Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ο κ. Πέτρος Βασιλείου, πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αγίου Κωνσταντίνου Φθιώτιδας περιγράφει την πρώτη ημέρα μετά τη λειτουργία της νέας εθνικής οδού στον Μαλιακό κόλπο. Την ημέρα εκείνη, στις αρχές του 2008, τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά που κινούνταν από Αθήνα προς Λαμία και το αντίστροφο έπαψαν έπειτα από 47 χρόνια να διέρχονται από την παραλία του Αγίου Κωνσταντίνου και τα γειτονικά Καμένα Βούρλα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, όσες επιχειρήσεις είχαν συνδέσει τη λειτουργία τους με την εθνική οδό σταδιακά έκλεισαν και η τοπική οικονομία δοκιμάστηκε. Εξι χρόνια μετά, το υπόλοιπο μισό του Μαλιακού κόλπου, από Στυλίδα μέχρι Ράχες, πρόκειται μέχρι το τέλος του χρόνου να βρεθεί στην ίδια θέση ― και οι κάτοικοί του ανησυχούν ότι θα έχουν την ίδια τύχη.

Αλήθεια, πόσο προετοιμασμένη για την επόμενη ημέρα είναι μια κοινωνία που έχει συνδέσει την τύχη της με την εθνική οδό, όταν ο δρόμος φεύγει;

Ανάπτυξη κάθε είδους στη δεκαετία του ’60

Τέλη 1961. Η νέα εθνική οδός Αθηνών - Λαμίας παραδίδεται στην κυκλοφορία, «κουμπώνοντας» με το τμήμα Λάρισας - Κατερίνης - γιουγκοσλαβικών συνόρων που ολοκληρώθηκε ένα έτος νωρίτερα.

Με τον νέο δρόμο, τα παραλιακά κομμάτια του Μαλιακού κόλπου απέκτησαν ευκολότερη σύνδεση με την Αθήνα. Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στον Αγιο Κωνσταντίνο και τη Στυλίδα, ο νέος δρόμος «πέρασε» δίπλα από τη θάλασσα, αποκλείοντας τα χωριά από το παραλιακό τους μέτωπο, τσιμεντώνοντας παραλίες.

«Η Στυλίδα υπήρξε πολύ ωραία (σ.σ. στις αρχές του ’60). Ερχονταν από τη Λαμία και έλεγαν “πάμε στο μικρό Παρισάκι”» αναφέρει η κ. Μίτσα Καϊμάκη, συνταξιούχος έμπορος, η οποία ασχολούνταν επί δεκαετίες με τα κοινά στην πόλη. Ανάλογες είναι και οι εικόνες που έχει ο κ. Κωνσταντίνος Βασιλείου, συνταξιούχος μηχανικός, από τον Αγιο Κωνσταντίνο. «Εβγαινε (σ.σ. τη δεκαετία του ’50) ο πιτσιρίκος από την πόρτα και στα 70 μέτρα έκανε βουτιά στη θάλασσα. Δεν υπήρχε τίποτα να τον σταματήσει, όλοι αυτή τη δουλειά κάναμε. Ούτε να περάσουμε δρόμο, ούτε να διακινδυνέψουμε, αυτό που έγινε μετά».

Καθώς τα χρόνια περνούσαν, τα αυτοκίνητα αυξάνονταν, όπως και τα ατυχήματα. «Το πρώτο πράγμα που άκουγε ένα παιδί που μεγάλωνε στον Αγιο Κωνσταντίνο ήταν “Προς Θεού, μην περάσεις την εθνική οδό!”. Πάντα υπήρχε ο καθημερινός φόβος του ατυχήματος, δεν μπορούσαμε να περάσουμε κάτω από το λιμάνι άνετα, να περάσει μια μάνα με ένα καρότσι. Αυτό ήταν απαγορευμένο», εξηγεί ο κ. Πέτρος Βασιλείου.

Σταδιακά, οι περιοχές εκατέρωθεν της εθνικής οδού άρχισαν να αναπτύσσονται. Το πρώτο Μοτέλ Λεβέντη άνοιξε ανάμεσα στον Αγιο Κωνσταντίνο και τα Καμένα Βούρλα το 1962. «Ο πατέρας μου είχε δημιουργήσει έξω από τη Λιβαδειά ένα εστιατόριο - βενζινάδικο, όταν δεν υπήρχε τίποτα σε όλο τον παλιό εθνικό δρόμο», διηγείται η κ. Ρούλα Λεβέντη.

«Οταν χαράχθηκε ο νέος δρόμος, επί υπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, φρόντισε να βρει ένα άλλο πόστο στον καινούργιο δρόμο για την αναγκαία στάση του ταξιδιώτη. «Το πρώτο είχε ανοίξει το 1962, το 1990 άνοιξε το απέναντι. Η αλήθεια είναι ότι πήγε πάρα πολύ καλά. Ηταν μονοπώλιο, σημείο αναφοράς. Ο κόσμος έλεγε “Είμαι στο Λεβέντη”. Υπήρχαν διαστήματα του καλοκαιριού ή των εορτών που είχαμε 10.000 πελάτες την ημέρα. Ο κόσμος μας προτίμησε και είμαι πάντοτε ευγνώμων».

Το Μοτέλ Λεβέντη, η πιο εμβληματική επιχείρηση της παραλιακής Φθιώτιδας ήταν από τις πρώτες που έκλεισαν μετά τη δημιουργία της νέας εθνικής οδού. «Ομολογώ ότι δεν το περιμέναμε. Ηταν μια καταστροφή. Κρατήσαμε 6-8 μήνες, αλλά ήταν ραγδαία η πτώση. Είχα 105 εργαζόμενους, ήταν πλήγμα για την περιοχή γιατί ήταν όλοι από Αγιο Κωνσταντίνο και Καμένα Βούρλα». Λίγα χρόνια μετά το πρώτο από τα δύο fast food Λεβέντη κατεδαφίστηκε και μετατράπηκε σε εξοχικές κατοικίες. Το δεύτερο παραμένει κλειστό.

Το κλείσιμο του Λεβέντη έδειξε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο στους επαγγελματίες της Φθιώτιδας -ιδίως όσους εξαρτώνταν ή εξαρτώνται ακόμα και σήμερα από την παλαιά εθνική οδό- ποια είναι η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων.

«Με ανησυχεί πολύ η επόμενη ημέρα», λέει ο επιχειρηματίας κ. Παναγιώτης Τζούνης. «Ο δρόμος είναι σαν ένα κοπάδι με ψάρια κι εσύ με μια βάρκα. Οταν αυτό φύγει από σένα, όλα θα είναι λιγότερα και πιο φτωχά».

Μερικά χιλιόμετρα βορειότερα, πριν από την είσοδο της Στυλίδας βρίσκεται το «222», μια ανάλογη επιχείρηση που σήμερα «ζει» από την εξυπηρέτηση της διερχόμενης κίνησης. «Με ανησυχεί πολύ η επόμενη ημέρα», λέει ο ιδιοκτήτης κ. Παναγιώτης Τζούνης. «Τον τελευταίο χρόνο ενημερώνουμε συνεχώς τους πελάτες μας για το πώς μπορούν να έρθουν σε εμάς, έχουμε ετοιμάσει και ένα έντυπο που δείχνει πώς θα μας βρουν. Κάνουμε πολύ μεγάλη προσπάθεια αναβάθμισης του εστιατορίου και θα κρατήσουμε χαμηλές τιμές στο καύσιμο, για να δίνουμε στον πελάτη ένα λόγο να έρθει. Ο δρόμος είναι σαν ένα κοπάδι με ψάρια κι εσύ με μια βάρκα. Οταν αυτό φύγει από σένα, όλα θα είναι λιγότερα και πιο φτωχά».

Κάποιες προσπάθειες κάνει και ο Εμπορικός Σύλλογος Στυλίδας. «Φέραμε manager από την ΕΣΕΕ από την Αθήνα να μιλήσουν στα μαγαζιά, να δούμε πώς θα αντεπεξέλθουμε. Το εσωτερικό χρήμα της αγοράς δεν φθάνει για να επιβιώσουμε» λέει ο πρόεδρός του κ. Κώστας Γρηγορίου.

«Δεν ήθελα να φύγει ο δρόμος, προτείναμε να βυθιστεί και να περνά μέσα από τη Στυλίδα», λέει ο κ. Απόστολος Γκλέτσος, δήμαρχος Στυλίδας.

Η τοπική κοινωνία δεν έχει προετοιμαστεί για την επόμενη ημέρα. «Δεν ήθελα να φύγει ο δρόμος, προτείναμε να βυθιστεί και να περνά μέσα από τη Στυλίδα», λέει ο κ. Απόστολος Γκλέτσος, δήμαρχος Στυλίδας. «Θα μας επηρεάσει δυσμενώς, αλλά τώρα δεν μπορούμε να το αποφύγουμε. Η Στυλίδα δεν είναι τουριστικός προορισμός, αλλά πέρασμα. Αυτό το πέρασμα θα το χάσουμε. Θα το πολεμήσουμε όμως. Θα βάλουμε καλή σήμανση για να ξέρει ο κόσμος πώς θα επισκεφθεί τη Στυλίδα, πώς θα πάει στον Καραβόμυλο στις ταβέρνες. Πιστεύω ότι τελικά το πλήγμα δεν θα είναι μεγάλο».

Οι ιδιοκτήτες ταβερνών στον Καραβόμυλο, πάντως, δεν μοιράζονται την αισιοδοξία του δημάρχου. Ο κ. Γιώργος Κάτσινος, ιδιοκτήτης ψαροταβέρνας, θεωρεί ότι οι έξοδοι προς και από τον Καραβόμυλο δεν έχουν σχεδιαστεί σωστά, ούτε έχουν σήμανση. Ο κ. Κώστας Κουκής, υπεύθυνος της ταβέρνας «Γκλατζούνης» θεωρεί ότι το βασικότερο πρόβλημα είναι τα πλευρικά διόδια που θα δημιουργηθούν στην περιοχή. «Θα σβήσουμε από τον χάρτη. Φεύγοντας ο δρόμος, όλη η περιοχή θα χαθεί», λέει.

Αντίθετα, ο νέος δήμαρχος Μώλου-Αγίου Κωνσταντίνου, κ. Γιάννης Συκιώτης, που «έζησε» την ίδια μετάβαση μερικά χρόνια νωρίτερα, πιστεύει ότι οι αναταράξεις σιγά σιγά απορροφώνται. «Μετά, το 2009-2010 είδαμε ότι η μετακίνηση της εθνικής οδού βοήθησε πολύ τον τόπο γιατί έφυγαν όλα τα φορτηγά μέσα από τα χωριά. Δεύτερον, γίναμε προορισμός που μπορεί να καθίσει κανείς ήσυχα στην παραλία», λέει. Δεν έχουν όλοι όμως την ίδια άποψη. «Δυστυχώς έγινε ακριβώς το αντίθετο», λέει ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αγίου Κωνσταντίνου. «Ξεκίνησε ραγδαία η πτώση».

Η περίπτωση στο βόρειο τμήμα του Μαλιακού

Το νέο τμήμα της εθνικής οδού Αθήνας-Θεσσαλονίκης, από Στυλίδα έως Ράχες Φθιώτιδας έχει πλέον ολοκληρωθεί. Τις ημέρες αυτές μπαίνουν οι τελευταίες πινελιές και γίνονται οι δοκιμές των συστημάτων ασφαλείας των σηράγγων. Οπως εξηγεί ο κ. Ανδρέας Πολάκης, στέλεχος της ΕΥΔΕ ΠΑΘΕ (της αρμόδιας υπηρεσίες του υπουργείου Υποδομών), το νέο τμήμα έχει μήκος 19,2 χιλιόμετρα και περιλαμβάνει 6 σήραγγες, από 280 μ. έως 700 μέτρα μήκος και τέσσερα ζευγάρια κοιλαδογέφυρες. Παράλληλα ολοκληρώνεται και ο κόμβος Ροδίτσας, ουσιαστικά η νέα είσοδος της Λαμίας.

«Το νέο έργο δεν περνά από την πόλη της Στυλίδας, είναι κλειστός αυτοκινητόδρομος όπως τα έργα του ΠΑΘΕ. Κι αν το συνδυάσεις σε την παράκαμψη Ροδίτσας, για όλο το Πέταλο του Μαλιακού θα έχουμε ένα κέρδος μισής ώρας - αλλά το κυριότερο κέρδος είναι η ασφάλεια που παρέχει στον οδηγό» εκτιμά ο κ. Πολάκης.

«Η ιστορία του Πετάλου του Μαλιακού είναι αιματηρή. Εχουν συμβεί δύο πολύ σοβαρά δυστυχήματα, αυτό με τα 7 παιδιά και το βυτίο που κάηκε στα Καμένα Βούρλα. Πλέον, δεν θα έχουμε τέτοια προβλήματα, όταν βέβαια οι οδηγοί τηρούν τα όρια ταχύτητας» επισημαίνει.

Το νέο έργο κόστισε περίπου 185 εκατ. ευρώ, ενώ η μετατροπή της εθνικής οδού σε σύγχρονο αυτοκινητόδρομο κατά μήκος του Μαλιακού κόστισε συνολικά 780- 790 εκατ. ευρώ. Οπως έχει ανακοινώσει ο υπουργός Υποδομών, κ. Μιχ. Χρυσοχοΐδης, τα νέα τμήματα θα παραδοθούν στην κυκλοφορία στο τέλος του έτους.

Σε πολλά σημεία του χάρτη

Αυτό που θα συμβεί σε μικρή κλίμακα στο βόρειο κομμάτι του Μαλιακού κόλπου από τις αρχές του 2015, πρόκειται να επαναληφθεί ένα έτος αργότερα σε διάφορα σημεία της χώρας: κατά μήκος της εθνικής οδού Κορίνθου- Πατρών, στην περιοχή των Τεμπών και του Πλαταμώνα, στη δυτική Ελλάδα με τον νέο άξονα Αντιρρίου-Ιωαννίνων, στα νέα κομμάτια των παραχωρημένων αυτοκινητοδρόμων που πρόκειται να παραδοθούν έως το τέλος του 2015.

Ο σχεδιασμός ήταν και παραμένει το ζητούμενο. Οι οικονομοτεχνικές μελέτες που γίνονται για την έγκριση των νέων οδικών υποδομών περιλαμβάνουν εκτιμήσεις για τις (προφανείς) θετικές επιδράσεις που έχει ένας σύγχρονος αυτοκινητόδρομος - στην ασφάλεια, στις μεταφορές, στην οικονομία. Δεν μελετούν όμως την επίδραση που θα έχει στη μικρή, τοπική κλίμακα η κατάργηση της παλαιάς υποδομής ώστε να προβλέψουν κάτι για τις περιοχές αυτές.

«Αν η νέα χάραξη του οδικού άξονα περνά από τον ίδιο νομό, τότε προκύπτει μια αναδιανομή της ανάπτυξης» λέει ο κ. Σεραφείμ Πολύζος, αναπλ. καθηγητής αστικής και περιφερειακής οικονομικής ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. «Πάντως, θα έπρεπε η Πολιτεία στην περίπτωση που προκαλούνται ζημιές σε μια περιοχή, να δημιουργήσει ένα νομικό καθεστώς ότι θα “επιδοτηθούν” όσοι χάνουν θέσεις εργασίας από μια νέα οδική υποδομή».

«Ολα έγιναν στο πόδι, για ψηφοθηρικούς λόγους» εκτιμά ο Ανδρέας Θεολόγου, γενικός διευθυντής της μεγαλύτερης ξενοδοχειακής μονάδας στα Καμένα Βούρλα.

Ομως, ακόμα και όταν η κατασκευή του νέου αυτοκινητόδρομου έχει ξεκινήσει, γίνονται χονδροειδή λάθη, όπως στην περίπτωση του Αγιου Κωνσταντίνου. «Ενα χρόνο πριν ολοκληρωθεί η ΠΑΘΕ έπεσαν πολλά μπετά (σ.σ. στον δρόμο), έκλεισαν πολλά ρέματα, με αποτέλεσμα το 2006 να πλημμυρίσουμε», λέει ο κ. Πέτρος Βασιλείου. «Εγιναν πολλά λάθη, το ΥΠΕΧΩΔΕ αποφάνθηκε ότι το έργο είναι ακατάλληλο και κάποια στιγμή πρέπει να καταστραφεί».

«Ολα έγιναν στο πόδι, για ψηφοθηρικούς λόγους» εκτιμά ο Ανδρέας Θεολόγου, γενικός διευθυντής της μεγαλύτερης ξενοδοχειακής μονάδας στα Καμένα Βούρλα. «Δεν ευθύνονται μόνο αυτοί που έκαναν τον δρόμο, αλλά και οι τοπικοί άρχοντες που δεν ενδιαφέρθηκαν ή έδειξαν πολύ ισχνό ενδιαφέρον».

Ο αποχαρακτηρισμός ενός δρόμου, είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα για την κατάργηση ενός τμήματός του και τη μετατροπή του σε κάτι διαφορετικό: σε πεζόδρομο, σε βουλεβάρτο. Για να γίνει ένα έργο όμως, χρειάζονται μελέτες και πόροι. «Προέβλεψαν νέα εθνική οδό αλλά δεν προέβλεψαν δίκτυο ομβρίων, παράπλευρους δρόμους, να αποχαρακτηριστεί η Ε2 σε Ε3, δηλαδή να γίνει ο δρόμος επαρχιακή οδός και όχι δευτερεύον εθνικό δίκτυο για να μπορεί να γίνει ανάπλαση της παραλιακής περιοχής», λέει ο κ. Συκιώτης, δήμαρχος Μώλου- Αγίου Κωνσταντίνου.

«Το θέμα ήταν να μη χαλάσει η παραλία μας», λέει ο κ. Κωνσταντίνος Βασιλείου, συνταξιούχος μηχανικός. «Κοιτάξτε τη φωτογραφία του ’30, ήταν ένα ειδυλλιακό μέρος. Αυτό θέλαμε να περισώσουμε και δεν τα καταφέραμε».