Σπύρος Αγάθος

Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;

Και τα δύο. Κυρίως είναι η αυτοεπίγνωση ότι ανήκουμε σε μια

ξεχωριστή πολιτιστική παράδοση και μια διαχρονική κοινότητα που τη

χαρακτηρίζουν η αρμονία και το φως, το απολλώνιο της νόησης, το

διονυσιακό του έρωτα και του πάθους κι ο δημιουργικός αναστοχασμός.

Είναι η οικειότητα με τον τόπο όπου εκφράστηκε ο ορθός λόγος και

ποτέ δεν σταμάτησε να μιλιέται η γλώσσα μας. Ακόμη, είναι ένας

τρόπος ζωής κατά τον οποίο συνυπάρχουν, δίχως αντίφαση, ο άκρατος

ατομισμός με το φιλότιμο, η συγκίνηση τόσο για ένα αρχαίο άγαλμα

όσο και για ένα ταπεινό ξωκλήσι.

Πώς φτάνει σε εσάς η κρίση της Ελλάδας;

Με την ανεπιθύμητη δημοσιότητα στα διεθνή ΜΜΕ, με τις

κακεντρεχείς εξυπνάδες κάποιων Ευρωπαίων, αλλά και με τη

συμπαράσταση άλλων, που θεωρούν την ιδεατή Ελλάδα και δική τους

πατρίδα. Με την απόγνωση του νεόπτωχου συνταξιούχου και του άνεργου

νέου. Με τη θλίψη για τη διαφθορά, την ανομία, την ατιμωρησία στη

φοροδιαφυγή, την τυραννία των συντεχνιών και την ανοχή – συνενοχή

ευρέων στρωμάτων της κοινωνίας, που ρίχνουν το φταίξιμο σε όλους

τους άλλους (πολιτικούς ή ξένα συμφέροντα) εκτός από τον εαυτό

τους.

Ποιος φταίει; Η κρίση είναι πολυεπίπεδη.

Ιστορικές συγκυρίες δεν επέτρεψαν τη δημιουργία ισχυρών

κοινωνικών θεσμών και αλληλέγγυου κράτους. Πολιτικές επιλογές της

μεταπολίτευσης στήριξαν -με υπερχρέωση-

ένα ευρύτατο πελατειακό σύστημα, υποβαθμίζοντας την ατομική

ευθύνη και απαξιώνοντας την ανταμοιβή της αριστείας.

Πώς φαντάζεστε τον Ελληνα της εποχής μετά την κρίση;

Σαν έναν πιο υπεύθυνο, πιο ώριμο και πιο δυναμικό νεαρό ενήλικο,

ύστερα από μια δύσκολη εφηβεία, που παρατράβηξε.

Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.

«Νυχτοπερπατησιά» στο κρυφό μου ακρογιάλι του Ιονίου, για να

«τσακώσω» τη θάλασσα να φωσφορίζει κάποιες αφέγγαρες νύχτες.

Η υπέροχη εκδοχή των Ελλήνων.

Ο στρατηγός Μακρυγιάννης· ενσαρκώνει μια φυσική αξιοπρέπεια και

αρχοντιά, είναι γενναίος, αυτοδίδακτος, βαθύτατα πολιτικοποιημένος,

πιστεύει στην προσωπική υπέρβαση και την αριστεία, έχει συνείδηση

της πολιτισμικής του κληρονομιάς και πρεσβεύει την αξία της

συλλογικότητας μέσα από την ατομική ευθύνη.

Ο,τι με απογοητεύει.

Η έλλειψη επαγγελματικής συνείδησης, η κακοποίηση των

πανεπιστημιακών κτιρίων, η αγένεια στις κοινωνικές σχέσεις, η

ανικανότητα δημόσιου διαλόγου, η επικράτηση της τζάμπα μαγκιάς ως

αξίας, η θεσμοθετημένη μετριοκρατία, οι ακαλαίσθητες τσιμεντωμένες

πόλεις, που σε μια-δυο γενιές ξέγραψαν ένα αρχιτεκτονικό παρελθόν

αιώνων.

Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο

κόσμο;

Σαν πολίτες του κόσμου, με την οικουμενικότητα της παιδείας και

της παράδοσής τους, αλλά και σαν Βαλκάνιοι νεόπλουτοι, που

μονοπωλούν την εξυπνάδα και κοροïδεύουν φωναχτά τους δήθεν αδαείς

ξένους.

Παράγει πολιτισμό ο σημερινός Ελληνας ή είναι προσκολλημένος

σε μια ρητορική ελληνικότητα;

Σίγουρα παράγει. Η ποίηση του Καβάφη, του Σεφέρη ή του Ελύτη, ο

κινηματογράφος του Αγγελόπουλου, η κορυφαία τελετή έναρξης της

Ολυμπιάδας 2004 του Παπαïωάννου, αλλά και οι πολλαπλές συμβολές των

Ελλήνων του κόσμου στην επιστήμη και τη διανόηση.

Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.

Το «Τρελοκάραβο» του Ελύτη, η Ελλάδα που επιβιώνει μέσα στις

τρικυμίες όχι με τη στρατιωτική της ισχύ ή τον φυσικό πλούτο της

αλλά με τη δύναμη της ψυχής της.

Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.

Το αέναο ταξίδι αναζήτησης στον κόσμο και η ανεύρεση του εαυτού

μας από τον ομηρικό Οδυσσέα έως τους σύγχρονους Ελληνες επιστήμονες

και στοχαστές.

* Ο Σπύρος Αγάθος είναι τακτικός καθηγητής Βιοτεχνολογίας και

διευθυντής του Εργαστηρίου Βιοχημικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο

της Λουβέν στο Βέλγιο. Επίσης, πρόεδρος της Βελγικής Εταιρείας

Νεοελληνικών Σπουδών (ΒΕΝΕΣ) στις Βρυξέλλες.