Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Τέτοιες σκηνές έγιναν καθημερινές τις επόμενες 128 ημέρες στην Κερατέα. Οι κάτοικοι αντέδρασαν στη δημιουργία χώρου υγειονομικής ταφής απορριμμάτων στον λόφο του Οβριόκαστρου, πέντε χιλιόμετρα μακριά από την πόλη και με την παρότρυνση του δήμου και τοπικών παραγόντων κατέβασαν και τα παιδιά τους στους δρόμους. Η λεωφόρος έφραξε από αστυνομία και κατοίκους. Πολλές βραδιές στιγματίστηκαν από εκτεταμένα επεισόδια.

«Ξυπνούσα και κοιμόμουν με το μπλόκο», λέει στην «Κ» ο Γιάννης. «Είχα πάντα στο δωμάτιο ρούχα για το μπλόκο. Ηθελα τα αθλητικά μου για να τρέξω και ρούχα χωρίς κουκούλα».

Η μητέρα του, Γιόλα Κατσιέρη, κατέβαινε στις διαδηλώσεις με άλλους γονείς, όχι μόνο για να διαμαρτυρηθεί, αλλά και για να προσέξει μήπως τα παιδιά της συλλαμβάνονταν εάν βρίσκονταν στο λάθος σημείο ή «έκαναν τη βλακεία να σηκώσουν μια πέτρα».

«Παιχνίδια και όλα αυτά που έβλεπα με κάναν να θέλω να πάρω μια μολότοφ που δεν ήταν σωστό», λέει ο Γιάννης ξεκαθαρίζοντας ότι δεν συμμετείχε στις συγκρούσεις. Μια αδερφή του έκλαιγε στο σπίτι όταν άκουγε εκρήξεις. Ο ίδιος πάλι με τον καιρό κράτησε αποστάσεις από συνομηλίκους του που δεν ακολουθούσαν στις πορείες γιατί «δεν θέλαν να βοηθήσουν τον τόπο».

Γονείς ανησυχούσαν ήδη από τότε πώς οι ταραχές θα επηρέαζαν τα παιδιά τους. «Κι εγώ ένιωσα τεράστιο θυμό. Οτι κάποιος μας βίαζε», λέει η κ. Κατσιέρη. Επισημαίνει όμως ότι για τα παιδιά υπήρχε ο κίνδυνος να θεωρήσουν ότι «όλοι οι αστυνομικοί είναι κακοί, η αστυνομία είναι μόνο για να ασκεί βία σ’ εμάς». Γονείς, μαθητές, δάσκαλοι και τοπικοί παράγοντες με τους οποίους μίλησε η «Κ» επιβεβαιώνουν ότι αυτό συνέβη σε ορισμένες περιπτώσεις στην Κερατέα.

Τους περιμέναμε επί 14 χρόνια

Πολλά παιδιά μεγάλωσαν στην Κερατέα με την ιστορία της χωματερής. «Ξέραμε ότι θα είναι κακό για τον τόπο. Συχνά φοβόμασταν ότι θα έρθουν τα ΜΑΤ», λέει ο Σωτήρης Παπαθανασίου. Ηταν εννιά ετών όταν τελικά εμφανίστηκαν το 2010 τα μηχανήματα του εργολάβου συνοδευόμενα από κλούβες. Η προετοιμασία των κατοίκων όμως για εκείνη την ημέρα είχε ξεκινήσει από το 1996. Τότε αναφέρεται για πρώτη φορά η Κερατέα ως χώρος υποδοχής του 1/3 των απορριμμάτων της Αττικής. Στις χρονιές που ακολουθούν απορρίπτεται η πρόταση των κατοίκων για τοπική διαχείριση των απορριμμάτων και προχωρά η χωροθέτηση ΧΥΤΑ στην περιοχή του Οβριοκάστρου. Ο Δήμος Κερατέας διαθέτει κάθε χρόνο ειδικό κονδύλι για δικαστικές προσφυγές, ενημερωτικές συνεδρίες και πολιτιστικές εκδηλώσεις με χορούς και εκδρομές στον τόπο όπου επρόκειτο να φτιαχτεί ο ΧΥΤΑ. Στα σχολεία προβάλλονται σχετικά ντοκιμαντέρ και επιτροπές κατοίκων επισκέπτονται τη χωματερή της Φυλής.

Το 2009, μετά την επέμβαση των ΜΑΤ στο Γραμματικό για να κατασκευαστεί και εκεί ΧΥΤΑ, οι κάτοικοι της Κερατέας ξεκινούν να φυλάνε σκοπιά στον λόφο του Οβριοκάστρου. Από το σούρουπο έως την αυγή, σε εναλλασσόμενες βάρδιες παρατηρούν με κιάλια τη λεωφόρο Λαυρίου για κάποιο σημάδι των ΜΑΤ.

Σύμφωνα με κατάθεση ανώτερου αξιωματικού της Ασφάλειας που είναι στη διάθεση της «Κ», το σχέδιο κινητοποίησης περιελάμβανε ενημέρωση πολιτών μέσω SMS, αποκλεισμό του δρόμου με οχήματα του δήμου, αλλά και διακοπή των μαθημάτων στα σχολεία και μεταφορά των μαθητών με δημοτικά λεωφορεία στο λόφο του Οβριοκάστρου. Οπως κατέθεσε ο αξιωματικός, εάν οι ενέργειες της πολιτείας εκδηλώνονταν μέχρι και το πρώτο 20ήμερο του Αυγούστου, οι κάτοικοι ανησυχούσαν ότι θα ήταν κλειστά τα σχολεία και δεν θα είχαν στη διάθεσή τους «τον όγκο και τον παλμό των μαθητών».

Ο Σταύρος Ιατρού, πρώην δήμαρχος, επιβεβαιώνει την κατάθεση του αστυνομικού. «Ηταν μέσα στα πλαίσια του σχεδίου, δεν μπορούμε να τα κρύψουμε αυτά τα πράγματα», λέει. «Οι μεγάλες τάξεις που είχαν και μια δυναμική θα έρχονταν μαζί με τους γονείς τους κι εμάς στην ειρηνική καθιστική διαμαρτυρία. Θέλαμε να διαπαιδαγωγηθούν στους κοινωνικούς αγώνες».

Εκείνη την περίοδο ο Γιάννης Αδάμης ήταν πρόεδρος στον σύλλογο γονέων και κηδεμόνων του λυκείου Κερατέας. Επισκεπτόταν συχνά το σχολείο προσπαθώντας να κρατήσει τα παιδιά μακριά από τα μπλόκα. Δεν τα κατάφερνε πάντα.

«Ακούγονταν τα μπαμ και οι μισοί έφευγαν από την τάξη και κατέβαιναν κάτω. Είχαμε θέμα απουσιών και ζητήσαμε επιείκεια από τους δασκάλους», λέει. Δύο φορές οι μαθητές του λυκείου συνοδευόμενοι από γονείς και καθηγητές κατέβηκαν για να διαδηλώσουν ειρηνικά, ενώ είχε προηγηθεί συνεννόηση με την Αστυνομία για να μη συμβούν επεισόδια. «Τα παιδιά έδωσαν τον τόνο στα μέσα ενημέρωσης», λέει ο κ. Ιατρού. «Αυτά έβγαιναν μπροστά και μίλαγαν. Γιατί όταν ακούς ένα νέο παιδί είναι διαφορετικό».

Οι ρυθμοί ζωής των νοικοκυριών άλλαξαν. «Μέναμε μόνοι μας στο σπίτι. Οι γονείς μας έλειπαν όλη την ημέρα», λέει ο 9χρονος τότε Σωτήρης. «Η καθημερινότητα ήταν η δουλειά μου και ο αγώνας, τίποτα άλλο. Την οικογένεια την είχα παρατήσει τελείως στον αυτόματο πιλότο και η γυναίκα μου ερχόταν πολλές φορές κάτω γιατί έπρεπε να δείξουμε μια μαζικότητα», προσθέτει ο πατέρας του, Σταμάτης Παπαθανασίου. Πολλά παιδιά έμεναν στα σπίτια με τους παππούδες τους ή κατέβαιναν με τους γονείς τους στα μπλόκα ή τις συναυλίες σε ώρες που δεν ήταν τόσο πιθανό να συμβούν επεισόδια.

Οι έφηβοι συμμετείχαν πιο συχνά και μετά το σχολείο στις διαδηλώσεις. «Οσο πιο μικρός είσαι δεν αισθάνεσαι τον κίνδυνο. Σ’ αρέσει που βλέπεις την ενεργοποίηση, τον κόσμο, την ένταση. Οντως είναι γοητευτικό. Οχι η βία, αλλά ότι είναι όλος ο κόσμος μαζί», λέει η 14χρονη τότε Ελένη Δημητρίου. Την πρώτη ημέρα της κινητοποίησης κατέβηκε στη λεωφόρο Λαυρίου και λέει ότι την χτύπησαν με κλομπ στην πλάτη. «Επαθα σοκ», λέει.

Τις επόμενες ημέρες η βία τροφοδοτούσε κι άλλη βία. «Κάποιοι νέοι το βράδυ κυρίως έκαναν επιδρομικές, καταδρομικές επιθέσεις, με αποτέλεσμα να εμποδίζουν τις αστυνομικές δυνάμεις και μια νύχτα σε μια καταδρομική ενέργεια έκαψαν τα μηχανήματα του εργολάβου», λέει ο Γιάννης Αργύρης, κάτοικος Κερατέας και απόστρατος της Πολεμικής Αεροπορίας. Ακόμη και σήμερα όμως κάποια πράγματα, σύμφωνα με ντόπιο, δεν λέγονται. «Μόνο μετά 15 χρόνια, όταν θα έχουν παραγραφεί», λέει.

Ο κ. Ιατρού αρνείται ότι οργανώθηκαν από τη δημοτική αρχή επιθέσεις με μολότοφ. «Ηταν κάτι που βγήκε αυθόρμητα από ένα σημείο και μετά», λέει. Παραδέχεται ακόμη ότι η κατάσταση είχε γίνει ανεξέλεγκτη. «Και πυροβολισμοί έπεσαν (σ.σ.: σύμφωνα με κατάθεση αστυνομικού από κυνηγετικές καραμπίνες αγνώστων) και η Αστυνομία φέρθηκε πολλές φορές βίαια. Δεν θα ξεχάσω ανθρώπους οι οποίοι είχαν αναφλεγεί (από τις μολότοφ). Οπως δεν θα ξεχάσω την ευθεία βολή στο πρόσωπο διαδηλωτή με καπνογόνο», λέει ο πρώην δήμαρχος.

Στις 8 Φεβρουαρίου 2011 οι συγκρούσεις μεταφέρονται για πρώτη φορά στα στενά της πόλης. Οι σειρήνες ηχούν ξανά. Ο τότε 15χρονος Γιάννης Μανιάτης θυμάται ηλικιωμένους να χτυπιούνται αναίτια μπροστά του. «Οχι ότι είμαι αναρχικός, αλλά κατάλαβα κάποιες αντιλήψεις και απόψεις που έχουν. Αυτοί μας βοήθησαν. Ασχετοι άνθρωποι κατέβαιναν από την Αθήνα και ήταν αυτοί που στην τηλεόραση τους λένε δολοφόνους και εγκληματίες και ξαφνικά έγιναν οι άνθρωποι που βοήθαγαν να κρατήσουν την πόλη μου μακριά από τη χωματερή», λέει. Αρκετοί αποπειράθηκαν να πλησιάσουν τότε τους διαδηλωτές, ακόμα και η Χρυσή Αυγή, αλλά οι κάτοικοι λένε ότι κράτησαν τις κινητοποιήσεις των παιδιών τους μακριά από πολιτικούς χώρους.

Η Σοφία Συρίγου, δασκάλα τότε στο 1ο δημοτικό σχολείο Κερατέας, παρατηρούσε ότι τα γεγονότα επηρέαζαν τα παιδιά. Ακόμη κι ένα χρόνο μετά τα επεισόδια, έβλεπε τα σημάδια. «Τους έλεγα να ζωγραφίσουν κάτι χριστουγεννιάτικο και ζωγράφιζαν ΜΑΤ και δακρυγόνα», λέει. Αρκετές από αυτές τις ζωγραφιές εκτέθηκαν από τους γονείς κατά την περίοδο των κινητοποιήσεων στα μπλόκα της Λεωφόρου Λαυρίου.

Οταν του ζητήθηκε να γράψει έκθεση για ένα σημαντικό γεγονός, ο 9χρονος τότε Σωτήρης Παπαθανασίου διηγείται: «Οι ασφαλίτες πήραν πολλές πινακίδες των αυτοκινήτων και από πίσω τα ΜΑΤ χτύπαγαν τα αμάξια με τα κλομπ. Τότε οι Κερατιώτες πήγαν και έκαναν χάλια το αστυνομικό τμήμα Κερατέας. Τώρα τελευταία γίνονται πολλά επεισόδια με καινούριες μολότοφ που έχουν μέσα και μπαρούτι». Τέσσερα χρόνια μετά, όταν τον συναντάμε στο σπίτι του λέει: «Σαν περίοδος πολέμου μου φάνηκε εμένα». Δίπλα του ο πατέρας του συμπληρώνει: «Είχαμε πόλεμο».

Τελικά, στις 18 Απριλίου 2011, τα ΜΑΤ αποσύρθηκαν. Υστερα από διαπραγματεύσεις επιλέχθηκε η συμβιβαστική λύση νέας χωροθέτησης μονάδας διαχείρισης σύμμεικτων αστικών στερεών αποβλήτων στη θέση Φοβόλες, όπου βρίσκεται η παλιά χωματερή της Κερατέας. Μεγάλη μερίδα των ντόπιων όμως ήταν αντίθετοι και σε αυτήν την πρόταση. Ο σχετικός διαγωνισμός ανάθεσης του έργου σε ιδιώτες πάγωσε πριν από λίγους μήνες λόγω δημοτικών εκλογών. Σήμερα η νέα περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου, προτίθεται να τον ακυρώσει και να αναζητήσει νέους τρόπους διαχείρισης των απορριμμάτων.

Στον λόφο του Οβριοκάστρου, όπου θα γινόταν η χωματερή, οι ντόπιοι έφτιαξαν ένα ξωκλήσι. Το είχαν κάνει τάμα, λένε, για να μη θρηνήσουν θύματα. Σε μια βαθιά θρησκευόμενη κοινωνία άλλωστε ακόμα και οι ιερείς κατέβαιναν στα μπλόκα. «Αφού το ποίμνιό μου ήταν εκεί έπρεπε να είναι και ο ποιμένας», λέει ο παπα-Σταμάτης, ένας από τους ιερείς της Κερατέας.

Καθώς διασχίζουμε τον κακοτράχαλο δρόμο μέχρι την κορυφή του λόφου, βλέπουμε ένα πανό των κατοίκων με την επιγραφή: «ΟΧΙ στη χωματερή, είμαστε Αρβανίτες! Δεν σκύβουμε κεφάλι!».

Κάθε Κυριακή μαζεύονται και στο «Απαρτο Κάστρο», μια καλύβα επί της λεωφόρου Λαυρίου. Εκεί συζητούν για ζητήματα της επικαιρότητας και για τα σκουπίδια. Και κάθε χρόνο, η πόλη γιορτάζει δύο επετείους: το ξεκίνημα των κινητοποιήσεων στις 11 Δεκεμβρίου και την αποχώρηση των ΜΑΤ στις 18 Απριλίου.

Την περασμένη Πέμπτη, στα πλαίσια της επετείου, πραγματοποιήθηκε σχετική ομιλία στον πολιτιστικό σύλλογο Χρυσή Τομή. Πλάι στον ομιλητή υπήρχε και ένα γλυπτό από δακρυγόνα που έφτιαξαν οι κάτοικοι. Στα σχέδιά τους έχουν τη δημιουργία ενός «μουσείου του αγώνα», όπου θα εκτεθούν και δεκάδες άδεια κελύφη δακρυγόνων που συνέλεξαν κατά τις 128 ημέρες.

Η προσαρμογή όλων των ανηλίκων στην επόμενη ημέρα όμως δεν ήταν πάντα εύκολη υπόθεση. «Μετά τα γεγονότα συνεχίστηκε να υπάρχει μια αντίδραση από την πλευρά των παιδιών. Δυστυχώς το είδα στο αθλητικό κομμάτι. Ηταν ευέξαπτα. Και το παραμικρό επεισόδιο πήγαιναν να το κάνουν μεγάλο. Εβλεπαν έναν αστυνομικό και θεωρούσαν ότι είναι συνέχεια των ΜΑΤ. Ακουγαν μια απόφαση από το κράτος και θεωρούσαν ότι είναι άδικη σαν αυτή που γίνεται εδώ», λέει ο κ. Αδάμης. Αυτή η αναστάτωση, όπως παρατηρεί, κράτησε τουλάχιστον έξι μήνες μετά την αποχώρηση των ΜΑΤ.

Στο δικαστικό σκέλος που ακολούθησε τα επεισόδια, αθωώθηκαν δύο ανήλικοι που είχαν κατηγορηθεί για συμμετοχή στις συγκρούσεις. Πάνω από 30 άτομα συνελήφθησαν ή κατηγορήθηκαν κατά τις 128 ημέρες και περισσότεροι από τους μισούς έχουν αθωωθεί μέχρι στιγμής. Εκκρεμούν κι άλλες δίκες, ενώ ο Σταύρος Ιατρού κατηγορείται μαζί με άλλους ως ηθικός αυτουργός και καθοδηγητής. «Είχαμε συνείδηση ότι ήμασταν αρχή», λέει για την περίοδο της δημαρχίας του. «Και εμείς ήμασταν κράτος και εξυπηρετούσαμε την τάδε κοινωνία».

Παρά τις ταραγμένες ημέρες, αρκετοί νέοι νοσταλγούν εκείνη την περίοδο. «Ελειπε η ομαδικότητα μετά, ότι κάθε βράδυ θα πηγαίναμε στα μπλόκα και θα συζητούσαμε. Οχι η βία όπως πιστεύουν πολλοί, ότι μάθαμε στον πόλεμο και αυτό μας λείπει. Εγώ δεν ήθελα μετά ούτε σε πορείες να κατεβαίνω για να μην το ξαναδώ μπροστά μου. Εβλεπα ΜΑΤ και άλλαζα δρόμο», λέει η 19χρονη σήμερα Ελλη Ιατρού.

Η Γιόλα Κατσιέρη λέει ότι δεν μετανιώνει για την παρουσία των παιδιών της στις κινητοποιήσεις. Κατά τη διάρκεια των 128 ημερών αλλά και έπειτα συζητούσε μαζί τους για τα γεγονότα. «Τους εξήγησα ότι δίνουμε όλους τους αγώνες αξιοπρεπώς στα πλαίσια της νομιμότητας, αλλά δεν κάνουμε πίσω σε αυτό που πιστεύουμε», λέει.

Ο 19χρονος σήμερα γιος της, Γιάννης, θυμάται τις συμβουλές των γονιών του. «Μου είπαν ότι υπάρχει μέση λύση και δεν πρέπει να διεκδικώ όλα τα πράγματα στη ζωή μου με τον τρόπο που είδα στο μπλόκο», λέει. «Αυτά που έβλεπα εγώ για μένα ήταν μόνο ξύλο. Δεν είχαν κάτι άλλο. Δεν ξέρω πώς θα είχα εξελιχθεί εγώ εάν έκανα αυτά που έβλεπα».