Της Αννας Γριμάνη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Η «ελληνικότητα» ως ιστορική και ιδεολογική αφαίρεση
επιμερίζεται σε επιμέρους «ελληνικότητες». Οι φορείς τους βέβαια
τις σωματοποιούν ως ιδιαίτερη αίσθηση των καθημερινών πραγμάτων.
Kαι αντίστοιχα, ως ιδιαίτερη διανοητική στάση, όπως άλλωστε
συμβαίνει και με κάθε ομόλογη πρακτική εντός των εθνικών κρατών της
εποχής μας.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Δεν ξέρω αν είναι αποκλειστικά «ελληνικές» οι θαλασσινές πέτρες
που έγιναν αντικείμενο ζωγραφικής από τα χέρια και το αίσθημα της
συντρόφου μου – πάντως είναι από το νησί μας και τα χρώματα που
πάνω τους προέχουν είναι το γαλάζιο και το ανοιχτό κόκκινο, δηλαδή
της θάλασσας και της επανάστασης.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Ο αξιοπρεπής εργαζόμενος πολίτης. Σε κάθε θεώρηση της παρουσίας
ενός κοινωνικού συνόλου μπορεί να αξιοποιηθεί ένας ορισμένος
γνώμονας για την κριτική στάθμιση της συμπεριφοράς των μελών του.
Τα κριτήρια όμως αυτά αφορούν τις σύγχρονες ή όχι κοινωνίες στο
σύνολό τους και αντιμετωπίζουν θέματα τόσο του εργάσιμου χρόνου όσο
και του όποιου διαθέσιμου χρόνου. Μια δέσμη τέτοιων κριτηρίων έχει
στο στόχαστρό της την ύπαρξη ή όχι μηχανισμών ικανοποίησης του
συνόλου των δικαιωμάτων που θα μπορούσαν να περιγραφούν ως
αξιοπρέπεια του εργαζόμενου – πολίτη. Αν, δηλαδή, το «κράτος της
αναγκαιότητας» που τον συνέχει γίνεται ή όχι περισσότερο
δυσβάσταχτο (συνθήκες ανεργίας, πλημμελούς ασφάλισης, ισχνής
σύνταξης, καθολικής εξαθλίωσης) και συνάμα αν γίνονται βήματα για
την ικανοποίηση των αναγκών του φύλου, της ηλικίας, της
εκπαίδευσης, της πληροφόρησης, της υγείας, της προστασίας του
περιβάλλοντος, της δημιουργίας, της άμυνας στη συμβολική βία και
την καταστολή. Ο,τι πραγματοποιείται προς την κατεύθυνση της
ισχυροποίησης των μηχανισμών διασφάλισης αυτής της αξιοπρέπειας των
συμπολιτών μου, με χαροποιεί.
Αυτό που με χαλάει.
Ο,τι τους υπονομεύει με ενοχλεί, χωρίς βέβαια να υποστέλλει και
την αγωνιστική μου εγρήγορση.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Στο πλαίσιο της προηγούμενης απάντησης, δηλαδή όσων συγκροτούν
την αξιοπρέπεια του σημερινού εργαζομένου-πολίτη, θα μπορούσε να
συζητηθεί ό,τι προγράφεται ως «προσόν» και ό,τι ως «μειονέκτημα»
στην επίτευξη της αξιοπρέπειας του Ελληνα πολίτη.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει κολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Παραμένει ως μια πτυχή της τρέχουσας νεοελληνικής ιδεολογίας η
στροφή προς το αρχαιοελληνικό «κλέος». Ως προς τις δυνατότητες
παραγωγής ενός πολιτισμού που να ανταποκρίνεται σε ό,τι ενισχύει
την αξιοπρέπεια του σημερινού εργαζομένου – πολίτη, δηλαδή κατά την
εκδίπλωση της δραστηριότητάς του στον χρόνο εργασίας και στον υπό
διάθεση χρόνο, αυτό κάθε φορά κρίνεται με τα κριτήρια που μόλις
παρέθεσα.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Από χώρα της Βαλκανικής στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η Ελλάδα διατηρεί
αρκετές επιμέρους «ταυτότητες»: τη σημαία περιφερειακή, την
ασθμαίνουσα ευρωπαϊκή και την εντελώς ισχνή στο πεδίο της
διαμόρφωσης της διεθνούς ηγεμονίας.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ενας από τους ποιητές η ποιητική δημιουργία των οποίων
συναρτάται με το σύνολο των προβλημάτων της εποχής μας δεν
περιορίζεται στα όρια ενός εθνικού κράτους. Με οξεία την αίσθηση
των κοινωνικών και πολιτικών συνιστωσών που επικαθορίζουν την
«ταυτότητα» του καιρού μας, διστάζω να κατονομάσω τον ποιητή… γιατί
ακριβώς είναι πάρα πολλοί, μεταφρασμένοι μάλιστα σε αρκετές
γλώσσες.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Το γεγονός να μην έχω καμία «αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια»,
δηλαδή να μη διατείνομαι ότι κατέχω «την» αλήθεια που δεν χωράει
συζήτηση και επιπλέον είναι μόνον «ελληνική».
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Υπάρχουν πολλές «οδοί» παρουσίας των εθνικών κρατών στο πεδίο
των διεθνών συσχετίσεων και ο οικείος καταμερισμός εξαρτάται από
την οικονομική και πολιτική τους ισχύ, τη γεωπολιτική θέση και την
πολιτισμική ηγεμονία που ασκούν. Προφανώς οι δείκτες αυτοί,
τουλάχιστον, αφορούν και τη χώρα μας και επομένως οριοθετούν την
κουκίδα της στον «παγκόσμιο χάρτη».
* Ο καθηγητής Παναγιώτης Νούτσος κατέχει την έδρα Φιλοσοφίας στο
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
