EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Και τα δύο. Είναι η προσωπική και οικογενειακή ιστορία σου, αλλά
και οι άνθρωποι, όπως είναι και τα πράγματα που αγαπάς, η γλώσσα
στην οποία σκέφτεσαι και ονειρεύεσαι. Είναι τα τραγούδια που σε
συγκινούν θυμίζοντάς σου τις παρέες συνομηλίκων σου, είναι οι
γεύσεις, οι μυρωδιές και οι εικόνες που κάποτε νομίζεις ότι
ξέχασες, αλλά, μ’ ένα συναισθηματικό ερέθισμα, διαπιστώνεις ότι
ξαναγυρίζουν έντονα σ’ εσένα!
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Μια αρχαία κολόνα – σπασμένη και ασήμαντη, πεσμένη κοντά σε μια
παιδική χαρά στη Σπάρτη. Το σπίτι μου των χρόνων του γυμνασίου
βρισκόταν δίπλα και θυμάμαι τις ατέλειωτες εφηβικές συζητήσεις που
κάναμε καθισμένοι επάνω της. Οταν, μετά από χρόνια, γύρισα για να
την ξαναβρώ, δεν ήταν πια εκεί – ελπίζω να της έτυχε ένα καλό σπίτι
και να μη σκεπάστηκε από μπάζα.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Είναι ο ικανός γιατρός που δεν δέχεται φακελάκι και νοιάζεται
πραγματικά για τον ασθενή του· ο επιστήμονας με διεθνή προβολή που
εμπνέει τους σπουδαστές, οι οποίοι δουλεύουν μαζί του· είναι ο
επιτυχημένος και έντιμος επιχειρηματίας που δίνει ευκαιρίες σε
νέους ανθρώπους – έχω γνωρίσει τέτοιους Ελληνες!
Αυτό που με χαλάει.
Οτι πολλοί πιστεύουν ακράδαντα πως για τα στραβά της σημερινής
Ελλάδας φταίνε πάντοτε εξωτερικοί παράγοντες: η τουρκοκρατία, η
άγνοια και αχαριστία των Ευρωπαίων εταίρων μας, οι απάνθρωπες
χρηματαγορές, τα καταχθόνια σχέδια των Αμερικανών και άλλα τέτοια.
Ποτέ δεν φταίνε οι επιλογές και οι ανοχές μας σε διαβρωτικές και
παράλογες καταστάσεις;
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Είναι μεγάλο προσόν να έχεις την αίσθηση της ιστορικής συνέχειας
σε μια τόσο πλούσια και βαθυστόχαστη παράδοση, αλλά είναι
μειονέκτημα όταν το «αρχαίο κλέος» γίνεται πρόφαση για να ανεχθούμε
ή και να δικαιολογήσουμε καθυστερήσεις προσαρμογής σε σύγχρονα
οικονομικά δεδομένα, δυσλειτουργίες του κράτους και μια κατώτερη
των απαιτήσεων των καιρών οργάνωση της πολιτικής ζωής της
χώρας.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Με την έννοια του εάν παράγονται παγκόσμιας εμβέλειας
πολιτισμικά προϊόντα; Και βέβαια: από τη μουσική του Μ. Χατζιδάκι,
τον κινηματογράφο του Θ. Αγγελόπουλου ή την τελετή έναρξης των
Ολυμπιακών του 2004 – ως ελάχιστα παραδείγματα.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Ευρωπαϊκή και ταυτόχρονα ανατολίτικη.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» να δυσκολεύεται η δημιουργική δουλειά τόσων άξιων
ανθρώπων στην Ελλάδα από αγκυλώσεις, φαυλότητες και καθημερινές
μάχες, ώστε να γίνουν τα αυτονόητα; Το «πρέπει» που πέταξα είναι η
συστηματική υποβάθμιση της σημασίας και αξίας άλλων πολιτισμών και
λαών, που δυστυχώς ήταν συνυφασμένη με την ελληνική μου παιδεία τα
δύσκολα χρόνια που μεγάλωνε η γενιά μου.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Γιώργος Σεφέρης. Οταν βρίσκομαι στη χώρα όπου γεννήθηκα,
σκέφτομαι τακτικά το σεφερικό «όπου και να ταξιδέψω, η Ελλάδα με
πληγώνει».
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
«Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό»
του Διονυσίου Σολωμού.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Δύσκολο να οριστεί ο μοναδικός δρόμος – υπάρχουν εναλλακτικές
πορείες των Ελλήνων της διασποράς, σε περιβάλλοντα τέχνης και
πολιτισμού, επιστήμης, οικονομίας ή πολιτικής. Κοινά στοιχεία τους,
συνήθως, είναι η εργατικότητα, η διάθεση για διαρκή εξέλιξη, η
αφομοίωση των καλύτερων στοιχείων από όπου βρίσκονται, καθώς και η
συναίσθηση της ελληνικότητας.
* Ο Θάνος Παναγιωτόπουλος είναι Susan Dod Brown Professor στο
Τμήμα Χημικών – Μηχανικών (Chemical Engineering) του Princeton
University.
