EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Είναι και τα δύο, αλλά περισσότερο συνείδηση – βέβαια, για όσους
πραγματικά την έχουν. Είναι το τρισχιλιόχρονης διάρκειας άρωμα που
εισπνέει όποιος μελετά τη διαχρονική Ελληνική Γραμματεία από τον
Ομηρο και τους αρχαίους φιλοσόφους ώς τους Πατέρες της Εκκλησίας,
τα κείμενα του Μακρυγιάννη και του Παπαδιαμάντη και τους νεότερους
Ελληνες ποιητές. Είναι η αστείρευτη πηγή έμπνευσης για όλους όσοι
μετέχουν της ελληνικής παιδείας, εντός και εκτός Ελλάδος. Είναι
όμως συγχρόνως και δίκοπη ευθύνη για τους Νεοέλληνες, λόγω
αναπόφευκτης σύγκρισης.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Ενα από τα μικρά, κατάλευκα και παραδοσιακά ξωκλήσια που είναι
συνυφασμένα με την απαράμιλλη πτύχωση κάθε γωνιάς της ελληνικής
γης.
Αυτά τα ξωκλήσια που βρέχονται από την αρμύρα του γαλάζιου
πολυφλοίσβιου ομηρικού πελάγους ή που ξεπροβάλλουν μέσα από το
ατέλειωτο πράσινο του ελαιώνα και της πεδιάδας. Αυτά που λούζονται
από το εκτυφλωτικό λευκό φως μιας πέτρινης βουνοκορφής και είναι
ελληνικό σήμα κατατεθέν, μια γέφυρα ουρανού και γης.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Φιλότιμο, φιλοπατρία και ενότητα προ εξωτερικού κινδύνου,
κοινωνική αλληλεγγύη, οικογένεια, παραδόσεις – τουλάχιστον μέχρι
σήμερα.
Αυτό που με χαλάει.
Οτι παραβιάζουμε το μαθηματικό θεώρημα ότι το σύνολο ισούται με
το αριθμητικό άθροισμα των μονάδων που το αποτελούν, δηλαδή, ενώ
είμαστε ένας ικανότατος λαός ως μονάδες, αποτυγχάνουμε να
συγκροτηθούμε και ως πολιτεία παρουσιάζουμε ένα απογοητευτικό
σύνολο. Ετσι, οι Νεοέλληνες, παρά τα 190 χρόνια ελεύθερου βίου μιας
οργανωμένης κρατικής οντότητας, δεν έχουμε να επιδείξουμε λαμπρά
επιτεύγματα που να αποτελούν τη συντεταγμένη μιας αδιάφθορης
πολιτείας, παρά το γνωστό ελληνικό «δαιμόνιο». Με αψευδή βέβαια
μάρτυρα τους εκτός συνόρων ομογενείς, οι οποίοι σχεδόν πάντοτε, σε
όλους τους τομείς, διαπρέπουν και μεγαλουργούν σαν άξιοι πρεσβευτές
του Ελληνισμού στην οικουμένη. Το φαινόμενο αυτό είναι ένα εθνικό
πρόβλημα προς λύση που πρέπει να απασχολήσει την πολιτεία (π.χ. το
υπουργείο Παιδείας) αλλά και τον κάθε πολίτη ξεχωριστά. Αναρωτιέμαι
πότε θα ξυπνήσει το φιλότιμό μας, βλέποντας να μας λοιδορούν οι
«πολιτισμένοι» ξένοι «φίλοι» μας, οι οποίοι από αυτό τον τόπο
πρωτοδιδάχτηκαν τι θα πει δημοκρατικά οργανωμένη πολιτεία.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Θα έπρεπε να είναι προσόν, σήμερα όμως έχει γίνει μειονέκτημα.
Διότι θεωρώ ότι είναι μειονέκτημα στον σύγχρονο ανταγωνιστικό κόσμο
να πιστεύεις ότι έχεις περισσότερα δικαιώματα από υποχρεώσεις, ότι
είσαι εξυπνότερος από τους άλλους και μπορείς να παραβιάζεις τους
κανόνες του παιχνιδιού, ότι κάθε αγαθό αποκτάται άκοπα, ότι ο
σκοπός αγιάζει τα μέσα, ότι η ελευθερία του καθενός μπορεί να
παραβιάζει την ελευθερία του άλλου… Φοβάμαι ότι ο σύγχρονος Ελληνας
έχει χάσει το μέτρο και ελπίζω να αφυπνιστούμε εγκαίρως, ώστε να
αλλάξουμε νοοτροπία.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Σε ατομικό επίπεδο παράγει, ενώ σε συλλογικό, δυστυχώς,
χρησιμοποιούμε ως «άλλοθι» της κοινωνικοπολιτιστικής μας
στειρότητας τα επιτεύγματα των προγόνων μας.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Με αυτήν του Οδυσσέα και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, διαδίδοντας με
μια περιπετειώδη αναζήτηση την ελληνικότητα, αυτή που έχουν και
προσπαθούν να την αποδείξουν – γνώρισα πολλούς γνήσιους και ικανούς
τέτοιους Ελληνες στα χρόνια που ανήκα στη Διασπορά.
Το ελληνικό μου «γιατί» και ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» η σύγχρονη Ελλάδα να είναι ένα πανέμορφο τριαντάφυλλο
που, όταν το αγγίξεις, σε πληγώνει; Ενα «πρέπει» που πέταξα: ότι
αξίζουμε μια καλύτερη Ελλάδα. Το αντικατέστησα με το ότι η Ελλάδα
αξίζει καλύτερους Ελληνες.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Αλεξανδρινός Κ. Π. Καβάφης, πολλά από τα ποιήματα του οποίου
είναι διαχρονικά και τόσο επίκαιρα σήμερα.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
«Μουσικήν ποίει και εργάζου».
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την. Μια
ατέλειωτη νοητή οδός του χωροχρόνου με λαμπερούς οδοδείκτες,
γραμμένους στη γλώσσα που πρώτη θεμελίωσε τη γνώση, για να τις
διαβάζει σε όλες τις γλώσσες ο πασαένας λαός της Γης, νυν και αεί.
Ξεκινά απο τη μικρο-φυσική των απειροελάχιστων ατόμων της ύλης του
μικρο-κόσμου με τα πρωτόνια, ηλεκτρόνια, λεπτόνια, βαρυόνια,
μεσόνια, αδρόνια, κ.λπ. Διασχίζει τον Ηλιο, με τους πλανήτες,
δορυφόρους, μαγνητόσφαιρες, κομήτες, και φτάνει στην Αστρο-φυσική
και την Κοσμο-λογία: Γαλαξίας, Ωρίωνας, Λύρα, Κόμη Βερενίκης,
Ανδρομέδα-Κηφέας-Κασσιόπη, Ηριδανός, Κύκνος, Κένταυρος, Υδρα,
Πήγασος και άλλα ανεξίτηλα ονόματα-κοσμήματα του σύμπαντος
κόσμου.
* Ο Κανάρης Τσίγκανος είναι καθηγητής Αστροφυσικής του
Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Αστρονομικής
Εταιρείας, εθνικός εκπρόσωπος στην επιστημονική επιτροπή του
Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA/SPC) και μέλος του Εθνικού
Συμβουλίου Ερευνας και Τεχνολογίας.
