Της Αννας Γριμάνη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Πρέπει οπωσδήποτε να είναι μόνο το ένα ή το άλλο; Μπορεί να
είναι και το αίσθημα της συνείδησης ή η συνείδηση του αισθήματος.
Είναι, πάντως, ωραίο να αισθάνεσαι Ελληνας χωρίς να το παρεξηγείς,
όπως είναι ωραίο να είσαι συνειδητοποιημένος Ελληνας χωρίς να
παρερμηνεύεις τα αισθήματά σου.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Το μικρό προσωπικό ημερολόγιο του παππού μου για την περίοδο
1912 – 1929 και τις πολλές μικρές στάμπες από τα δάκρυά του, που
φαίνονται ακόμη σήμερα στις σελίδες εκείνες, όπου μιλάει για την
Ελλάδα του.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Σας το λέω με ένα παράδειγμα. Aυτό που συμβαίνει εδώ και λίγα
χρόνια στην Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης είναι η υπέροχη εκδοχή
του Ελληνα: συλλογική προσπάθεια μαζί με τους μουσικούς, συζήτηση,
εξέλιξη της συζήτησης, οργανωτικότητα, όραμα και πάνω απ’ όλα, έξω
μιζέρια. Είναι ο Ελληνας που απροσδόκητα ανακαλύπτει, ο Ελληνας που
γνώρισες, ο Ελληνας που δεν θα είχες ίσως γνωρίσει.
Αυτό που με χαλάει.
Το πέταγμα σκουπιδιών από το παράθυρο του αυτοκινήτου, η γκρίνια
για την γκρίνια, το κυκλοφοριακό στις μεγάλες πόλεις και οι πολλές
κερατοειδείς κεραίες επάνω στα κτίρια. Υπάρχει και κάτι που με
χαλάει αλλά και με διασκεδάζει, τουλάχιστον τις πιο πολλές φορές:
το «τσαρουχικό» «στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις».
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Είναι προσόν να ζεις ως Ελληνας και μειονέκτημα να μην το
εκτιμάς. Κατά τ’ άλλα, πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να
«γεννηθείς» Ελληνας: ο βιολογικός (ο πιο φυσιολογικός και ίσως
«εύκολος» τρόπος), η πολιτιστική ανακάλυψη (ο πιο χρονοβόρος, που
θέλει κατάλληλη συγκυρία και απαιτεί υπόβαθρο) και, κυρίως, η
αναγέννηση (ο πιο συναρπαστικός, γιατί συμβαίνει εκεί που δεν το
περιμένεις).
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει κολλημένος
σε μιaα ρητορική ελληνικότητα;
Υπάρχουν Ελληνες της νέας εποχής οι οποίοι δεν παράγουν
πολιτισμό και νομίζουν ότι παράγουν. Υπάρχουν Ελληνες οι οποίοι
παράγουν πραγματικό πολιτισμό, για τους οποίους κάποιοι άλλοι
νομίζουν ότι δεν χρειάζεται να παράγουν πολιτισμό. Υπάρχουν Ελληνες
οι οποίοι όντως είναι κολλημένοι σε κλισέ και αρνούνται οτιδήποτε
άλλο πέρα από τον πολιτισμό που αυτοί εννοούν ως πολιτισμό. Πλέουμε
ανάμεσα σε όλα αυτά τα νησιά: η θάλασσα είναι η Ελλάδα. Αν
πραγματικά διώξουμε το άγχος να φτάσουμε οπωσδήποτε σε ένα
συγκεκριμένο νησί, αν δεν πέσουμε επάνω σε κανέναν ύφαλο και αν
απολαύσουμε το ταξίδι δίκην κρουαζιέρας, η νέα εποχή υπόσχεται
πολλές συγκινήσεις! Προσοχή μόνο στην πρώτη κατηγορία από αυτές που
ανέφερα!
Με ποια ταυτότητα οι Νεοέλληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Θέλω να πιστεύω όχι με την ταυτότητα του ξεπεσμένου αριστοκράτη,
αλλά με την ταυτότητα του πολύπειρου και ευπροσάρμοστου
χαμαιλέοντα, του διαχρονικού κοσμοπολίτη και του εκ φύσεως
πολιτισμένου.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί να γίνονται τόσα πράγματα καλά, αλλά πάντα την τελευταία
στιγμή; Το μεγάλο στοίχημα του Ελληνα είναι ότι κάποια πράγματα
πρέπει να γίνονται έγκαιρα. Και αυτό το «πρέπει» δεν πετιέται με
τίποτα!
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Είχα πολλούς, αλλά έπειτα από δεκατέσσερα χρόνια ζωής στο
εξωτερικό, έγιναν ένας: ο Ελύτης. Θα ξαναγίνουν σίγουρα πολλοί.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Αυτός ο ήλιος, αυτό το φως, αυτό το μπλε του ουρανού, αυτό το
χρώμα της θάλασσας, αυτή η χώρα, αυτό το φιλότιμο, αυτό το «μαζί
στα δύσκολα».
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Την έχω σίγουρα ονειρευτεί, γιατί είναι κάθετος στην οδό Ονείρων
και καταλήγουν μαζί στην Πλατεία Πολιτισμού. Στην πραγματικότητα,
με βοήθησε να τη δω ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, κατά την τελετή έναρξης
των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, στην Αθήνα, στο σημείο που περνάει
από μπροστά μας σχεδόν όλος ο αντιπροσωπευτικός ελληνικός
πολιτισμός. Καλώ επειγόντως τους Ελληνες: συμπατριώτες,
ονειρευτείτε επειγόντως την Οδό Ελλήνων σας!
* Ο Μύρων Μιχαηλίδης είναι μαέστρος, καλλιτεχνικός διευθυντής
της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης.
