EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Tης Αννας Γριμανη
H ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Στην Ελλάδα είναι πρωτίστως αίσθημα που, επειδή σε διακατέχει
έντονα, δεν το αποκωδικοποιείς. Στο εξωτερικό όμως, και καθώς
ωριμάζουμε, μετουσιώνεται σε συνείδηση και νοσταλγία για την
πατρίδα.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τα εύοσμα κλωναράκια τσαγιού και ρίγανης στα ηπειρώτικα βουνά.
Και το μπαγλαμαδάκι.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Ο Αθηναίος πολίτης του Χρυσού Αιώνα του Περικλή, ο Βυζαντινός
Ελλην στα χρόνια του Ιουστινιανού και του Ηράκλειου, ο Ελλην
τσολιάς του ’40 στα αλβανικά βουνά και ο Ελληνας που τραγουδά
δακρύζοντας και χορεύει λεβέντικα όταν μια συντροφιά γλεντά.
Αυτό που με χαλάει.
Η σταδιακή ερήμωση της υπαίθρου μας, η καθημερινή μεμψιμοιρία
μας καθώς και η τσαπατσουλιά, η φθήνια και η αλλοίωση της παράδοσής
μας σε μερικές τουριστικές περιοχές μας.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Αδιαφιλονίκητο προσόν και περηφάνια, μια και είμαστε φορείς
βαριάς πολιτισμικής παράδοσης, μοναδικής γλώσσας και μιας υπέροχης
μουσικής. Αυτό, βέβαια, ισχύει λίγο-πολύ για κάθε κάτοικο του
πλανήτη μας σχετικά με τον τόπο του. Το σύγχρονο όμως οικονομικό
τέλμα και οι ατασθαλίες στις οποίες έχει εμπλακεί η χώρα μας
σπιλώνουν εν μέρει την αξία τού να είσαι σήμερα Ελληνας.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Παρά τον μονοδιάστατο χαρακτήρα ενός παγκοσμιοποιημένου και
εμπορευματοποιημένου πολιτισμού που τείνουν να επιβάλλουν το
διαδίκτυο και τα σύγχρονα ΜΜΕ, πιστεύω ότι οι Ελληνες διατηρούμε τη
μοναδικότητά μας και συνεχίζουμε να παράγουμε πολιτισμό μέσα από
τις επιστήμες, τις τέχνες και τα γράμματα – κυρίως τη μουσική, τη
λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και το θέατρο. Ισως όμως ο πολιτισμός
μας να μην είναι πάντοτε απτός, καθώς συχνά αναμασάμε μια ελληνική
ρητορικότητα.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Ως γεννήτορες του δυτικού πολιτισμού (όπως αναφέρει ο Victor
Davis Hanson στο «Ποιος σκότωσε τον Ομηρο»), εκφραστές μιας
διαφορετικής άποψης, υποψιασμένοι και έχοντες μια πιο σφαιρική
αντιμετώπιση της πραγματικότητας. Στο εξωτερικό μάς χαρακτηρίζει
επίσης η προσήλωση στην ελληνορθόδοξη παράδοση της Εκκλησίας.
Ακόμη, η αγάπη στο θεσμό της οικογένειας και, φυσικά, στην ελληνική
μας κουζίνα.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί να καταφεύγουμε αβίαστα σε αλλεπάλληλες πορείες, αποχές,
στάσεις εργασίας, απεργίες και καταλήψεις, ώστε να δυσχεραίνουμε
την καθημερινότητά μας; Αυτό που πέταξα είναι το «πρέπει να έχεις
μέσο για να πάρεις τη θέση αυτή».
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Εκτός από τους πολλούς επώνυμους και ανώνυμους ανυπέρβλητους
δημιουργούς της δημοτικής μας ποίησης και της βυζαντινής μας
υμνογραφίας, ιδιαίτερη συγκίνηση μου προκαλεί ο υπερρεαλισμός και η
νοσταλγία του Νίκου Γκάτσου και ο σκληρός λόγος, ο πόνος μα και η
αγάπη του Νίκου Καββαδία για τη θάλασσα και τη γυναίκα.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
«Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει / δεν τη σκιάζει φοβέρα καμιά / Μόνο
λίγο καιρό ξαποσταίνει / και ξανά προς τη δόξα τραβά.»
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Οι Ελληνες νιώθουν την καταγωγή τους όσο μακριά και αν
βρίσκονται από την Ελλάδα και αντλούν την ελληνικότητά τους από τον
Ομηρο, τον Πλάτωνα μέχρι τον «Ερωτόκριτο», τον Παπαδιαμάντη και το
«Γεροντικό». Ετσι οριοθετείται η οδός των Ελλήνων.
* Ο Νίκος Ψυχογιός είναι ερευνητής στο NMR Χειρουργικό
Εργαστήριο (NMR Surgical Laboratory) στο Γενικό Νοσοκομείο της
Μασαχουσέτης (MGH) και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Harvard
στη Βοστώνη των ΗΠΑ.
