Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Οι βραδινές προεκλογικές περιοδείες στα μειονοτικά χωριά της Ροδόπης ξεκινούν μετά την τελευταία προσευχή στο τζαμί.

Στο χωριό Λύκειο, 30 χιλιόμετρα μακριά από την Κομοτηνή, οι δρόμοι είναι έρημοι και τα καφενεία γεμάτα. Οι θαμώνες παρακολουθούν τουρκικά κανάλια στην τηλεόραση ή διαβάζουν τουρκικές εφημερίδες. Μια παρέα νέων ακούει με προσοχή τον πρώην βουλευτή και υποψήφιο του ΣΥΡΙΖΑ Αϊχάν Καραγιουσούφ να τους μιλάει στην ίδια γλώσσα. Τους εξηγεί πώς θα γίνει η κατανομή εδρών στη Ροδόπη.

Η παρέα, όμως, ψάχνει άλλα παραδείγματα πολιτικής για να κατανοήσει τις εξελίξεις. Ενας νεαρός ρωτάει πώς αντιμετώπισε ο Ερντογάν στην Τουρκία την οικονομική κρίση.

Το επόμενο βράδυ, σε αίθουσα εκδηλώσεων ξενοδοχείου της Κομοτηνής, ο πρώην υπουργός και υποψήφιος με τη Νέα Δημοκρατία Ευριπίδης Στυλιανίδης μιλάει στις γυναίκες του κόμματος.

«Είδατε τα αποτελέσματα των τελευταίων ευρωεκλογών. Ολη η Ελλάδα ήταν γαλάζια ή πράσινη ή ροζ. Δύο νομοί ήταν μαύροι. Ενα ακραίο κόμμα κατάφερε να επιβάλει τη χειραγωγημένη ψήφο», λέει αναφερόμενος στο μειονοτικό Κόμμα Ισότητας, Ειρήνης και Φιλίας (ΚΙΕΦ) που κυριάρχησε στις ευρωεκλογές με 41,68% στη Ροδόπη και 25,89% στην Ξάνθη. Το ακροατήριο στο ξενοδοχείο είναι αμιγώς χριστιανικό.

Στη Θράκη, ο προεκλογικός αγώνας δεν διεξάγεται όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα. Πέρα από πολιτικά προγράμματα και κομματικές ιδεολογίες οι περισσότεροι υποψήφιοι προσπαθούν να συσπειρώσουν τους ψηφοφόρους γύρω από τη θρησκεία.

Καταγωγή και κέντρα

Ο κ. Στυλιανίδης λέει ότι προσπαθεί να πείσει κυρίως τη νέα γενιά μουσουλμάνων να μην ψηφίζουν με κριτήριο τη θρησκεία.

«Οταν βλέπουμε, όμως, κάποια κέντρα να ξεπερνούν τα όρια, προσπαθώ να καταλάβουν οι χριστιανοί ότι πρέπει να αφήσουν στην άκρη κομματικές ή προσωπικές διαφορές για να κατοχυρώσουν τη δική τους φωνή», τονίζει.

Αυτά τα κέντρα είναι για τον υποψήφιο της Ν.Δ. το τουρκικό προξενείο στην Κομοτηνή και το ΚΙΕΦ.

Για τον ίδιο, η κάθοδος του μειονοτικού κόμματος στις ευρωεκλογές ήταν «μια πρόβα τζενεράλε» της Τουρκίας για να μετρήσει τις δυνάμεις της με στόχο να εκλέξει πέντε μειονοτικούς βουλευτές (καταλαμβάνοντας 3/3 έδρες στη Ροδόπη και 2/3 στην Ξάνθη).

Ο μειονοτικός δημοσιογράφος και αντιπρόεδρος του ΚΙΕΦ Οζάν Αχμέτογλου αρνείται ότι το κόμμα του είναι εργαλείο τουρκικής πολιτικής.

«Κινδυνολογούν. Λένε ότι χάνεται η Θράκη. Αυτό το κόμμα είμαστε εμείς. Είμαστε η μειονότητα, είμαστε Ελληνες πολίτες», λέει.

Υποστηρίζει ότι θα κρατήσουν ουδέτερη στάση στις βουλευτικές εκλογές, καθώς το πλαφόν του 3% που ορίζει ο εκλογικός νόμος δεν τους δίνει τη δυνατότητα να κατεβάσουν ανεξάρτητο υποψήφιο ή συνδυασμό όπως θα ήθελαν. Μία ημέρα, όμως, μετά την ανακοίνωση των υποψηφίων όλων των κομμάτων, μέλη του ΚΙΕΦ ξεκίνησαν γραπτή δημοσκόπηση για τις εκλογές στα μειονοτικά χωριά της Θράκης. «Θέλουμε να πιάσουμε τον σφυγμό της κοινωνίας», λέει ο κ. Αχμέτογλου.

Αλλη μια κίνηση που θέτει σε αμφισβήτηση αυτήν την ουδετερότητα ήταν η συνεδρίαση της Συμβουλευτικής Επιτροπής Τουρκικής Μειονότητας Δυτικής Θράκης στην Κεσσάνη της Τουρκίας (μετά από κάλεσμα παραρτήματος του «Συλλόγου Αλληλεγγύης των Τούρκων της Δυτικής Θράκης»), την επομένη της ανακοίνωσης των υποψηφίων.

Σύμφωνα με το καταστατικό της, σε αυτήν μετέχουν οι μη αναγνωρισμένοι από την Ελλάδα μουφτήδες, πρώην βουλευτές, πρόεδροι του ΚΙΕΦ και μειονοτικών συλλόγων, ακόμη και εκπρόσωποι ποδοσφαιρικών ομάδων της μειονότητας. Οι συνεδριάσεις της επιτροπής γίνονται συνήθως σε ελληνικό έδαφος, αλλά αυτή τη φορά μετακινήθηκαν σε τουρκική πόλη.

Ο πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και υποψήφιος τώρα με το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών στην Ξάνθη, Τσετίν Μάντατζη, συμμετείχε στη συνεδρίαση και ανέβασε φωτογραφία στο Facebook.

Επί δεκαετίες, εξαιτίας των αποκλεισμών που επέβαλλε η ελληνική πολιτική, μεγάλη μερίδα της μειονότητας πατούσε με το ένα πόδι στην Τουρκία.

Προτού εφαρμοστεί η πολιτική της ισονομίας-ισοπολιτείας από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, οι μειονοτικοί δεν μπορούσαν να αποκτήσουν δίπλωμα οδήγησης ή οικοδομικές άδειες. Αρκετοί αγόραζαν ακίνητη περιουσία στην Τουρκία ή έστελναν τα παιδιά τους εκεί για σπουδές. Οι εξελίξεις παρακολουθούνταν στενά από την Ελλάδα.

Τον Ιούνιο του 1990, διευθυντής γυμνασίου σε χωριό της Ξάνθης γράφει ανήσυχος προς το Συντονιστικό Γραφείο Μειονοτικών Σχολείων που τότε βρισκόταν στην Καβάλα.

Στην επιστολή του, που είναι στη διάθεση της «Κ», αναφέρει ότι μαθητές του σχολείου δήλωσαν ότι είναι Τούρκοι και περιγράφει την επίσκεψη μειονοτικού βουλευτή σε μουσουλμανική γιορτή.

«Μπροστά στο πλήθος που βρισκόταν στο τζαμί τους είπε δείχνοντας το γυμνάσιο: “Και του χρόνου κανείς να μη στέλνει τα παιδιά του εκεί, αλλά στην Τουρκία για να μάθουν γράμματα”».

Σήμερα στη Θράκη, στα καταστήματα, στις παρέες, στις κοινωνικές εκδηλώσεις, τα σύνοικα στοιχεία συνυπάρχουν αρμονικά.

Ενα πρόσφατο βράδυ στο στέκι της Πολιτιστικής Κίνησης Ροδόπης, η 18χρονη κόρη του υποψηφίου Αϊχάν Καραγιουσούφ, Σιρίν, άνοιξε με την μπάντα της μια συναυλία.

Τραγούδησε σε τουρκικό, ελληνικό και αγγλικό στίχο. Στους θεατές υπήρχαν μέλη της πλειονότητας και της μειονότητας. Η ίδια είναι πρωτοετής φοιτήτρια στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης.

Στην κοινωνία, οι διαχωριστικές γραμμές δεν είναι πλέον ορατές. Στις κάλπες, όμως, αυτό αλλάζει.

Ο Μολλά Αχμέτ Φαΐκ είναι ένας από τους δύο μειονοτικούς που για πρώτη φορά το 2004 μετείχαν στη διοικούσα επιτροπή του Επαγγελματικού και Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Ροδόπης. Ψήφισε το ΚΙΕΦ στις ευρωεκλογές και θα στηρίξει πάλι κάποιον μειονοτικό.

«Παλαιότερα δεν μπορούσαμε να βγάλουμε μια άδεια και ψηφίζαμε χριστιανό βουλευτή για να μας τη βγάλει. Σήμερα και ο μουσουλμάνος κάνει τη δουλειά του μουσουλμάνου», λέει.

Οι ψηφοφόροι, όπως και οι υποψήφιοι της μειονότητας, είχαν πάντα χαλαρή κομματική συνείδηση. Οι πρώτοι επέλεγαν τα ισχυρά κόμματα και οι δεύτεροι άλλαζαν πολιτικούς χώρους πιο συχνά ανάλογα με τους συσχετισμούς δυνάμεων. Η μειονότητα έχει βγάλει βουλευτή ακόμα και με εθνικιστικό κόμμα, το 1977, όταν εξελέγη με την Εθνική Παράταξη ο Χασάν Ιμάμογλου.

«Παραδοσιακά η μειονότητα ψηφίζει υπέρ της πιθανής κυβερνήσεως», λέει ο κ. Αχμέτ, ο οποίος εξελέγη το 2004 βουλευτής με τη Ν.Δ., πέρασε αργότερα στη Δημοκρατική Συμμαχία της Ντόρας Μπακογιάννη, από εκεί στη ΔΗΜΑΡ, για να καταλήξει στο «Ποτάμι».

Απέναντί του ο Ιλχάν Αχμέτ δεν θα έχει έναν πολιτικό της μειονότητας που συγκέντρωνε σταθερά μεγάλο αριθμό ψήφων. Ο πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Αχμέτ Χατζηοσμάν δεν έθεσε υποψηφιότητα. Πριν από ένα μήνα εκμυστηρεύθηκε σε φίλο του ότι δεν θα κατέβει. Ωστόσο, δεν ανακοίνωσε τίποτα στους συνεργάτες του. Πριν κατατεθούν οι υποψηφιότητες, έλειπε για τέσσερις ημέρες στην Τουρκία και δεν απαντούσε στο τηλέφωνό του. Ο πρώην βουλευτής ήταν ιδρυτικό μέλος του ΚΙΕΦ και είναι πλήρως ταυτισμένος με το AKP του Ερντογάν. Στο γραφείο του σε μια γωνιά κρέμεται μια φωτογραφία του με τον πρόεδρο της Τουρκίας και στην άλλη μία με τον Γιώργο Παπανδρέου. Αποφοίτησε από θεολογική σχολή στην Τουρκία και είναι ιδιαίτερα αγαπητός στη μειονότητα. Μοιράζει τον χρόνο του στα τζαμιά και στα καφενεία των χωριών.

«Ο Χατζηοσμάν είναι σαν τους μαραθωνοδρόμους από την Κένυα», λέει στην «Κ» μειονοτικός δημοσιογράφος που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Ξέρεις ότι θα κερδίσουν αυτοί και οι υπόλοιποι ακολουθούν στην κούρσα». Τελικά, ο Χατζηοσμάν δήλωσε σε δύο μειονοτικά ραδιόφωνα στα τουρκικά ότι θα μείνει εκτός κούρσας. Στη Ροδόπη είχε διακινηθεί και το σενάριο καθόδου στις εκλογές του Λεβέντ Σαδίκ, γιου του ιδρυτή του ΚΙΕΦ Αχμέτ Σαδίκ και αποκλειστικού εισαγωγέα ελληνικού βαμβακιού στην Τουρκία. Πρώτος διέδωσε τη φήμη μειονοτικός δημοσιογράφος στο Facebook. Τελικά διαψεύστηκε.

Στην προεκλογική εκστρατεία του 2004 ο υποψήφιος με το ΠΑΣΟΚ ψυχίατρος Μπουρχάν Μπαράν προσπάθησε να συσπειρώσει τη μειονότητα στην Ξάνθη. Γύριζε τα μειονοτικά χωριά μαζί με τον υποψήφιο της Ν.Δ. Τουρκές Χατζημεμίς για να μαζέψει μουσουλμανικές ψήφους.

«Λέγαμε “όχι ψήφο στους χριστιανούς γιατί εμείς σας καταλαβαίνουμε πιο καλά, πονάμε για εσάς”», λέει.

Ο κ. Μπαράν στήριξε το ΚΙΕΦ στις ευρωεκλογές συμμετέχοντας σε κάθε εκδήλωσή του. Σε αυτές τις εκλογές περίμενε ότι θα ήταν υποψήφιος με το «Ποτάμι». Τοποθέτησή του, όμως, για ύπαρξη εθνικής μειονότητας στη Θράκη τον άφησε εκτός λίστας.

Κορυφαίο στέλεχος του «Ποταμιού», που ζήτησε από την «Κ» να μην κατονομαστεί, λέει ότι αν και ο κ. Μπαράν είναι «αξιόλογος ακτιβιστής της μειονότητας», οι απόψεις του δεν ταυτίζονται με το κόμμα.

Η Ελλάδα δεν αρνείται τον «ατομικό αυτοπροσδιορισμό» κάθε μειονοτικού. Ο συλλογικός αυτοπροσδιορισμός, όμως, δημιουργεί πολιτικές δυσκολίες, καθώς η συνθήκη της Λωζάννης μιλάει για μουσουλμανική μειονότητα. «Πρέπει να είσαι καλό παιδί, υπάκουο, για να είσαι υποψήφιος. Εκεί έχασα το παιχνίδι με το “Ποτάμι”. Ποτέ δεν καυχιόμουν επειδή είμαι Τούρκος. Πόσο Τούρκος αισθάνομαι, είναι προσωπικό θέμα. Αυτό κληρονόμησα, έτσι έμαθαν τα παιδιά μου», λέει ο κ. Μπαράν.

Ο ίδιος, πάντως, αν και υποστηρίζει ότι κανένας μειονοτικός πολιτικός δεν μπορεί να μην έχει σχέση με την Τουρκία, τάσσεται κατά του ρόλου του τουρκικού προξενείου στις ελληνικές εκλογές. Αποδίδει τη μη εκλογή του σε παλαιότερες αναμετρήσεις στην έλλειψη στήριξης από την Αγκυρα. «Επρεπε να πω “κύριοι, θα γίνω βουλευτής και θέλω την έγκριση και τη βοήθειά σας”. Αυτό δεν ταιριάζει στον χαρακτήρα μου. Δεν το έκανα για να είμαι απελευθερωμένος στις επόμενες κινήσεις μου», λέει. Η «βοήθεια» που δεν έλαβε, όπως εξηγεί ο ίδιος και επιβεβαιώνουν και άλλοι πολιτευτές της μειονότητας, συνοψίζεται σε περισσότερη προβολή του υποψηφίου στα τουρκικά κανάλια ή έναν καλό λόγο για τον υποψήφιο από τον μουφτή σε κάποιο τζαμί.

Το 1996 ο κ. Καρανταή έγινε ένας από τους πρώτους μειονοτικούς που πέρασαν σε ελληνικό πανεπιστήμιο με την ποσόστωση 5/1.000 που καθιέρωσε το 1995 ο Γιώργος Παπανδρέου ως υπουργός Παιδείας.

«Μεγάλωσα μιλώντας τρεις γλώσσες, πομακικά, τουρκικά και ελληνικά, ενώ έπρεπε να μάθω να διαβάζω και στα αραβικά. Νιώθω ότι και τώρα δεν κατέχω απόλυτα μία από αυτές», λέει. Σπούδασε διεθνολόγος στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και σήμερα εργάζεται στο Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών στο χωριό Ωραίο, τη γενέτειρά του.

Για τον ίδιο είναι σημαντικό που η νεότερη γενιά δεν εγκαταλείπει πρόωρα την εκπαίδευση.

«Αλλιώς χειρίζεσαι έναν άνθρωπο που έχει βγάλει το δημοτικό και αλλιώς κάποιον που έχει βγάλει πανεπιστήμιο. Δεν μπορείς να τον ελέγξεις», λέει.

Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές υπήρχαν μειονοτικοί δήμοι που για πρώτη φορά απέκτησαν δήμαρχο απόφοιτο Πανεπιστημίου. Ωστόσο, μεγάλη μερίδα της μειονότητας, ειδικά στα ορεινά χωριά, παραμένει μακριά από την τριτοβάθμια εκπαίδευση, εγκλωβισμένη στη φτώχεια και στον μικρό της αγροτικό κλήρο. Τα κριτήριά τους σε αυτές τις εκλογές θα είναι και οικονομικά.