EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Είναι περισσότερο συνείδηση, για εμένα, παρά αίσθημα. Η αρχαία
ιστορία μας αλλά και οι νεότεροι αγώνες για τη λευτεριά της Ελλάδας
ορίζουν τη συνείδησή μου. Το αίσθημα πάλι, σε προσωπικό επίπεδο,
είναι «κρητικό» και απορρέει από το μέρος όπου γεννήθηκα κι έζησα
τα πρώτα χρόνια της ζωής μου, την Κρήτη, σηματοδοτώντας τα ψηλά
βουνά της, τη θάλασσα, την άγρια ομορφιά της, όλα όσα συνθέτουν το
τοπίο της κρητικής γης.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Το ερημικό κάτασπρο ξωκλήσι του Αϊ -Νικόλα που έβλεπα στον
ορίζοντά μου από το μπαλκόνι του σπιτιού μου, στο ψηλό γυμνό βουνό
του χωριού ν’ αγναντεύει το πέλαγος από μακριά, ενώ συνήθως ο Αϊ
-Νικόλας είναι δίπλα στη θάλασσα.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Η πίστη ότι μπορεί να κάνει τα πάντα. Η ευρηματικότητά του και
μια απροσδιόριστη σοφία στο σκεπτικό του. Ακόμη, η οδύσσεια τάση
του Ελληνα, κυρίως της διασποράς, να θέτει με τις αναζητήσεις του
διαρκώς νέους στόχους.
Αυτό που με χαλάει.
Οταν ξεπουλάμε τον ελληνικό πολιτισμό με τον φθηνότερο τρόπο,
όπως π.χ. εδώ στην Αμερική. Οπου βλέπω συχνά προτομές του Περικλή
και άλλων προσωπικοτήτων της ελληνικής ιστορίας ή μυθολογίας να
διακοσμούν ελληνικά εστιατόρια που πωλούν γύρο! Το φαινόμενο,
βέβαια, το παρατηρεί κανείς και σε άλλες πόλεις με ελληνικές
παροικίες.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Είναι προσόν. Εγώ συνδέομαι, έστω νοερά κι απόμακρα, με τη βαριά
πνευματική κληρονομιά της Ελλάδας. Ακόμη, είμαι ιδιαίτερα ευτυχής
που έχω τη δυνατότητα να διδάξω στα παιδιά μου, που γεννήθηκαν και
μεγαλώνουν στην Αμερική, την ελληνική γλώσσα.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Είναι δύσκολο να το κρίνεις, αλλά νομίζω ότι, όπως κάθε λαός,
έτσι και οι απανταχού ευρισκόμενοι Ελληνες παράγουν σύγχρονο
πολιτισμό. Ωστόσο, θεωρώ ευκολότερο ν’ αξιολογηθούν στον τεχνικό
πολιτισμό, αφού οι Ελληνες επιστήμονες κι ερευνητές, τόσο στο
εξωτερικό αλλά και στην πατρίδα, συνεισφέρουν διεθνώς τα μέγιστα
συγκριτικά με τις πληθυσμιακές αναλογίες των άλλων λαών.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Οι Ελληνες της διασποράς έχουν δύο ταυτότητες: την ελληνική και
την ταυτότητα της χώρας όπου διαμένουν, καθώς διακρίνονται για την
προσαρμοστικότητά τους στο άμεσο περιβάλλον τους. Ομως αυτός ο
διαρκής νόστος για την πατρίδα δημιουργεί στην ψυχή τους μια
διχοτομία, με αποτέλεσμα οι ταυτότητές τους να έρχονται κάποτε σε
σύγκρουση, συνειδητά ή ασυνείδητα.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί η Ελλάδα έχασε δύο φορές την ευκαιρία στο πρόσφατο
παρελθόν, μία μετά τον εμφύλιο πόλεμο και μία μετά τη δικτατορία,
να θέσει τις βάσεις για μια σοβαρή σύγχρονη υποδομή, όπως οι άλλες
ανεπτυγμένες χώρες; Το πρέπει είναι προσωπικό και το έχω πετάξει
από καιρό – είναι εκείνο της πολιτικής ορθότητας και της
γενικότερης προσποίησης.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης, διαχρονικός και πιο σύγχρονος από ποτέ.
Αγαπώ ιδιαίτερα τα άγνωστα ποιήματά του, όπως είναι oι «Φωνές»,
«ιδανικές φωνές κι αγαπημένες, εκείνων που πέθαναν…». Ζώντας στην
Αμερική εδώ και 30 χρόνια κι έχοντας χάσει αγαπημένα μου πρόσωπα,
ποιήματα σαν κι αυτό έχουν μεγάλη συναισθηματική αξία.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Οτι η αρχή του σύγχρονου πολιτισμού είναι η Ελλάδα, όχι μονάχα
στη φιλοσοφία και στις τέχνες, αλλά και στις θετικές επιστήμες και
στην Ιατρική. Κάποτε έτυχε να παίξω τένις με τον μεγάλο ποιητή
Γεβγένι Γεβτουσένκο, ο οποίος έγραψε μια αφιέρωση στη ρακέτα μου –
ακόμη την έχω: «Στον Γιώργο με αγάπη, από την κοιτίδα των
πολιτισμών του κόσμου, τη μητέρα Ελλάδα»!
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Μια οικουμενική λεωφόρος, που ξεκινάει από την Ελλάδα του
πολιτισμού, ατελείωτη και λαμπερή, αλλά με σκοτεινά σημεία, όπως η
τουρκοκρατία, ο Εμφύλιος, η δικτατορία, η σύγχρονη οικονομική κρίση
και η διαφθορά. Είμαι βέβαιος ωστόσο ότι, όταν η Ελλάδα βγει από
αυτή την κρίση, η λεωφόρος της στον παγκόσμιο χάρτη θα
ξαναφωτιστεί!
* Ο Γιώργος Καρνιαδάκης είναι καθηγητής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών
στο Πανεπιστήμιο Browκαι, επίσης, επιστημονικός ερευνητής στο
Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT).
