Της Αννας Γριμάνη
H ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Η ελληνικότητα είναι ένα πολύ δυνατό αίσθημα, που φυσικά γίνεται
και συνείδηση – δεν μπορείς να το αποφύγεις. Σε λίγες περιπτώσεις
λαών υπάρχει τόσο δυνατή αίσθηση πολιτιστικής ταυτότητας, πάνω στην
οποία οικοδομείται ακόμη και η καθημερινότητα. Εάν η επίγνωση της
ελληνικότητας ήταν μια διανοητική υπόθεση μόνο και όχι
συναισθηματική, δεν θα ήταν ελληνική. Η ιδιαίτερη συναισθηματική
φόρτιση μπορεί να μας εγκλωβίζει αλλά, ταυτόχρονα, μας
απελευθερώνει. Είναι μια δημιουργική αντίφαση.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Αρκετές φορές στο εξωτερικό, μου έχει τύχει να παρατηρώ τους
ανθρώπους προκειμένου να μαντέψω την προέλευσή τους. Εχω καταλήξει
ότι ένα διακριτό στοιχείο του Ελληνα είναι το χαμόγελο. Θεωρώ
σπουδαίο με ένα χαμόγελο να στήνεις μια γέφυρα ανθρώπινης επαφής,
σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη συναντήσεις έναν Ελληνα.
H υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Την ανακαλύπτουμε στον τομέα που μοιάζει να είναι η μεγαλύτερη
αδυναμία του, δηλαδή στη συλλογική δουλειά, στην οργανωμένη
δουλειά. Το… υπέροχο είναι ότι εφόσον υπάρξει μια όσμωση και μια
αίσθηση κοινού στόχου, η αδυναμία γίνεται δύναμη. Ανυπέρβλητα
εμπόδια και ανύπαρκτες υποδομές, που άλλοι λαοί, πιο συγκροτημένοι
δεν θα μπορούσαν να τα υπερβούν, εμείς μπορούμε.
Αυτό που με χαλάει.
O επιτάφιος θρήνος του Σαββατοκύριακου, ο επιτάφιος… Τύπος, που
μαζεύει και προβάλλει τα αρνητικά της ζωής μας τόσο, που σε πιάνει
κατάθλιψη κι αναρωτιέσαι αν είναι δυνατόν να συμβαίνουν όλα
αυτά.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Θα έλεγα προσόν, γιατί υπάρχουν τα θετικά στοιχεία που
προέρχονται από τη συναισθηματική εσωτερική ποιότητα των Ελλήνων
και ταυτόχρονα από την ευελιξία του δυτικού τρόπου αντιμετώπισης
των πραγμάτων. Συνεπώς, ο Ελληνας έχει τη δυνατότητα για δύο
προσεγγίσεις, μια αυθόρμητη και μια λελογισμένη. Εχω την αίσθηση
ότι έτσι είναι λιγότερο μονοσήμαντος.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει κολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Eίναι ολοφάνερο ότι παράγει πολιτισμό, χωρίς να είμαι σε θέση να
πω εάν αυτό που παράγεται είναι πάντοτε πετυχημένο. Η σχέση μας με
το παρελθόν έχει σχηματοποιηθεί τόσο έντονα, που κατά περίπτωση
μπορεί να γίνεται και καταδυναστευτική, ενώ θα έπρεπε να είναι ένας
συνεχής διάλογος και μια πηγή έμπνευσης.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Οι Ελληνες όταν βρίσκονται εκτός συνόρων έχουν δύο πρόσωπα, το
διεθνές και το ελληνικό. Είναι εντυπωσιακό πόσο ελληνικά μπορεί να
ζει κανείς στα ακρότατα σημεία της Γης, όπως και είναι δυνατόν να
βρει κανείς Ελληνες εντελώς ενταγμένους στις τοπικές κοινωνίες.
Πιστεύω ότι στον σύγχρονο κόσμο οι Ελληνες, έχουν στην τσέπη και
τις δύο ταυτότητες.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Συχνά η αντιφατική μας συμπεριφορά δημιουργεί ερωτήματα. Ωστόσο,
η αντίφαση αυτή δεν είναι παρά έκφραση διαφορετικών δυναμικών, που
αποτελούν πιθανώς το βαθύτερο νόημα της ίδιας της ζωής. Το «πρέπει»
ως επιβολή μού είναι εξαιρετικά δυσάρεστο. Πιστεύω ότι στην
καθημερινή μας προσπάθεια να κατανοήσουμε τη ζωή, οφείλουμε να
είμαστε πεπεισμένοι για τις ενέργειες και τις αποφάσεις μας, με
πλήρη ευθύνη και να μην οχυρωνόμαστε πίσω από ένα «πρέπει».
Προσωπικά, όταν το πρέπει δεν εναρμονίζεται με αυτά που πιστεύω, το
αγνοώ.
Ο Ελληνας ποιητής σας.
Σήμερα πια, αντί να διαβάζω ποιήματα, ανατρέχω στις πηγές, απ’
όπου «πίνουν νερό» οι ίδιοι οι ποιητές. Ασχολούμαι με τον φυσικό
φωτισμό των αγαλμάτων και ψάχνω το φως του ουρανού. Αυτό το φως που
διαφοροποιείται, που χρωματίζεται, που εναλλάσσεται, που δίνει
βελούδινες αποχρώσεις, που αφήνει μια ασημένια αίσθηση… Είναι η ροή
των εποχών, των ημερών, των ωρών, που σαν εντύπωση έρχεται κι
«επικάθηται» ως φως στα αρχαία αγάλματα, είναι για μένα, κάτι πολύ
ξεχωριστό. Εκεί αφήνομαι στη γοητευτική εικόνα που είναι σαν το
συναρπαστικό λόγο της ποίησης.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Νομίζω ότι η ουσία του ελληνικού είναι όπως το τοπίο ενός
χειμάρρου… Οσο κυλάει το νερό είναι εξαιρετικά πλούσιο και
γοητευτικό, σαν ποίημα, όταν όμως στερέψει το νερό, τότε γίνεται
ένα αδιάφορο τοπίο. Δεν υπάρχει λοιπόν περιθώριο
διαπραγμάτευσης.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Ο Ελληνας έχει σχεδόν έμφυτη αγάπη από την αρχαιότητα να γίνεται
κομμάτι της παγκόσμιας διασποράς και μέσα σε αυτή να παραμένει
αναγνωρίσιμος.
* Ο κ. Δημήτρης Παντερμαλής είναι καθηγητής Αρχαιολογίας στο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και πρόεδρος του Οργανισμού Ανέγερσης
Νέου Μουσείου Ακρόπολης.
