Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

«Είμαστε αντίθετοι με την επένδυση χρυσού στις Σκουριές. Θα αξιοποιήσουμε όλα τα δυνατά νόμιμα μέσα για να προωθήσουμε τη θέση μας» είπε στο κλείσιμο των προγραμματικών δηλώσεών του ο υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Παναγιώτης Λαφαζάνης, μένοντας πιστός στις προεκλογικές θέσεις του κόμματος όπως είχαν εκφραστεί και το 2013 στο πρώτο συνέδριό του. Αυτές προβλέπουν να σταματήσει άμεσα η επέμβαση στις Σκουριές και να συνεχίσει η μεταλλευτική δραστηριότητα σε φθίνουσα πορεία με σταδιακή απεξάρτηση από αυτήν.

«Υπογραμμίζω όμως ότι θα στηρίξουμε όλους τους εργαζόμενους στα μεταλλεία, τη δουλειά και την προοπτική τους» πρόσθεσε ο κ. Λαφαζάνης.

Τέσσερις συνδικαλιστές και τέσσερις πρόεδροι κοινοτήτων των λεγόμενων Μαντεμοχωρίων, χωριών όπου ζει η πλειονότητα των μεταλλωρύχων, τον άκουσαν στα θεωρεία της Βουλής. Ακολούθησαν επαφές τους με στελέχη της κυβέρνησης.

«Σαφείς θέσεις δεν ακούσαμε! Απαντήσεις δεν πήραμε!» έγραψαν σε ανακοίνωσή τους, καλώντας τους εργαζόμενους σε διαμαρτυρία στις Σκουριές την περασμένη Κυριακή.

Το αίσθημα είναι ανάλογο και στις σήραγγες της Ολυμπιάδας.

«Εμείς δεν έχουμε καταλάβει κρίση γιατί έχουμε τα αυτοκίνητά μας, τα χρήματά μας, τα πάντα» λέει.

Ο κατώτερος μισθός στα μεταλλεία είναι 1.000 ευρώ. Σήμερα, σύμφωνα με την «Ελληνικός Χρυσός», 1.986 εργαζόμενοι απασχολούνται σε τρία μεταλλευτικά μέτωπα, εκ των οποίων οι 1.100 άμεσα από την εταιρεία και οι υπόλοιποι από εργολάβους.

«Κάθε μέρα έχεις δουλειά εδώ. Να φύγεις να πας στη Γερμανία; Αν ήταν η Ελλάδα σε άλλη περίοδο θα σκεφτόμουν να κάνω κάτι άλλο» λέει ο κ. Καραντώνας που είναι τρίτη γενιά μεταλλωρύχος.

Στις ίδιες στοές στην Ολυμπιάδα το πρώτο φουρνέλο είχε μπει από τον παππού του, δεκαετίες πριν. Μετά εργάστηκε εκεί και ο πατέρας του, που συνταξιοδοτήθηκε πριν από δύο εβδομάδες. Κράτησε ως ενθύμιο το κράνος και τον φακό του και τα βράδια ξαγρυπνά στο σαλόνι μέχρι να γυρίσει ο γιος του από τη βάρδια.

«Αμα σταματήσουν τα μεταλλεία δεν θα υπάρχει δουλειά πουθενά. Τώρα τι θα γίνει, ο Τσίπρας θα μας το βλέψει», λέει ο 85χρονος παππούς της οικογένειας Καραντώνα, βετεράνος του πολέμου της Κορέας και παλιός μεταλλεργάτης που βρέθηκε κι αυτός την περασμένη Κυριακή στη συγκέντρωση στο εργοτάξιο των Σκουριών.

Κατά του χρυσού

Το ίδιο πρωί ο 52χρονος Δημήτρης Κάλτσος, κάτοικος του χωριού Μεγάλη Παναγιά που σε ευθεία γραμμή απέχει τρία χιλιόμετρα από τις Σκουριές, συμμετείχε σε διαφορετική συγκέντρωση διαμαρτυρίας. Λεωφορεία από την Ιερισσό και τη Θεσσαλονίκη μετέφεραν κόσμο που συνάντησε κι άλλους ντόπιους στον κόμβο του χωριού για να διαδηλώσουν κατά του χρυσού.

Μια κλούβα της αστυνομίας έκλεισε τον δρόμο στη θέση Χονδρό Δένδρο δημιουργώντας νεκρή ζώνη τουλάχιστον έξι χιλιομέτρων ανάμεσά τους.

 

Σε αντίθεση με παλιότερες συγκεντρώσεις εμφανίστηκαν λιγότεροι αστυνομικοί, κάποιοι εξ αυτών κρυμμένοι στο παρακείμενο δάσος.

Σκαρφαλωμένοι στις ίδιες πλαγιές ορισμένοι διαδηλωτές παρακολουθούσαν τις πολύωρες διαπραγματεύσεις αντιπροσωπείας τους με τους αστυνομικούς.

Ήθελαν να συνεχίσουν την πορεία τους μέχρι την πύλη του εργοταξίου όπου είχαν συγκεντρωθεί οι μεταλλωρύχοι. Τελικά η κλούβα δεν μετακινήθηκε και οι δύο ομάδες δεν αντάμωσαν.

Ο πεθερός του κ. Κάλτσου είναι συνταξιούχος μεταλλωρύχος. Ο ίδιος για μικρό χρονικό διάστημα στα τέλη της δεκαετίας του ’80 συμπλήρωσε μεροκάματα στις γαλαρίες.

«Το έκανα από ανάγκη τότε», λέει.

Σήμερα απασχολείται στην οικοδομή, σε μελίσσια και θέλει να επεκτείνει τις δραστηριότητές του στην κτηνοτροφία. Τα τελευταία χρόνια διαδηλώνει συχνά κατά της εξόρυξης, την οποία αποκαλεί «περιβαλλοντικό έγκλημα». Όταν τον συναντάμε στο σπίτι του, στον μπερέ που φοράει έχει καρφιτσώσει μια κονκάρδα με το σύνθημα: «Save Skouries. No dirty gold».

«Δεν κάνω τον αγώνα για αλλαγή χρήσης γης για το μεροκάματο, αλλά για την ίδια μου τη ζωή. Και δεν είμαι εναντίον των εργαζομένων» λέει.

Η αλλαγή της κυβέρνησης τον έχει ικανοποιήσει. Εξηγεί ότι ο ΣΥΡΙΖΑ και τα στελέχη του ήταν πάντα παρόντες σε όλες τις πορείες και τις συνελεύσεις τους.

«Είναι ξεκάθαρη η θέση τους, οπότε είμαστε σε χαρές», λέει. Ωστόσο επέλεξε να διαδηλώσει παρά την αλλαγή της κυβέρνησης. «Το κίνημα αποφάσισε να διοργανώσει την πορεία και αν θέλει ο ΣΥΡΙΖΑ ακολουθεί. Ηταν μια έμμεση πίεση για εγρήγορση, να μην κοιμηθεί το θέμα» αναφέρει. Αλλωστε, το κάλεσμα στην πορεία τους έγινε με το σύνθημα: «Δεν αναθέτουμε, δεν περιμένουμε».

Εκλογική πόλωση

Στην κινητοποίηση συμμετείχε και η τοπική βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Κατερίνα Ιγγλέζη. Απείχε όμως ο Τόλης Παπαγεωργίου, πολιτικός μηχανικός και βασικό μέλος του αντιμεταλλευτικού κινήματος.

 

«Δεν στρεφόμαστε εναντίον των εργαζομένων. Εάν ανεβαίναμε στο εργοτάξιο δεν μπορούσε να εγγυηθεί κανείς ότι δεν θα γινόταν προβοκάτσια. Οποιαδήποτε σύγκρουση και επέμβαση της αστυνομίας θα ήταν αρνητική για την κυβέρνηση και για εμάς» λέει όταν τον βρίσκουμε στην Ουρανούπολη. Φοράει μια μπλούζα με την επιγραφή «Metalleia Stop». Στη βιβλιοθήκη του έχει παραφουσκωμένους φακέλους με μελέτες, χάρτες και άλλα έγγραφα σχετικά με τις Σκουριές.

Ο κ. Παπαγεωργίου κατηγορείται για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης σε επεισόδια που είχαν συμβεί παλιότερα για τις Σκουριές. Συνολικά σε πέντε κακουργηματικές και έξι πλημμεληματικές δικογραφίες οι κατηγορούμενοι φτάνουν τους 360. Για δύο επεισόδια κατηγορείται και ο κ. Κάλτσος που υποστηρίζει ότι και στα δύο περιστατικά βρισκόταν αλλού, χιλιόμετρα μακριά.

Για τον κ. Παπαγεωργίου ένα πρώτο σημαντικό βήμα κατά της εξόρυξης ήταν οι τελευταίες δημοτικές εκλογές. «Θεωρούμε μεγάλο επίτευγμα που έχουμε δική μας τοπική αυτοδιοίκηση» λέει. Το κίνημα επέλεξε στο πρόσωπο του Γιάννη Μίχου έναν υποψήφιο. Η επιλογή τους στηρίχθηκε από ΣΥΡΙΖΑ, Οικολόγους Πράσινους και ΑΝΕΛ. Οι πολέμιοι της εξόρυξης χρυσού του ζήτησαν να υπογράψει μια διακήρυξη κατά της μεταλλουργίας και στελέχωσαν το ψηφοδέλτιο του συνδυασμού του. Από τους 16 συμβούλους της πλειοψηφίας οι 14 προέρχονται από την επιτροπή αγώνα.

Ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ και πρώην δήμαρχος Αριστοτέλη, Χρήστος Πάχτας, που υποστηρίζει την επένδυση, έχασε στις εκλογές για περίπου 2.000 ψήφους.

«Ψηφίσαμε τον Μίχο μαζικά παρόλο που οι θέσεις του δεν μας ικανοποιούσαν. Ελεγε ότι οι εκλογές δεν είναι δημοψήφισμα ναι ή όχι στα μεταλλεία, αλλά δημοψήφισμα ενωτικό, αναπτυξιακό» λέει ο κ. Παπαγεωργίου.

Παρόλα αυτά στις βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν, οι μεταλλεργάτες στήριξαν την προηγούμενη κυβέρνηση που είχε ταχθεί υπέρ της επένδυσης. Ακόμα και στο εκλογικό διαμέρισμα του Στρατωνίου, που είχε φτιαχτεί ως οικισμός μεταλλωρύχων και έχει κεντροαριστερό παρελθόν, οι ψηφοφόροι μετακινήθηκαν στη Νέα Δημοκρατία αντί στον ΣΥΡΙΖΑ όπως έγινε σε άλλα μέρη της χώρας. Στα παράλια όμως, όπου είναι πιο έντονο το αντιμεταλλευτικό αίσθημα, αντιστράφηκαν οι όροι. Στην Ιερισσό το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ ήταν 55% και της Ν.Δ. 14%.

Οι Σκουριές, που έχουν διχάσει τόσο πολύ την κοινωνία στη Χαλκιδική, είναι μια τοποθεσία στο όρος Κάκαβος σε υψόμετρο 640 μέτρων. Εκεί οδηγεί ένας πλατύς ασφαλτοστρωμένος δρόμος. Σε μια λεκάνη διαμέτρου 700 μέτρων έχουν αποψιλωθεί δέντρα και δίπλα έχει ήδη προχωρήσει η κατασκευή ενός τσιμεντένιου μύλου, του εργοστασίου εμπλουτισμού.

«Εδώ βλέπουμε δρυς, παραπέρα έχει οξιές, φλαμουριές, καστανιές» λέει ο Λάζαρος Τόσκας, περιφερειακός σύμβουλος του ΣΥΡΙΖΑ και μέλος του αντιμεταλλευτικού κινήματος, καθώς μας ξεναγεί στο δάσος που περιβάλλει το εργοτάξιο των Σκουριών. Η εποχή αδικεί το τοπίο. Μας ζώνουν γυμνοί κορμοί δέντρων και ένα στρώμα ξερών φύλλων καλύπτει το έδαφος. Τους επόμενους μήνες οι ίδιες πλαγιές θα είναι καταπράσινες.

Αρκετά χιλιόμετρα μακρύτερα βρίσκεται ο πυρήνας των μεταλλείων στις σήραγγες του Μαντέμ Λάκκου που λειτουργούν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Από εκεί χρηματοδοτήθηκε η εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου. Το δεύτερο υπόγειο μεταλλευτικό μέτωπο βρίσκεται στην Ολυμπιάδα, όπου σχεδιάζεται η εξόρυξη χρυσού.

«Κατά κάποιο τρόπο είχαμε μάθει να ζούμε με αυτά» λέει ο κ. Τόσκας. Αναφέρει ότι ο υδροφόρος ορίζοντας και τα γύρω χωριά δεν θα αντέξουν αυτή τη δραστηριότητα και επεκτάσεις σε νέες θέσεις στο μέλλον. «Είναι μια τρύπα που θα αποστραγγίσει την περιοχή», λέει.

Ομως η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός» (θυγατρικής της καναδικής Eldorado Gold) εγκρίθηκε το 2011 και το 2013 το ΣτΕ απέρριψε τους λόγους ακυρότητας που προέβαλαν κάτοικοι στην περιβαλλοντική αδειοδότηση. Ακόμη, αυτή την εβδομάδα το ΣτΕ απέρριψε και άλλη παρόμοια προσφυγή, η οποία εκκρεμούσε από το 2012. Σε αυτήν, 264 κάτοικοι αμφισβητούσαν, μεταξύ άλλων την επιστημονική επάρκεια της περιβαλλοντικής μελέτης, καθώς και τη μέθοδο εξόρυξης που επελέγη. Σε εκκρεμότητα βρίσκονται άλλες δύο προσφυγές.

Βάσει του επενδυτικού σχεδίου, υποχρέωση της εταιρείας είναι να εξορύξει χρυσό από την Ολυμπιάδα χρησιμοποιώντας τη μέθοδο ακαριαίας τήξης (flash smelting). Γι’ αυτό επιλέχθηκε το μέτωπο των Σκουριών απ’ όπου θα εξορυχθεί χαλκός.

«Ο χαλκός λειτουργεί ως καταλύτης για να βγει χρυσός με πυρομεταλλουργική μέθοδο χωρίς προσθήκη κυανίου. Αλλιώς δεν υπάρχει τρόπος να βγει χρυσός παρά μόνο με το κυάνιο» λέει ο διευθύνων σύμβουλος της «Ελληνικός Χρυσός», Μιχάλης Θεοδωρακόπουλος. Το κυάνιο ήταν η «κόκκινη γραμμή» σε παλιότερες αντιδράσεις κατοίκων και γι’ αυτό εγκαταλείφθηκε.

Παρόλα αυτά ο κ. Τόσκας θεωρεί ότι το θέμα θα κλείσει οριστικά μετά την κυβερνητική αλλαγή. «Εχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση. Αλλαξε η κυβέρνηση, θα ελεγχθούν όλα από την αρχή» επισημαίνει και υπενθυμίζει ότι ο Αλέξης Τσίπρας είχε επισκεφτεί τρεις φορές την περιοχή.

Την περασμένη Τρίτη ο κ. Παπαγεωργίου βρέθηκε στην Αθήνα για να συναντηθεί με εκπροσώπους του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ. Η κίνηση κατά της εξόρυξης, της οποίας είναι επικεφαλής, εξέδωσε έκθεση 78 σελίδων στην οποία αμφισβητεί τη δυνατότητα της εταιρείας να υλοποιήσει τη μέθοδο ακαριαίας τήξης. Προτείνει σειρά ενεργειών για αναστροφή της σύμβασης χωρίς να εκτεθεί το Δημόσιο σε αγωγές αποζημιώσεων. Οπως γράφει είναι «σύμφωνες με τις προεκλογικές δεσμεύσεις της νέας κυβέρνησης».

«Είμαστε μια εταιρεία που κινείται στα πλαίσια της νομιμότητας. Οι αλλαγές κυβερνήσεων δεν είναι κάτι που μας προβληματίζει. Πιστεύω ότι θα μας δοθεί ο χρόνος για να λυθούν κάποιες παρεξηγήσεις και ότι είναι θέμα ενημέρωσης» λέει ο κ. Θεοδωρακόπουλος.

Στην Ιερισσό, απέναντι από το δημαρχείο κυματίζουν ακόμη σημαίες κατά της εξόρυξης χρυσού και γονείς συνοδεύουν τα παιδιά τους στο σχολείο φορώντας μπλούζες με το ίδιο σύνθημα.

Ο δήμαρχος Αριστοτέλη, Γιάννης Μίχος λέει ότι η νέα δημοτική αρχή είναι αντίθετη μόνο στην επέκταση στις Σκουριές, όχι στη διατήρηση της παραδοσιακής μεταλλευτικής δραστηριότητας στα παλιά ορυχεία. «Μπορεί ίσως μια εταιρεία να θεωρεί καλύτερο επενδυτικό κομμάτι τις Σκουριές, αλλά αυτό δεν ταιριάζει με την ανάπτυξη του τόπου. Δεν θεωρώ ότι η περιοχή πρέπει να μπει σε μια απλούστευση του τύπου ή όλα ή τίποτα», λέει.

Στην «Ελληνικός Χρυσός» όμως εξηγούν ότι χωρίς τις Σκουριές το έργο της Ολυμπιάδας δεν θα είναι βιώσιμο. «Πνίγοντας τις Σκουριές πνίγεις και το υπόλοιπο έργο» λέει ο κ. Θεοδωρακόπουλος.

«Η πολιτεία έχει εγκρίνει ένα επενδυτικό σχέδιο ενιαίο. Δεν μπορείς να αφήσεις το ένα και να κρατήσεις το άλλο» λέει ο πρώην δήμαρχος Αριστοτέλη, Χρήστος Πάχτας. Εξηγεί ότι αν λειτουργούν μόνο τα παλιά μεταλλεία, η περιοχή θα αντιμετωπίσει τον ίδιο κίνδυνο που είχε όταν πτώχευσε παλιότερα εκεί ο Μποδοσάκης.

«Οταν είναι θετική η διαμόρφωση τιμών στα μέταλλα θα δουλεύουν τα μεταλλεία και όταν θα είναι αρνητική θα κλείνουν. Δεν το θέλουμε αυτό για κοινωνικούς λόγους. Πρέπει να είναι ενοποιημένο το επενδυτικό σχέδιο για να έχει μακροχρόνια βιωσιμότητα η επένδυση» λέει ο κ. Πάχτας.

Ο κ. Παπαγεωργίου πιστεύει ότι αν αναστραφεί το επενδυτικό σχέδιο, όπως διεκδικεί ο ίδιος, η El Dorado θα φύγει. Υποστηρίζει ότι 600-700 μεταλλωρύχοι θα μπορούσαν να απασχοληθούν άμεσα στα έργα αποκατάστασης και τα υπόλοιπα μεταλλεία αφού ακολουθήσουν φθίνουσα πορεία θα μπορούσαν να κλείσουν και η περιοχή να στραφεί οικονομικά στον τουρισμό και την αγροτική παραγωγή.

«Εμείς μεγαλώσαμε εδώ πέρα, πονάμε την περιοχή. Εγώ όμως δεν θέλω να πάω στο ΕΣΠΑ. Ποιος θα μου δώσει δουλειά; Να γίνω μελισσοκόμος; Η περιοχή μας έχει πάρα πολλούς ήδη. Εχει και συνεταιρισμούς για ξύλα. Πόσοι θα πάνε εκεί, πόσοι θα κάνουν τους αγρότες;» λέει ο κ. Καραντώνας.

Η «Κ» ζήτησε από τον αρμόδιο υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης διευκρινίσεις για το τι πραγματικά σκοπεύει να κάνει η νέα κυβέρνηση με την επένδυση και τους εργαζόμενους. Ο κ. Λαφαζάνης όμως δεν θέλησε να δώσει παραπάνω πληροφορίες και παρέπεμψε στις προγραμματικές του δηλώσεις, τις οποίες εκπρόσωποι των εργαζομένων είχαν βρει γενικές και μη ικανοποιητικές.

Βαθαίνει το χάσμα

Οσο η πολιτεία πάντως δεν γίνεται συγκεκριμένη, το χάσμα στην κοινωνία της βορειοανατολικής Χαλκιδικής συνεχίζει να βαθαίνει.

 

Σε αυτά τα μέρη οι κάτοικοι εξακολουθούν να μιλούν για «Βόρειους», «Νότιους» και εκατέρωθεν απειλές. Μεταλλωρύχοι έχουν μετοικήσει από την Ιερισσό ή αποφεύγουν να την επισκέπτονται. Καφενεία σε άλλα χωριά χρωματίστηκαν σε υπέρ και κατά των μεταλλείων, αρραβώνες χάλασαν, συγγενείς δεν ανταλλάσσουν λέξη. Υπάρχει και οικογένεια στην οποία ο ένας γιος εργάζεται στα μεταλλεία και ο άλλος είχε συλληφθεί σε επεισόδια κατά της εξόρυξης χρυσού.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που μιλούν πλέον για «τοξική» συμβίωση. Στη Μ. Παναγιά, όπου οι ντόπιοι είναι μοιρασμένοι, ένας αστυνομικός, κάτοικος του χωριού, είπε στην «Κ»: «Εδώ ούτε ο ΠΑΟΚ δεν μας ενώνει».