τακτικά, Ρώσοι εισαγωγείς και δημοσιογράφοι ξεναγούνται σε διαλογητήρια της Ημαθίας. Ενέργειες σαν κι αυτές συγχρηματοδοτούνται από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους. Το 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι ένωση νομικών προσώπων με επικεφαλής την κονσερβοποιία ΚΑΣΟ ΑΛΜΜΕ αναλαμβάνει τριετές επιδοτούμενο πρόγραμμα προώθησης ροδάκινου σε Ρωσία, Ουκρανία, Νορβηγία, προϋπολογισμού 3,5 εκατομμυρίων ευρώ.
Παρά την καλή θέση στη ρωσική αγορά τα ελληνικά ροδάκινα αντιμετώπιζαν τα τελευταία τέσσερα χρόνια έντονο ανταγωνισμό από την Ισπανία. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς οι ισπανικές εταιρείες λόγω μεγέθους έχουν τη δυνατότητα απευθείας πωλήσεων σε σουπερμάρκετ και συχνά πληρώνουν για τοποθέτηση προϊόντος. Οι μικρού και μεσαίου επιπέδου ελληνικές εταιρείες απευθύνονται κυρίως σε εισαγωγείς.
Οπως αποδεικνύεται και από την περίπτωση της Ρωσίας η αναζήτηση νέας αγοράς δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Είναι και αυτές κατακτημένες από κάποιους άλλους», λέει στην «Κ» ο παραγωγός Αθανάσιος Παπακώστας. «Προσδοκούμε νέες αγορές, αλλά δεν γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη να ανοίξεις την αγορά της Ινδίας ή της Κίνας. Η Κίνα έχει άλλες διαδικασίες. Πρέπει να έρθουν εδώ να πιστοποιήσουν τις εγκαταστάσεις. Και μετά χρειάζεται διαφήμιση», λέει ο κ. Στεργίου.
