EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Στην Ελλάδα, ως φοιτητής και εργαζόμενος, δεν θυμάμαι να
σκέφτηκα ότι είμαι Ελληνας. Εδώ όμως, στον Καναδά, όπου ζούμε επί
25 χρόνια, η ελληνικότητά μας είναι κάτι που το σκεφτόμαστε μόλις
ξυπνάμε. Υφίσταται, πιθανότατα, σαν ένα αίσθημα επιβίωσης, γιατί
περιτριγυριζόμαστε απ’ όλες τις φυλές και δεν έχουμε περιθώριο ούτε
για μια στιγμή να ξεχάσουμε την καταγωγή μας – τότε χαθήκαμε, κι
εμείς και τα παιδιά μας. Αρα, η ελληνικότητα για εμάς είναι δυνατό
αίσθημα και αναγκαία συνείδηση.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Ενα μικρό μαγειρείο στου Ζωγράφου, που λεγόταν «Του Αποστόλη το
κουτούκι», όπου πήγαινα με τη σύζυγό μου όταν ήμαστε «φτωχοί»
φοιτητές και τρώγαμε τηγανητές γαρίδες τυλιγμένες σε εφημερίδες,
νιώθοντας ότι πρόκειται για το πιο νόστιμο φαγητό του κόσμου. Τώρα
τρώμε «γαρίδες scampi» στα πιο αριστοκρατικά εστιατόρια, αλλά η
γεύση τους δεν είναι ποτέ τόσο καλή.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Oι πρόγονοί μας, οι οποίοι σε αυτή τη μικρή χώρα, χιλιάδες
χρόνια πριν, έθεσαν τις βάσεις για τη φιλοσοφία, τα μαθηματικά, την
ιατρική, το θέατρο, τη μουσική, τον αθλητισμό και ό,τι άλλο ευγενές
υπάρχει σε αυτό τον κόσμο.
Αυτό που με χαλάει.
Οτι αυτή η χώρα, με τη συναρπαστική ιστορία της, τα μαγικά νησιά
και τον πολιτισμό εκατονταετηρίδων, βρίσκεται σε κακά οικονομικά
χάλια και ότι η εικόνα των Ελλήνων της, ακόμη και των αξιόλογων,
προβάλλεται στο εξωτερικό συνυφασμένη με μικροαπατεώνες, που
αποφεύγουν να πληρώνουν φόρους, σε μια φθίνουσα κοινωνία με χαμηλές
ηθικές αξίες.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Βεβαιότατα μεγάλο προσόν. Η ιστορική διαδρομή των Ελλήνων και η
γενετική τους υπόσταση δεν πρόκειται να αλλάξει επειδή
παρουσιάστηκαν δυσκολίες τα τελευταία 10 – 20 χρόνια. Ενας μεγάλος
αριθμός Ελλήνων με αξιοσημείωτες ικανότητες μεσουρανεί σε όλο τον
κόσμο. Το απογοητευτικό, όμως, είναι ότι είναι μειονέκτημα να ζει
ένας Ελληνας στη σημερινή Ελλάδα, μια χώρα δυνατοτήτων, που την
καθήλωσαν οι αδέξιες κινήσεις των σύγχρονων πολιτικών.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Yπάρχουν λαμπρά παραδείγματα Ελλήνων που δημιούργησαν τεράστιο
πολιτισμό, από τους μεγάλους της λαϊκής μουσικής -Τσιτσάνη,
Βαμβακάρη και Μητσάκη- μέχρι τους «γίγαντες» που ακολούθησαν, όπως
ο Θεοδωράκης, ο Χατζιδάκις ή τελευταία ο Μάριος Τόκας. Επίσης, οι
μεγάλοι ποιητές μας! Πιστεύω ότι οι Ελληνες είναι ακόμη ικανοί να
κάνουν πολιτιστικές επαναστάσεις, αλλά πρόσφατα παρατηρώ έναν
αχαλίνωτο μιμητισμό προς την Αμερική, σε εκπομπές μεγάλων
τηλεοπτικών καναλιών.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Οι Ελληνες της Ελλάδας είναι στραγγαλισμένοι οικονομικά, λόγω
της οικονομικής κρίσης που χτυπάει κυρίως τη νεολαία, με αποτέλεσμα
οι πιο ικανοί να ξενιτευτούν. Η διάβρωση της ελληνικής κουλτούρας
από την εισαγόμενη «σαβούρα» θα οδηγήσει σε ένα είδος «καινούργιου
Ελληνα», που πιθανότατα να μη διαφέρει πολύ από τους νεαρούς άλλων
χωρών της Ευρώπης – με τους Ελληνες του εξωτερικού, ωστόσο, να
φυλάσσουν την ελληνικότητα και τη γλώσσα τους ως κόρην
οφθαλμού.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» αναγκαστήκαμε να φύγουμε και να δουλεύουμε σε μέρη
μακριά από τις οικογένειές μας; Οι σπουδές μου κόστισαν στο
ελληνικό Δημόσιο, αλλά η επένδυση της Ελλάδας στον Καναδά και σε
άλλες χώρες που φιλοξενούν Ελληνες επιστήμονες είναι μεγάλη. Το
«πρέπει» που πέταξα είναι η μονιμότητα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, που
προσφέρθηκε και σ’εμένα και στη σύζυγό μου το 1986.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Μένω με ανοιχτό το στόμα όταν ακούω ελληνικά τραγούδια με
ιδιοφυείς σύγχρονους στίχους! Από τους Ελληνες ποιητές, θα αναφέρω
τον Γιάννη Ρίτσο, τον Κωνσταντίνο Καβάφη όπως και τον Στρατή
Μυριβήλη.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η ίδια η Ελλάδα, που αυτό τον καιρό περνάει δύσκολες στιγμές,
αλλά δεν είναι παρά μια σταγόνα στο χρόνο – ποτέ δεν θα σκεφτώ ότι
η πατρίδα μου έχει ξεφτίσει. Περιμένω, όμως, να διώξει την
οικογενειοκρατία από την πολιτική της ζωή και να γαλουχήσει νέους
πολιτικούς με ήθος όπως και μια κοινωνία με αρχές, ώστε να
ανακτήσει πάλι κάτι από το ανάστημά της.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Μια νέα μητρόπολη του ελληνισμού, με σβησμένες τις μαύρες
κηλίδες των τελευταίων ετών, οικονομικά και πολιτιστικά
ενδυναμωμένη, σημαιοφόρο, όπως κάποτε, στο διεθνές πνευματικό
στερέωμα.
* Ο Ελευθέριος Φ. Διαμαντής είναι καθηγητής της Εργαστηριακής
Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο και επικεφαλής του τμήματος
Κλινικής Βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, Mount Sinai
Hospital και University Health Network. Είναι μέλος της Ακαδημίας
Επιστημών του Καναδά και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας
Αθηνών.
