Λαχανιάζει δίπλα τους επί δύο ημέρες σε μια παρατεταμένη απόπειρα απόδρασης. Διασχίζουν τον δρόμο, σκαρφαλώνουν τα πρώτα κάγκελα του λιμανιού της Πάτρας και λουφάζουν. Κάποιοι κουβαλούν ξύλινες τάβλες για να τις σφηνώσουν στο ημιαξόνιο φορτηγών και να ξαπλώσουν πάνω τους. Άλλοι επιχειρούν να γαντζωθούν από τους τράκτορες με γυμνά χέρια. Στο πρώτο άκουσμα σειρήνας περιπολικού όμως απομακρύνονται, για να επιστρέψουν αργότερα και να ρισκάρουν ξανά.
Οι απόπειρες φυγής είναι καθημερινό φαινόμενο στο λιμάνι της Πάτρας. Στη φωτογραφία κάτω αριστερά μετανάστης κρατάει μια από τις ξύλινες τάβλες που χρησιμοποιούν για να κρυφτούν στο ημιαξόνιο φορτηγών.
Ο Ουασίμ Σαχίντ όμως δεν είναι έτοιμος, ακόμη. Ακολουθεί τους πιο έμπειρους σε κάθε τους βήμα, για να μάθει. «Παρακολουθώ την τεχνική και θα δοκιμάσω σύντομα», λέει.
Ο 32χρονος Πακιστανός πέρασε στην Ελλάδα μέσω Εβρου πριν από τρεις μήνες. Προσπάθησε να φτάσει από τη βαλκανική οδό στη Σερβία, αλλά βρήκε τα σύνορα ερμητικά κλειστά. Ωσπου πρόσφατα βρέθηκε στην Πάτρα για να δοκιμάσει εκεί την τύχη του. «Μου είπαν ότι έπειτα από τρεις ή τέσσερις απόπειρες θα μπω σε κάποιο πλοίο που ταξιδεύει για Ιταλία», λέει. «Εχω μπερδευτεί όμως, δεν φαίνεται εύκολο».
Τους τελευταίους μήνες όλο και περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες που έχουν εγκλωβιστεί στην Ελλάδα επιχειρούν να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς τη Δυτική Ευρώπη μέσω του λιμανιού της Πάτρας. Τον περασμένο Σεπτέμβριο το λιμενικό συνέλαβε 40 ανθρώπους με πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα ή κρυμμένους σε νταλίκες, ενώ τον Μάρτιο οι συλληφθέντες έφτασαν τους 246.
Πύλη εξόδου
Ως πύλη εξόδου η Πάτρα ανέκαθεν αποτελούσε πόλο έλξης όσων ήθελαν να περάσουν στην Ιταλία. Το 2012 περίπου 400 μετανάστες από χώρες της Ασίας και της Βόρειας Αφρικής είχαν εγκατασταθεί στο κουφάρι του εργοστασίου της Πειραϊκής-Πατραϊκής, απέναντι από το νέο λιμάνι της πόλης.
Είχαν στήσει το κατάλυμά τους σε παλιά μηχανοστάσια και ανήλιαγα δωμάτια που θύμιζαν κατακόμβες.
Φωτογραφίες από το 2012 όταν στις παλιές εγκαταστάσεις της Πειραϊκής Πατραϊκής έμεναν εκατοντάδες άνθρωποι. Εκείνη την περίοδο τα έργα στο νέο λιμάνι της πόλης δεν είχαν ολοκληρωθεί. Στην εξωτερική περίφραξη αντί για κάγκελα υπήρχαν λαμαρίνες τις οποίες και πάλι δρασκέλιζαν οι μετανάστες. Η Πάτρα ανέκαθεν αποτελούσε πύλη εξόδου προς τη Δυτική Ευρώπη.
Σήμερα τα κτίρια της παλιάς βιομηχανίας φυλάσσονται και δεν παρουσιάζουν την ίδια εικόνα. Στα γειτονικά ερείπια της ΑΒΕΞ, όμως, άνθρωποι που μοιράζονται την ίδια απόγνωση απλώνουν ξανά τους υπνόσακους τους.
Ζωή στα ερείπια
Η ΑΒΕΞ ιδρύθηκε το 1922. Αρχικά κατασκεύαζε κιβώτια για την κορινθιακή σταφίδα και με τα χρόνια επέκτεινε τις δραστηριότητές της στην επεξεργασία και εμπορία ξυλείας. Το λουκέτο που μπήκε στην εταιρεία πριν από πέντε χρόνια ήταν το πιο πρόσφατο στην ιστορία αποβιομηχάνισης της περιοχής. Σύμφωνα με έρευνα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Δυτικής Ελλάδας την περίοδο 1976-1996 έκλεισαν 20 βιομηχανικές-βιοτεχνικές επιχειρήσεις στην Πάτρα.
Στα περίπου 20 στρέμματα της παλιάς επιχείρησης η «Κ» συνάντησε πρόσφυγες και μετανάστες από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και το Ιράν. Τοποθέτησαν τα αντίσκηνά τους στα άδεια γραφεία, στο θερμαστήριο και στις ξυλαποθήκες.
Ο καταυλισμός που στήθηκε στην παλιά επιχείρηση ξυλείας. Πολλοί από τους πρόσφυγες και μετανάστες που μένουν εκεί είναι ανήλικοι.
Κάποιοι διέμεναν σε δομές στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, ή στον καταυλισμό του Ελληνικού προτού καταλήξουν εδώ. Άλλοι βρίσκονταν στα νησιά, όπως ένας Αφγανός που μόλις ενηλικιώθηκε τον περασμένο Μάρτιο έφυγε από τη Μόρια της Λέσβου και έφτασε στην ηπειρωτική Ελλάδα. Ορισμένοι έχουν συγγενείς σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, αλλά λόγω εθνικότητας ή της βραδείας διαδικασίας αδυνατούν να μπουν σε καθεστώς οικογενειακής επανένωσης, απελπίζονται και επιλέγουν ως λύση τη φυγή με φορτηγά. Μεταξύ όσων ζουν στην ΑΒΕΞ βρίσκονται και πολλοί ασυνόδευτοι έφηβοι 15-16 ετών.
Πριν από δεκαετίες, στην ίδια ηλικία με αυτούς, ο Αλέκος Μπουρτζίλας έβγαζε τα πρώτα του μεροκάματα στην Πάτρα. Αρχικά στα 15 του εργάστηκε σε διάφορα μηχανουργεία της πόλης και έπειτα βρήκε δουλειά στην ΑΒΕΞ. Παρέμεινε εκεί για τρεις δεκαετίες μέχρι και το κλείσιμο της εταιρείας. «Με φοβίζει το γεγονός ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την αβεβαιότητα, ότι εμάς τους 50άρηδες μας θεωρούν γέρικα άλογα. Δεν υπάρχει δουλειά. Δεν υπάρχει σεβασμός», λέει ο πρώην μηχανικός που όπως και άλλοι συνάδελφοί του αντιμετωπίζει το φάσμα της ανεργίας.
Ο Αλέκος Μπουρτζίλας ξεκίνησε να εργάζεται στην Πάτρα προτού ενηλικιωθεί.
Θυμάται ότι από το 2011, την περίοδο της επίσχεσης των εργαζομένων, νεαροί μετανάστες κατέφευγαν τη νύχτα στις παλιές εγκαταστάσεις της επιχείρησης στην Ακτή Δυμαίων. Το προσωπικό τούς στήριζε τότε όπως μπορούσε με τρόφιμα και ρουχισμό. Σήμερα, κάποιοι Πατρινοί εξακολουθούν να βοηθούν. «Είναι άνθρωποι των πολέμων, κατατρεγμένοι, φοβισμένοι», λέει ο κ. Μπουρτζίλας καθώς περπατάμε μαζί του έξω από τις εγκαταστάσεις της ΑΒΕΞ.
«Βλέπουν το λιμάνι απέναντι και τρέχουν για να ανέβουν στις νταλίκες».
Οι απόπειρες πραγματοποιούνται καθημερινά κατά τη φόρτωση των πλοίων, μεταξύ 14.00 και 18.00. Τα μέτρα ασφαλείας είναι αυξημένα. Σε έναν από τους ελέγχους νταλίκας που παρακολουθούμε στην πύλη εισόδου στη ζώνη όπου πραγματοποιείται η επιβίβαση και η φόρτωση, λιμενικός διακρίνει μια ανθρώπινη φιγούρα στο ημιαξόνιο. Σκύβει κάτω από το φορτηγό και στρέφει τον φακό του προς το σημείο όπου εντόπισε κίνηση. Πρώτα πέφτει ένα πλαστικό μπουκάλι νερού στο οδόστρωμα. Μετά ξεπροβάλλει ένα πόδι.
Σε πρόσφατο έλεγχο λιμενικός εντοπίζει άλλους δύο μετανάστες που είχαν κρυφτεί ανάμεσα στα εμπορεύματα φορτηγού.
Αν και δεν πρέπει να είχε συμπληρώσει πολλές ώρες κρυμμένος εκεί, το πρόσωπο και τα ρούχα του νεαρού μαύρισαν από την εξάτμιση. Τα χαρτιά του γράφουν ότι κατάγεται από το Αφγανιστάν. Είναι μόλις 15 ετών.
«Σαν τη γάτα με το ποντίκι»
Αυτή την περίοδο στην παλιά βιομηχανική ζώνη της Ακτής Δυμαίων στην Πάτρα υπάρχουν μετανάστες που μετρούν λίγες ημέρες παραμονής και άλλοι που έχουν συμπληρώσει εκεί μήνες ή χρόνια. Μεταξύ των πιο παλιών βρίσκονται και οι αποκαλούμενοι «agents» («πράκτορες»). Υποστηρίζουν ότι είχαν κατορθώσει κάποτε να περάσουν στην Ιταλία και έναντι χρημάτων αναλαμβάνουν πλέον να ανοίξουν για άλλους τις πόρτες των κοντέινερ, να υποδείξουν κρυψώνες ή να καθοδηγήσουν τους πιο άπειρους.
Σύμφωνα με μαρτυρίες μεταναστών, ζητούν την αμοιβή τους μπροστά και δεν την επιστρέφουν σε περίπτωση αποτυχίας. Τους λένε όμως ότι θα συνεχίσουν να τους βοηθούν για όσο χρειαστεί, μέχρι εκείνοι να παρατήσουν από την κόπωση την προσπάθεια.
Οι περισσότεροι πάντως επιχειρούν το πέρασμα χωρίς καθοδηγητές. Περιπολικά της αστυνομίας και οχήματα του Λιμενικού κινούνται καθημερινά εκατέρωθεν της περίφραξης του λιμανιού για να τους αποτρέψουν.
«Από την υπηρεσία μας καταβάλλονται υπεράνθρωπες προσπάθειες προκειμένου να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία του λιμανιού, καθώς και η ασφάλεια των μεταναστών και όλων όσων κινούνται εντός του χώρου του λιμένα», λέει στην «Κ» ο λιμενάρχης Πάτρας Δημήτρης Κυριακουλόπουλος.
Ο διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Λιμένος Πατρών Νίκος Κοντοές παραδέχεται ότι τελευταία έχουν αυξηθεί οι πιέσεις, ωστόσο, όπως λέει, τα μέτρα ασφαλείας αποδίδουν και ο αριθμός εκείνων που επιτυγχάνουν να περάσουν στη γειτονική χώρα δεν είναι αντίστοιχος όσων το επιχειρούν. Ενδεικτικά το 2010 οι ιταλικές αρχές επέστρεψαν στην Πάτρα 1.700 μετανάστες που είχαν ταξιδέψει παράτυπα, κρυμμένοι σε φορτηγά. Το 2012 ο αριθμός τους έπεσε στους 350, ενώ πλέον οι ετήσιες επιστροφές φτάνουν τις 200.
Ωστόσο, οι επικίνδυνοι ελιγμοί μεταξύ των οχημάτων παραμένουν καθημερινό φαινόμενο.
«Τρέχουν άνθρωποι αποφασισμένοι να κάνουν το τόλμημα γνωρίζοντας ορισμένες φορές ότι θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους. Γι’ αυτό σχεδιάζουμε υποδομές που θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά», λέει ο κ. Κοντοές.
Βάσει του σχεδιασμού, θα κατασκευαστεί δεύτερος φράχτης παράλληλα στην εξωτερική περίφραξη. Θα έχει ύψος τριών μέτρων και θα αποτελείται από υαλοπέτασμα για να μη δίνει, σύμφωνα με τους υπευθύνους, την αίσθηση στρατιωτικής εγκατάστασης. Θα τοποθετηθούν κάμερες, ενώ στην ουδέτερη ζώνη μεταξύ των περιφράξεων θα δημιουργηθεί διάδρομος περιπολίας-επιτήρησης, πλάτους πέντε μέτρων, για τα οχήματα του Λιμενικού.
Ακόμη το λιμάνι θα εξοπλιστεί με μαγνητικές πύλες και συσκευές X-Ray για έλεγχο αποσκευών. Ο προϋπολογισμός των δύο έργων φτάνει τα 1,4 εκατομμύρια ευρώ και θα καλυφθεί από το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Δυτική Ελλάδα 2014- 2020».
Έλεγχοι με ακτίνες Χ
Σήμερα ένα κινητό βαν του Λιμενικού σαρώνει με ακτίνες Χ δειγματοληπτικά τις καρότσες φορτηγών. Αποτυπώσεις του σκάνερ από παλιότερους και πρόσφατους ελέγχους που έχει στη διάθεσή της η «Κ» δείχνουν ανθρώπους στα πιο απίθανα σημεία: σε κρύπτες στο ρεζερβουάρ ή κάτω από καφάσια με φρούτα, σε χώρους τόσο στενούς, που με δυσκολία κάποιος μπορεί να ανασάνει.
Αποτυπώσεις από μηχάνημα X-Ray στο λιμάνι της Πάτρας δείχνουν τα ρίσκα που παίρνουν όσοι επιχειρούν το πέρασμα προς την Ιταλία.
Βλέποντας τη μία αποτυχημένη απόπειρα να διαδέχεται την άλλη, ο Ουασίμ Σαχίντ έκρινε τελικά ότι η Πάτρα δεν του ταιριάζει. Το ύψος του (πάνω από 1,80 μ.) και ο σωματότυπός του δεν θα του επέτρεπαν να γραπωθεί από τις νταλίκες.
Ακόμη κι αν τα κατάφερνε, όμως, ήταν πολύ πιθανό να τον εντόπιζαν. Αυτές τις ημέρες στην Ακτή Δυμαίων έζησε τον φαύλο κύκλο της απόδρασης.
«Μέσα από τα κάγκελα, έξω από τα κάγκελα, ξανά και ξανά. Είναι σαν το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι», λέει.
ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΑ
Απόπειρες φυγής προσφύγων και μεταναστών σε νταλίκες και κοντέινερ
