Της Αννας Γριμάνη
H ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Νομίζω ότι δεν είναι ούτε αίσθημα ούτε συνείδηση. Είναι ιστορία.
Χωρίς να ξέρει κανείς όλη την ιστορία των Ελλήνων δεν θα μπορέσει
να καταλάβει τι θα πει «ελληνικότητα». Γι’ αυτό θα έλεγα ότι η
ελληνικότητα είναι γνώση και χρειάζεται έρευνα.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Το ελληνικό κέφι (και… το ρακί)!
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Ο Καζαντζάκης λέει ότι ο Ελληνας ως «κρατικός» είναι φρικαλέος.
Συμφωνώ – ούτε ως κυβερνήτης ο Ελληνας λάμπει. Αλλά λέω ότι λάμπει
ως ομιλητής. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι προφορικός – ο τυπικός
Ελληνας εκφράζεται θαυμάσια.
Αυτό που με χαλάει.
Τι κρίμα που τόσο συχνά οι Ελληνες τσακώνονται.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Eλληνας σήμερα;
Δυστυχώς είναι ακόμη πιο εύκολο για έναν Ελληνα με πλήρη
εκπαίδευση να βρει μια κατάλληλη δουλειά στην Αμερική -ίσως και στη
δυτική Ευρώπη- παρά στη χώρα του. Και η εκπαίδευση στην Ελλάδα
δίνει ακόμη σημασία στην αποστήθιση, ενώ στην Αμερική τονίζουμε την
ελεύθερη σκέψη.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει κολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Είναι σαφέστατο ότι οι μεγάλοι Ελληνες συγγραφείς παρήγαγαν
πολιτισμό, επηρεασμένοι βέβαια πολλές φορές περισσότερο από ξένες
εκδοχές, παρά από ελληνικές. Θυμήθηκα προηγουμένως τι είπε ο
Καζαντζάκης για τους «κρατικούς». Οι «κρατικοί» παντού, όχι μόνο
στην Ελλάδα, συνηθίζουν τη ρητορική. Ενας γνήσιος καλλιτέχνης δεν
το κάνει αυτό ποτέ. Ετσι πρέπει να απαντήσουμε ότι ένας τύπος
Ελλήνων μένει κολλημένος στη ρητορική ελληνικότητα, ενώ ένας άλλος
τύπος Ελλήνων γλίτωσε…
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Με την εξυπνάδα τους σε πολλούς τομείς.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» η σημερινή Ελλάδα που έχει μέσα της, νομίζω, ένα
εκατομμύριο ξένους, δεν τους βλέπει συμπληρωματικά; Σαν ένα σώμα
ανθρώπων, που αξιοποιήσιμο θα προσφέρει στη χώρα μια νέα οργανική
και πνευματική ζωντάνια; Οι Ελληνες δοξάζουν τη Βυζαντινή
Αυτοκρατορία, ας θυμηθούν όμως ότι ήταν πολυεθνική. Θα ήθελα να δω
μια πολυεθνική Ελλάδα στον εικοστό δεύτερο αιώνα. Ενα «πρέπει» που
δεν δέχτηκα είναι να πολεμήσουμε για την πατρίδα και να σκοτώσουμε
τους εχθρούς. Νομίζω ότι εάν θέλουμε να είμαστε οπαδοί του Χριστού,
πρέπει να είμαστε ειρηνιστές.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Γιάννης Ρίτσος. Γιατί; Ισως επειδή καταπιάστηκα με δύο
θαυμάσια ποιήματά του, που είναι και τόσο διαφορετικά: «Η σονάτα
του σεληνόφωτος» και «Ο Φιλοκτήτης». Η Σονάτα βγαίνει από την
καρδιά, ο Φιλοκτήτης είναι έργο εγκεφαλικό. Η μεν εξετάζει την
οικογένεια και τον καημό μιας εγκαταλελειμμένης ψυχής, ο δε τη ζωή
των φαντάρων σε μάχη. Ο Ρίτσος αγγίζει το ολικό φάσμα της ζωής, γι’
αυτό διαβάζοντάς τον οι εμπειρίες οι δικές μας πλαταίνουν.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Θαυμάζω τη δημοτική γλώσσα. Ποτέ μου δεν πήγα σχολείο για να
μάθω Ελληνικά. Οταν πρωτοήρθα στην Ελλάδα για να παντρευτώ, ο
πεθερός μου, που ήταν διευθυντής ενός δημοτικού σχολείου, μου έφερε
στην αρχή το Αλφαβητάρι και ύστερα τα αναγνωστικά της πρώτης τάξης,
της δεύτερης κ.λπ. Εφτασα τότε στην έκτη, έμαθα για τη Νίνα και το
τόπι της, για τη γιαγιά με τη γίδα και άλλα παρόμοια. Σιγά σιγά
έμαθα και το πολυτονικό σύστημα. Υστερα, όταν μετέφραζα τον
«Τελευταίο Πειρασμό», φαίνεται ότι άρχισα να μιλάω λιγάκι
καζαντζακικά: έλεγα «κοντολογίς» αντί «με λίγα λόγια». Ο
Καζαντζάκης ήταν μερακλής στη δημοτική και λυσσώδης εχθρός της
καθαρεύουσας.
Η Οδός των Ελλήνων στο σύγχρονο χάρτη – ορίστε την.
Πολύ χάρηκα που αποφάσισε η Ελλάδα να πάει με την Ευρώπη, όταν
έκανε αίτηση να μπει στην Ευρωπαϊκή Eνωση. Αυτή είναι η σωστή οδός.
Στον πιο περιορισμένο χάρτη των Βαλκανίων η Ελλάδα τώρα προσφέρει
ανώτερη εκπαίδευση στα διάφορα αγγλόφωνα ιδρύματά της που έλκουν
αλλοδαπούς σπουδαστές, οι οποίοι εκτός των μαθημάτων τους
διδάσκονται και τον ελληνικό πολιτισμό.
* Ο Peter A. Bien, ελληνιστής και κύριος μεταφραστής των έργων
του Νίκου Καζαντζάκη, είναι καθηγητής της Αγγλικής και Συγκριτικής
Λογοτεχνίας στο Darmouth College των ΗΠΑ.
