EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Είναι συνείδηση και αίσθημα. Συνείδηση, η οποία αποκτάται από
τον τρόπο που μεγαλώνουμε, από τις σχέσεις μας με το περιβάλλον,
την οικογένεια, τις παραδόσεις και την ιστορική μας διαχρονικότητα.
Αυτές οι διεργασίες συμβάλλουν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας και
εξελίσσονται σαν αισθήματα που επηρεάζουν τη σκέψη μας και τις
πράξεις μας.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Εναν κολπίσκο σε κάποιο μικρό ελληνικό ακρογιάλι. Σπάνια
βρίσκεις τέτοια γαλήνια, φυσική ομορφιά σε άλλα μέρη του
κόσμου.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Η δημιουργικότητα, η δυναμικότητα, η επιμονή, η όρεξη για μάθηση
και απόκτηση νέων εμπειριών. Ολα αυτά τα χαρακτηριστικά συνθέτουν
ένα πολύπλευρο σύνολο, που δεν διστάζει να ριψοκινδυνεύσει σε νέες
καταστάσεις και δεδομένα.
Αυτό που με χαλάει.
Η έλλειψη συστηματικότητας, η ανεκτικότητα και η απάθεια στα
κακώς κείμενα, κυρίως σε θέματα που νομίζουμε ότι δεν μας αφορούν
άμεσα, η απαξίωση των θεσμών.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Ούτε προσόν ούτε μειονέκτημα. Ο Ελληνας είναι σήμερα πολίτης του
κόσμου. Υπάρχει κάποια εντύπωση ότι είμαστε διαφορετικοί γιατί
σέρνουμε μακριά ιστορική παράδοση. Δεν είμαι σίγουρος, όμως, ότι
αυτό μας διαφοροποιεί από τους άλλους στη σημερινή εποχή της
παγκοσμιοποίησης.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Παράγει πολιτισμό ο σύγχρονος Ελληνας στις επιστήμες, στα
γράμματα και στις τέχνες. Ποτέ άλλοτε η Ελλάδα δεν διέθετε τόσο
πολυπληθές, αξιόλογο και ισχυρό ανθρώπινο δυναμικό σε όλους τους
τομείς στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Ελληνικά ονόματα με διεθνή
αναγνώριση και επιτυχίες εμφανίζονται συνεχώς σε όλα τα μέρη του
κόσμου. Οι σύγχρονοι ξένοι ενδιαφέρονται κυρίως για τους σύγχρονους
Ελληνες και τα επιτεύγματά τους.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Με διαφορετικές ταυτότητες, πολλές φορές επηρεασμένοι από το
περιβάλλον όπου ζουν. Στην Ελλάδα, βλέπω ότι οι νέοι με ταχύτατο
ρυθμό δείχνουν να αποδέχονται και να συμμετέχουν στα διάφορα διεθνή
ρεύματα των καιρών μας, θεωρώντας όλο και περισσότερο ότι ανήκουν
σε μια παγκόσμια κοινωνία. Στο εξωτερικό, άλλοι διατηρούν έντονη
ελληνικότητα, άλλοι έχουν πλήρως αφομοιωθεί ή τείνουν προς αυτή την
κατεύθυνση, αλλά στο βάθος τους όμως διατηρούν και κάτι το
ελληνικό.
Το ελληνικό μου «γιατί» και ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί, ως χώρα της Ευρώπης, με τόσες δυνατότητες και ευκαιρίες
και τόσο πολλούς αξιόλογους και διακεκριμένους ανθρώπους, να
δίνουμε τόσο συχνά αρνητική εικόνα; Πέταξα ότι για όλα τα στραβά
και τα ανάποδα στη χώρα μας φταίνε οι άλλοι. Είμαστε όλοι
συνυπεύθυνοι και μέσα και έξω από την Ελλάδα και πρέπει να
παραδεχτούμε τις ευθύνες μας, να αντιδράσουμε και να πάρουμε τις
πρωτοβουλίες που χρειάζονται.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Κωστής Παλαμάς, με τον έντονο λυρισμό του για τις πάγιες
ανθρώπινες σχέσεις, που εξακολουθούν να ισχύουν και στις μέρες μας.
Τον έχω νιώσει από μικρό παιδί, από τότε που μεγάλωνα στην Πάτρα,
και είναι ακόμη ζωντανός μέσα μου.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Να ξεκαθαρίσουμε τι Ελλάδα θέλουμε να έχουμε και να προχωρήσουμε
στις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται. Σημαντικό ποσοστό Ελλήνων δεν
είναι ικανοποιημένοι και αγωνιούν για το παρόν και το μέλλον.
Επικρίνουν τις δομές και τα συστήματα, αλλά πολύ λίγοι προσπαθούν
να αντισταθούν. Αλλού βλέπουμε οργανωμένες κινήσεις πολιτών που
πιέζουν και απαιτούν για τα δικαιώματά τους, αλλά παράλληλα
σέβονται και τους άλλους.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες που μας
δίνονται και να επενδύσουμε στην πληθώρα των επιστημόνων,
ερευνητών, επαγγελματιών, καλλιτεχνών, στελεχών ελληνικών και
πολυεθνικών εταιρειών που διαθέτουμε, καθώς επίσης και στη
συμμετοχή μας σε διεθνείς οργανισμούς. Αυτόν τον κανόνα εφαρμόζουν
και άλλες μικρές χώρες σαν την Ελλάδα, που όμως είναι σε πολύ
καλύτερη θέση από εμάς. Να δημιουργήσουμε συνθήκες σοβαρής υποδομής
για συνεργασία και συνύπαρξη των Ελλήνων της διασποράς με την
Ελλάδα. Βρισκόμαστε σε κρίσιμο οριακό σημείο ως χώρα και
χρειάζονται ρεαλισμός, νέες ιδέες και προγραμματισμός με σαφείς
σκοπούς και στόχους.
* Ο Νίκανδρος Μπούρας είναι ομότιμος καθηγητής της Ψυχιατρικής
στο Institute of Psychiatry, King’s College London, και διευθυντής
του Maudsley International.
