Δεν γνώρισε ποτέ τον θείο της, μεγάλωσε όμως με τον πόνο της απώλειας. Οταν οι γονείς της έφυγαν το ’70 μετανάστες στη Γερμανία άφησαν την Κωνσταντίνα Νιάφα στη Λαμία. Το είχε ζητήσει η γιαγιά της οικογένειας. Θεωρούσε ότι η παρουσία της εγγονής στο σπίτι θα μετρίαζε την πίκρα της. Μπορεί να είχαν περάσει χρόνια, αλλά πενθούσε ακόμη. Ο γιος της είχε σκοτωθεί το καλοκαίρι το ’64 σε μυστική αποστολή στην Κύπρο.
«Το βίωσα πολύ έντονα. Ηταν σαν να τον είχα γνωρίσει», λέει η Κωνσταντίνα Νιάφα. «Μιλούσαν συνέχεια. Επρεπε και εγώ κοντά σε αυτούς να μάθω να το αντέχω, να το υπομένω. Τώρα καταλαβαίνω πόσο αφόρητο τους ήταν να συνειδητοποιήσουν το αυτονόητο: ότι ο Νίκος δεν ξανάρχεται».
Ηταν 8 Αυγούστου 1964 όταν τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη έπληξαν την ακταιωρό «Φαέθων» στην Κύπρο σκοτώνοντας έξι Ελλαδίτες, μεταξύ των οποίων και τον 22χρονο ναύτη-νοσοκόμο Νικόλαο Νιάφα. Είχαν σταλεί στις βόρειες ακτές του νησιού μαζί με το πλήρωμα του σκάφους «Αρίων» για να αποτρέψουν αποβιβάσεις Τούρκων στρατιωτικών και οπλισμού στα χωριά Μανσούρα και Κόκκινα. Χρειάστηκε να περάσει μισός αιώνας από τότε για να επιστρέψουν την προηγούμενη εβδομάδα τα οστά του Νιάφα στη γενέτειρά του.
Μετά το πέρας της μάχης οι σοροί των πεσόντων της ακταιωρού «Φαέθων» τάφηκαν στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στη Λευκωσία. Εκταφές που πραγματοποιήθηκαν όμως τη δεκαετία του ’80 με μη επιστημονικό τρόπο είχαν ως αποτέλεσμα να δοθούν σε κάποιες οικογένειες λάθος λείψανα. Στις αρχές Απριλίου ομάδες ανθρωπολόγων και γενετιστών στην Κύπρο πραγματοποίησαν έρευνες για να ταυτοποιήσουν μέσω DNA τα σκελετικά δείγματα που εντόπισαν. Πρώτος επαναπατρίστηκε στα τέλη Μαΐου ο Νικόλαος Νιάφας.
Ο Νικόλαος Νιάφας σε φωτογραφίες πριν και κατά τη διάρκεια της θητείας του.
Την Παρασκευή 2 Ιουνίου, οι αδερφές του αλλά και συγγενείς που δεν τον πρόλαβαν και τον γνώρισαν μόνο μέσα από διηγήσεις και ασπρόμαυρες φωτογραφίες έσμιξαν στη Λαμία για να τον αποχαιρετήσουν. Για δεκαετίες αγνοούσαν τι πραγματικά συνέβη στην Κύπρο. Αν και εικόνες της μάχης και των τραυματιών είχαν δημοσιευτεί και κυκλοφορήσει διεθνώς από τον φωτογράφο του Associated Press, Jim Pringle, το ελληνικό κράτος επί χρόνια αρνούνταν να μοιραστεί με τις οικογένειες την αλήθεια.
Πρόσφατα, μέσα από τις ιστορίες συγγενών άλλων πεσόντων του «Φαέθων» η «Κ» αποκάλυψε τις πληγές που τους άφησε αυτή η «άκρως απόρρητη αποστολή». Η περίπτωση της οικογένειας Νιάφα δεν διαφέρει. Παρά τη σιωπή του ελληνικού κράτους οι συγγενείς δεν μπόρεσαν να ξεχάσουν. Οπως συνέβη και σε άλλες περιπτώσεις, το επίσημο πιστοποιητικό θανάτου που δόθηκε από το τότε Βασιλικό Ναυτικό στους γονείς του Νιάφα στις 2 Φεβρουαρίου 1968 δεν αναφερόταν στα πραγματικά γεγονότα. «Εφονεύθη εν υπηρεσία κατά τη διάρκεια ειδικών ασκήσεων πραγματοποιηθεισών εν τη Μεσόγειω», έγραφε.
Η Ευαγγελία Νιάφα θυμάται τον αδερφό της να βουρκώνει στην τελευταία συνάντηση με την οικογένεια στη Λαμία προτού αναχωρήσει για την Κύπρο. Και η νύφη της, Ολυμπία, δεν μπορεί να ξεχάσει τους γονείς του πεσόντος οι οποίοι δεν ξεπέρασαν ποτέ τον θάνατό του. Το 1987 με δική της πρωτοβουλία επιστρέφουν τα οστά του Νιάφα στην Ελλάδα. Οι αρμόδιοι είχαν πει τότε στην οικογένεια ότι ήταν τα σωστά.
Αγημα του Πολεμικού Ναυτικού απέδωσε τιμές στον Νικόλαο Νιάφα κατά τον επαναπατρισμό των οστών. (Φωτογραφία: Enri Canaj)
Ολα αυτά τα χρόνια και η ανιψιά του πεσόντος, Κωνσταντίνα, προσπαθούσε να μάθει περισσότερες λεπτομέρειες. Αναζητούσε επιζήσαντες και μαρτυρίες. «Θυμάμαι ότι μου έλεγαν πόσο καλός και ήρεμος ήταν στη διάρκεια της μάχης. Γινόταν χαμός, έπεφταν ριπές, υπήρχαν φλόγες παντού και εκείνος πήρε το σάκο των πρώτων βοηθειών για έναν τραυματία. Δεν πρόλαβε όμως να βγει. Πέρασε το αεροσκάφος της τουρκικής αεροπορίας και τον σκότωσε», λέει. «Εφυγε στο καθήκον».
Στα τέλη Μαΐου μαζί με τη μητέρα της Ολυμπία ταξίδεψαν στην Κύπρο για να παραλάβουν –πλέον- τα σωστά οστά. Τότε για πρώτη φορά επισκέφθηκε και το σημείο του βομβαρδισμού της ακταιωρού, στον όρμο του Ξερού. «Ηταν σαν να έβλεπα τη μάχη, σαν να έβλεπα τον θείο μου να παλεύει, να προσπαθεί να αντισταθεί και στο τέλος να πέφτει».
Το απόγευμα της 2ας Ιουνίου ο ιερός ναός Αγίας Παρασκευής στη Λαμία είχε γεμίσει με κόσμο. Το κασελάκι με τα οστά του Νιάφα ήταν τυλιγμένο με την ελληνική σημαία και πάνω είχε τοποθετηθεί μια κορνίζα με ασπρόμαυρη φωτογραφία του.
Το τελευταίο αντίο από συγγενείς, φίλους και πολίτες της Λαμίας. (Φωτογραφία: Enri Canaj)
«Εκλεισε ο κύκλος του θείου μου. Πλέον θα αναπαυθεί», λέει η ανιψιά του. «Ανοίγει όμως ο κύκλος για το “Φαέθων”. Επιτέλους ο κόσμος μαθαίνει για αυτούς τους ήρωες που ήταν ξεχασμένοι. Τώρα ανασύρθηκαν από τον βυθό πριν προλάβει η λησμονιά να τους παρασύρει».
