EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Δεν θα χρησιμοποιούσα διάζευξη. H ελληνικότητα είναι αίσθημα και
συνείδηση.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Την αθερίνα.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Στην εποχή μας η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα εκδηλώθηκε σε όλη της
τη λάμψη στην αντίσταση του λαού μας στη φασιστική επίθεση
(1940-1944). Από τότε πάμε ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω και
περιέργως σιγά-σιγά προχωρούμε.
Αυτό που με χαλάει.
Η διαφθορά και η διαφθορά, αξεπέραστο πρόβλημα της σύγχρονης
Ελλάδας. Στις μέρες μας, έχει εισχωρήσει παντού, στη Δημόσια
Διοίκηση, στη Δικαιοσύνη, στην Εκκλησία, στην εκπαίδευση, στις
κρατικές αρχές, στον αθλητισμό, στην ιατρική και πάει λέγοντας.
Ακόμη πιο λυπηρό είναι ότι ο μέσος πολίτης έχει συμφιλιωθεί με
αυτήν και την αποδέχεται ως φυσιολογική κατάσταση των πραγμάτων.
Από τη διαφθορά απορρέουν πολλές άλλες παθογένειες της κοινωνίας
μας και, αν το φαινόμενο δεν διορθωθεί, ποτέ δεν θα ξεφύγουμε από
τη θέση του ουραγού της Ευρώπης.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Η σωστή αντίληψη της ελληνικότητας αναμφισβήτητα είναι προσόν,
γιατί δημιουργεί ένα αίσθημα «noblesse oblige», δηλαδή υποχρέωσης
που σε ωθεί να γίνεις καλύτερος. Αντίθετα, η στραβή αντίληψη της
ελληνικότητας οδηγεί σε γελοιότητες. Ενα παράδειγμα: Ο Πειραιώτης
πατέρας μου πολέμησε πολλά χρόνια για την Ελλάδα, τραυματίστηκε δύο
φορές στη Μικρά Ασία, φυλακίστηκε και τυραννίστηκε από τους
Γερμανούς για τη συμμετοχή του στην Αντίσταση. Οταν ζούσε, πάντα
παράγγελνε «τούρκικο» καφέ μέτριο και μας πήγαινε περίπατο στο
Πασαλιμάνι και καμιά φορά για φαγητό στο Τουρκολίμανο. Σε μια
επίσκεψή μου στην Ελλάδα πριν από μερικά χρόνια παράγγειλα
«τούρκικο» καφέ και ο σερβιτόρος αρνήθηκε να με σερβίρει, είπα σε
ταξιτζή να με πάει στο Τουρκολίμανο και αρνήθηκε και αυτός. Τώρα,
κάθε φορά που έρχομαι στην Ελλάδα, αποφεύγω να παραγγείλω σε
εστιατόριο ιμάμ μπαϊλντί, κεφτέδες ή γιαλαντζί ντολμάδες, γιατί
φοβάμαι ότι και νηστικός θα μείνω και θα θεωρηθώ ανθέλληνας ή και
χειρότερα.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Ο Ελληνας εξακολουθεί να παράγει πολιτισμό με διεθνή ακτινοβολία
στις τέχνες, ιδιαίτερα στην ποίηση, τη ζωγραφική, στον
κινηματογράφο και στη μουσική. Αλλά και στις επιστήμες, οι
σύγχρονοι Ελληνες προσφέρουν σημαντικό έργο, κυρίως εκείνοι που
ζουν σε χώρες του εξωτερικού – όπου, σε αντίθεση με την Ελλάδα, η
έρευνα υποστηρίζεται από το κράτος και δεν θεωρείται «πολυτέλεια»,
αλλά ανάγκη.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Η «ταυτότητα» του Ελληνα, αν μεταφορικά την περιγράψουμε σαν ένα
μικρό τετράδιο, έχει στην «επιφάνειά» της τη σφραγίδα της αρχαίας
Ελλάδας, που όλοι οι λαοί αναγνωρίζουν και σέβονται. Στο πρώτο
φύλλο, την εικόνα της σημερινής Ελλάδας με όλα τα προβλήματά της
και στα επόμενα φύλλα, σημειώσεις ζωής, που εξαρτώνται από την
τιμιότητα, την εργατικότητα, τη φιλοδοξία και την ανταγωνιστικότητα
του κατόχου.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί, άραγε, να σκοτώνουμε συστηματικά τα όνειρα των νέων
ανθρώπων και να τους αναγκάζουμε είτε να συμβιβαστούν με την
ελεεινή «πραγματικότητα» είτε να φύγουν στο εξωτερικό;
Το πρέπει που «πέταξα» είναι αυτό που σε υποχρεώνει να επαινείς
το σπίτι σου, γιατί αλλιώς θα πέσει το ταβάνι να σε πλακώσει.
Αντίθετα, πιστεύω ότι σήμερα έχουμε υποχρέωση να αναδεικνύουμε τα
ελαττώματά μας και ν’ αναλύουμε τα προβλήματα που μας απασχολούν,
ώστε να βρούμε τις αιτίες τους – έτσι μόνο έχουμε πιθανότητες ότι
κάποτε μπορεί να τα διορθώσουμε.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Αναμφισβήτητα, ο Καβάφης.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η διατήρηση της υπέροχης γλώσσας μας. Είναι η διασύνδεσή μας με
τους αρχαίους Ελληνες και φανερώνει ότι είμαστε απόγονοί τους.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Η Οδός των Ελλήνων ήταν μια εξαίρετη λεωφόρος, κάτι σαν τα
Ηλύσια Πεδία του Παρισιού. Εγινε χωματόδρομος στη ρωμαϊκή κατοχή
και δύσβατο μονοπάτι στην Τουρκοκρατία. Τα τελευταία 170 χρόνια
αγωνιζόμαστε με μερικές επιτυχίες και πολλές αποτυχίες να φτιάξουμε
έναν αποδεκτό αυτοκινητόδρομο. Η γνώμη μου είναι ότι ο δρόμος
αυτός, για να πετύχει, πρέπει να διέρχεται της παιδείας, κλασικής ή
τεχνολογικής και γενικότερα επιστημονικής και επαγγελματικής, αλλά
εξαιρετικού επιπέδου.
* O Γιάννης Βολανάκης είναι ομότιμος καθηγητής Ιατρικής του
University of Alabama at Birmingham και τ. επιστημονικός διευθυντής
του Ερευνητικού Κέντρου «Α. Φλέμινγκ».
