EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Tης Αννας Γριμανη
H ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Oσο μένουμε προσκολλημένοι σε αυτό που ακαθόριστα αποκαλούμε
«ελληνικότητα», τόσο δεν πρόκειται να αποκτήσουμε ολοκληρωμένη
συνείδηση του εαυτού μας. Η παράδοση αιώνων στον τόπο μας, με τα
συγκλονιστικά ερείπια των μνημείων, λειτουργεί διπλά: άλλοτε ως
κινητήρια δύναμη, άλλοτε ως παράμετρος ανυπέρβλητη. Είναι
ταυτόχρονα ευχή και κατάρα. Μόνο όταν απελευθερωθούμε από τις
αγκυλώσεις του παρελθόντος και την ίδια στιγμή καταφέρουμε να
κατανοήσουμε τη βαθύτερη ουσία που βρίσκεται σε κάθε τοπική
παράδοση, θα μπορέσουμε να εκφράσουμε με σύγχρονο τρόπο τη ζωντανή
πραγματικότητα της εποχής μας. Οι ιδέες άλλωστε δεν γνωρίζουν
σύνορα.
Tι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Δίπλα στη θάλασσα, να αγναντεύω τις καλοσχεδιασμένες
κορυφογραμμές των ελληνικών τοπίων μας στο βάθος του ορίζοντα.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Η εκδοχή του Ανθρώπου (με Α κεφαλαίο), της αλληλεγγύης και της
συλλογικότητας, όπου Γης.
Αυτό που με χαλάει.
Η κομπορρημοσύνη μας ότι τάχατες είμαστε ο περιούσιος λαός και
μαζί με τα συμπλέγματα ότι «δεν είμαστε τίποτα». Η σύγχρονη
βαρβαρότητα και η χυδαιότητα, που καταστρέφουν ό,τι σπουδαίο μάς
κληροδοτήθηκε. Το γεγονός ότι απουσιάζει από το νεοελληνικό
λεξιλόγιο η λέξη «αυτοκριτική».
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Δεν είναι, ευτυχώς, η εθνικότητα που καθορίζει τα προσόντα ή τα
μειονεκτήματα ενός ανθρώπου.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Αν προσβλέπουμε σε έναν νεοελληνικό πολιτισμό, οφείλουμε να
επενδύσουμε κυρίως στην παιδεία και να εμπιστευτούμε τους νέους
μας. Είναι μακρύς ο δρόμος και όχι εύκολος. Το ρολόι της ιστορίας
μας μοιάζει να έχει σταματήσει στην κλασική αρχαιότητα ή, άλλοτε,
να γυρνάει ξεκούρδιστο σε μια δογματική επικαιρότητα. Κι αν
υπάρχουν κάποιες σημαντικές επιτυχίες σε διάφορους τομείς, αυτές
παραμένουν συνήθως στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Με μια ταυτότητα που, δυστυχώς, δεν είναι πια δική μας. Πρέπει
να εργαστούμε σκληρά και να ψάξουμε πολύ για να ξαναβρούμε την
πνευματική μας αυθεντικότητα. Ειδάλλως, θα εξακολουθήσουμε να
μετράμε καθημερινά τις μεγάλες μας απώλειες.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί, ενώ μπορούμε να φτάσουμε σε ένα στόχο, εν τέλει ελάχιστες
φορές το κατορθώνουμε; Το μόνο «πρέπει» -αντιθέτως- που κράτησα
είναι το ότι πρέπει να πετάξουμε όλα τα «πρέπει» που μας
καταδυναστεύουν και να πορευτούμε ελεύθεροι.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Η Ελλάδα ευτύχησε να έχει στο παρελθόν, αλλά και σήμερα,
σπουδαίους και μεγάλους ποιητές και ποιήτριες που φανερώνουν τα
πάθη μας. Ας τους ακούσουμε.
H αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Δεν την έχω βρει ακόμα. Αυτήν προσπαθώ να προσεγγίσω, αλλά
συνεχώς μου διαφεύγει… Τόσο που νομίζω ότι δεν υπάρχει παρά στα
όνειρά μας.
H οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Από όλους εμάς, αλλά και από αυτούς που θα έρθουν μετά από εμάς,
εξαρτάται η χάραξη του δύσβατου αυτού σύγχρονου δρόμου. Μόνο με τη
συλλογική συνείδηση μπορούμε να το κατορθώσουμε, δουλεύοντας όλοι
μαζί για την κοινή «οδό». Να είμαστε, δηλαδή, στο «Εμείς» και όχι
στο «Εγώ», όπως έλεγε ο Μακρυγιάννης.
* Ο Τάσης Παπαϊωάννου είναι καθηγητής στον τομέα Αρχιτεκτονικής
Σύνθεσης του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών στο ΕΜΠ. Το πρόσφατο
βιβλίο του φέρει τον τίτλο «Η αρχιτεκτονική και η πόλη» (εκδόσεις
Καστανιώτη). Η έκθεση για τα «30 χρόνια αρχιτεκτονικής δημιουργίας»
του παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς μέχρι τις 6
Μαρτίου.
