EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Tης Αννας Γριμανη
H ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Η σύγχρονη ελληνικότητα, (συν)αίσθημα σαφώς, με πηγή τα πρόσφατα
ελληνικά βιώματα, ιδίως για τους αποδήμους. Είναι οι γειτονιές που
αλλάζουν, το αφισοκολλημένο Πολυτεχνείο, η τσίκνα στα
σουβλατζίδικα, το ματς της Κυριακής, οι ευωδιές στον Επιτάφιο, οι
«ακρογιαλιές-δειλινά», τα τραγούδια – αχ, αυτά… και άλλα! Tόσα, που
δεν ήταν όλα πατροπαράδοτα ελληνικά, αλλά έγιναν ανά τους αιώνες: ο
γλυκύς βραστός, τα κλαρίνα, ο Καραγκιόζης, οι ταινίες στο Σινεάκ.
Νιώθω μιαν ανείπωτη γλύκα όταν μοιράζομαι τις αναμνήσεις με φίλους
– από παλιούς συμμαθητές μέχρι την Αυστραλέζα καθηγήτρια που
διδάσκει Modern Odysseys στην κόρη μου στη Νέα Υόρκη και τραγουδάει
ρεμπέτικα σε άψογα ελληνικά. Η διαχρονική ελληνικότητα εξελίχθηκε
σε κομμάτι της παγκόσμιας συνείδησης, ξέχωρης από τόπο, χρόνο και
λαό. Συνείδησης, όμως, που «ψιθυρίζει» και στο θυμικό, όπως όταν
παρακολουθείς τον Βρετανό καθηγητή μαθηματικών του Πρίνστον,
Αντριου Γουάιλς, να περιγράφει πώς κατάφερε να αποδείξει το γνωστό
θεώρημα του Φερμά δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά το πρώτο, του
Θαλή.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τα πονεμένα τριημιτόνια στα μινόρε των τραγουδιών μας.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Εκείνος που επιλέγει το σωστό, για λόγους αρχής, xωρίς φακελάκι,
χωρίς μίζα. Εκείνος που διδάσκει ή που θυσιάζεται στις πυρκαγιές
και είναι ακέραιος παρά τη διαφορετική όψη της ελληνικής
πραγματικότητας.
Αυτό που με χαλάει.
Η αδικαιολόγητη ελληνική γκρίνια και ακόμη περισσότερο ότι αυτή
προξενεί την αληθινή γκρίνια.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Είναι μειονέκτημα να θεωρείς προσόν ότι είσαι γεννημένος Ελληνας
– πρέπει να έχεις γνώθι σαυτόν.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Παράγει σε μικρή εμβέλεια. Οι «Περασμένες μου αγάπες» του Χιώτη
ήταν πολιτισμός, ο Μάνος Χατζιδάκις το ίδιο, ο Καζαντζάκης. Οι
Παρθενώνες μας. Δεν σχεδιάζουμε i-Pod, όμως ο Παναγιώτης Βερδές
έφτιαξε τον πρώτο κύβο Ρούμπικ 7x7x7 – τον αγόρασα στο παντοδύναμο
Ιντερνετ. Αλλοι «τριγύρω σκηνοθέτες» δεν προκαλούν πια «βαθιά
χασμουρητά». Το Logicomix είναι πολιτισμός. Η σύγχυση όμως που
έχουμε σχετικά με την αρχαιοελληνική γλώσσα και τη γραμματεία, δεν
είναι.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Με την αστυνομική – με πρόλαβε με την απάντησή του στη
συγκεκριμένη ερώτηση ο Μίκης Θεοδωράκης. Δηλαδή, χωρίς κάτι το
μοναδικό. Βέβαια, θορυβώδεις ή νηφάλιοι, ακέραιοι ή κατεργάρηδες,
ριζοσπαστικοί ή παραδοσιακοί, χωριάτες ή κοσμοπολίτες, οι Ελληνες,
προσαρμοσμένοι ή όχι, επιβιώνουν παντού. Ας μην αγωνιούμε, λοιπόν,
μήπως χάσουμε την ταυτότητά μας, γιατί όποτε χρειαστεί, βγάζουμε
καινούργια.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» να πρέπει όταν δεν υπάρχει λόγος; Εχω ήδη πετάξει το
«πρέπει» της συμβατικότητας, αλλά, σε αντίθεση, πέταξα στον γιο μου
κι ένα «γιατί πρέπει!» όταν με ρώτησε για ποιον λόγο θα πάει και
στο ελληνικό σχολείο του Χιούστον.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Οι δημιουργοί των στίχων σε τραγούδια που αγαπώ. Ο Καβάφης για
τον καθαρό συλλογισμό του. Ενα πεντάστιχο του Νώντα Ασλανίδη, που
φυλάω για να έχω μαζί μου πάντα το ελληνικό καλοκαίρι.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
«Το έθνος έχει χρέος να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθές».
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Διπλής κατευθύνσεως. Με ακριβά συναισθηματικά διόδια, αλλά το
ταξίδι ενδιαφέρον, γοητευτικό – αρκεί να μη χάσουμε τη
διαδρομή.
* Ο Μιχάλης Νικολάου είναι τακτικός καθηγητής στο Chemical and
Biomolecular Engineering Department του University of Houston.
