EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Για μένα η ελληνικότητα είναι ένας ταξιδιωτικός σάκος γεμάτος με
κάθε λογής αντικείμενα, που τον πήρα στην πλάτη όταν έφυγα. Αυτά
που περιείχε τα πήρα μαζί μου χωρίς να σκεφτώ, μερικά δεν τα είχα
ούτε καν διαλέξει ο ίδιος. Αυτή η ελληνικότητα είναι αίσθημα. Οσο
μακραίνει το ταξίδι, τόσο ξεδιαλέγει κανεις μέσα απ’ το σάκο αυτά
που του χρειάζονται από εκείνα που είναι περιττά. Ο,τι απομένει
γίνεται μέρος της συνείδησης.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Μεγάλωσα στο κατάστημα τροφίμων των γονιών μου και θυμάμαι κάτι
μικροσκοπικές κονσέρβες με τοματοπολτό – ήταν δεν ήταν 100
γραμμάρια περιεχόμενο και λίγα εκατοστά σε διάμετρο και ύψος. Τα
κονσερβοκούτια είχαν κόκκινο φανταχτερό χρώμα και στη μέση το σήμα
της εταιρείας, έναν κύκνο, με καλλιγραφική περιγραφή:
«Κονσερβοποιία Κύκνος – Ναύπλιον». Είχα γίνει «φίλος» μ’ αυτές τις
μικροσκοπικές κονσέρβες και φρόντιζα να τις βάζω πάλι σε τάξη όποτε
κάποιος ατζαμής πελάτης γκρέμιζε τις στοίβες που είχαμε στήσει τόσο
προσεκτικά.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Εχει μια πηγαία αρχοντιά και αξιοπρέπεια στο φέρσιμό του, είναι
ανοιχτός στη ζωή και στον κόσμο, επιστρατεύει πρωτοβουλία και
ευφυΐα στις δυσκολίες και κρύβει έναν βαθιά υγιή σαρκασμό-ασπίδα
απέναντι στις νευρώσεις και στα συμπλέγματα.
Αυτό που με χαλάει.
Η αρχοντιά που ευτελίζεται σε άσκοπη σπατάλη για λόγους
επίδειξης, η εθνική εσωστρέφεια, η ευφυΐα που εκφυλίζεται σε απάτη
και διαφθορά και ο σαρκασμός που εκπίπτει σε εγωκεντρισμό και
απώλεια της αίσθησης των κοινωνικών ευθυνών.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Τίποτε απ’ τα δύο. Στο χώρο όπου εργάζομαι, στις φυσικές
επιστήμες, η εθνικότητα δεν παίζει κανένα ρόλο. Ιδωμένο γενικότερα,
και πάλι, δεν μπορώ να πω αν είναι προσόν ή μειονέκτημα, μια και
αυτό εξαρτάται από τον τρόπο που διαχειρίζεται κανείς τις εθνικές
και πολιτιστικές του ιδιαιτερότητες.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι παράγουν πολιτισμό είναι
αμέτρητοι, ακόμα και στην κοινή τους καθημερινότητα, επομένως η
απάντησή μου στο πρώτο μέλος της διάζευξης είναι καταφατική.
Ρήτορες της ελληνικότητας έχουμε να φάνε κι οι κότες, ο σκοπός
είναι να μην τους παίρνουμε στα σοβαρά. Τότε μπορεί και να
σταματήσουν τις φλυαρίες τους.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Με μια ταυτότητα δυστυχώς παραχαραγμένη, αυτή του περιούσιου και
κατατρεγμένου λαού, που όλοι τού χρωστάνε εσαεί και, αντί να
γονατίσουν με ευλάβεια μπροστά στο μεγαλείο του Ελληνισμού,
απεργάζονται χθόνια σχέδια για την εξόντωσή του.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί η ελληνική κοινωνία έχει βαλθεί ν’ αυτοκαταστραφεί; Το
«πρέπει» που πέταξα ήταν η ανοησία ότι οφείλω να εκπληρώσω τις
προσδοκίες άλλων, για τις οποίες δεν φέρω καμία ευθύνη. Εδώ, την
αρχή έκανε ο Feynman με το περίφημο «και τι σε νοιάζει τι νομίζουν
οι άλλοι για σένα» και το αποτελείωσε ο Ελύτης γράφοντας «πιάσε το
πρέπει από το π και γδάρε το ίσαμε το ι».
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Υπάρχουν οι ίδιοι, πέντε – έξι ποιητές που εναλλάσσονται τα
τελευταία 15 – 20 χρόνια, ανάλογα με την περίοδο της ζωής μου και
τη διάθεσή μου. Εδώ και κάμποσο καιρό, ξαναδιαβάζω με ενδιαφέρον τα
Απαντα του Καβάφη.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Οτι το ελληνικό φως δεν μπορεί να ηττηθεί – κάτι τέτοιο είναι
αδιανόητο.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Ο μίτος της Αριάδνης που διακρίνω στο λαβύρινθο της ιστορίας ως
Ελλήνων είναι η γλώσσα μας. Το γεγονός ότι -μαζί με τόσους άλλους
Ελληνες- με συγκινεί το «Ω γλυκύ μου έαρ» όσο και το «Μέρα Μαγιού
μού μίσεψες», το ότι μαθαίνουμε στο σχολείο για την «τεθλασμένη
γραμμή», αλλά φοβόμαστε «μη γίνει καμιά στραβή»,ότι μ’ ένα σάλτο
περνάμε από τον Προμηθέα Δεσμώτη στον Βάρναλη και από τον Ομηρο
στον Σολωμό. Αυτό δεν μας κάνει ούτε καλύτερους από τους άλλους
λαούς ούτε περιούσιους: είναι απλώς ο καθαρά διακριτός, δικός μας
δρόμος.
* Ο Χρήστος Λύκος είναι καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο
Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
