EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Το καλύτερο που συνέβη στη δική μου «ελληνικότητα» είναι ότι ζω
εκτός ελληνικού κράτους. Οπως και η εικόνα μιας γαλανόλευκης. Δεν
είναι η σημαία που συγκινεί, είναι τα χρώματά της και το ότι είναι
ελληνική. Θυμάμαι μία που κυμάτιζε βρέξει-χιονίσει στο παλιό κάστρο
στην Πλάκα της Μήλου, κατά τη διάρκεια της «υπηρεσίας υπαίθρου» μου
στο ΕΣΥ. Οταν το χειμώνα φυσούσε ο βοριάς, «πάνω» από τη βοή του
ανέμου, ξεχώριζε το σπαρτάρισμα της γαλανόλευκης και το σκοινί που
τη βαστούσε, να χτυπάει στον μεταλλικό ιστό
«ντιν-ντιν-ντιν-ντιν»… σαν ταχυπαλμία, σαν μια κλήση. Αυτήν τη
γαλανόλευκη θυμάμαι. Είναι αυτό αίσθημα ή συνείδηση;
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Μικρά ελληνικά «ουσιαστικά» όπως: λάθος, κράτος, σήψη, κνήφη,
λήθη, έλεος, εαυτός. Ελληνικά ρήματα όπως: αποστρέφομαι, απέρχομαι,
εμμένω, αντιστέκομαι, επιτίθεμαι. Μικρές ψιλές, δασείες, οξείες,
βαρείες και περισπωμένες. Μου λείπουν.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Ο Ελληνας που βράζει στο ζουμί του τόσον καιρό, που έχει μείνει
μόνο η ουσία – το μεδούλι. Το φιλότιμο, η γλώσσα, η αξιοπρέπεια, το
φως, η παιδεία, το πάθος, η ταπεινοφροσύνη, ο έρωτας, το μέτρο. Ο
πολιτισμός μας. Αυτοί που όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες, στην
Κυψέλη, στη Νέα Υόρκη, στα Πατήσια, στο Ηράκλειο, στη Φλώρινα, στα
Κατάπολα, στη Μελβούρνη. Αλλά για να ορίσεις, πρέπει πρώτα να
βράσεις στο ζουμί σου.
Αυτό που με χαλάει.
Ο εγωκεντρισμός- όταν αδυνατώ να δω πέρα από τη μύτη μου. Η
διαφθορά – ειδικά όταν φωνάζει ο κλέφτης να φοβηθεί ο νοικοκύρης. Ο
φανατισμός- όταν αμφισβήτηση και πολυφωνία πάνε περίπατο. Οι
θηριωδίες – ειδικά στο όνομα των θεών. Η αναίδεια
– κρύβει πίκρα, συνήθως. Η μεγαλομανία
– αρκεί, επιτέλους!
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Είμαστε αυτοί που είμαστε. Δέκα εκατομμύρια εντός και τέσσερα
εκτός του ελληνικού κράτους κάνουμε αρκετή βοή για περισσότερους.
Δείτε, μέχρι και τη διάλυση της Ευρωζώνης θα χρεωθούμε, μας
«είπαν», οι αγορές! Ποιοι είναι «οι αγορές» άραγε;
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Ναι, γιατί όχι; Τι είναι ο πολιτισμός παρά τρόπος ζωής – μια
πρόταση. Αυτογενή εθνικό πολιτισμό ποιος παράγει στην εποχή του
Διαδικτύου; Καλοί και άγιοι αυτοί που σκαλίζουν καραβάκια, μα και
οι ταινίες του Φίνου πολιτισμός είναι. Η ελληνική μουσική με ψυχή.
Η τελετή έναρξης του 2004. Οι ανεξάρτητες θεατρικές ομάδες. Τα
τμήματα Ελληνικών Σπουδών στα πανεπιστήμια. Οι τηγανητές πατάτες
της γιαγιάς Αφροδίτης. Το φασκόμηλο με κρίθινο παξιμάδι για βραδινό
της γιαγιάς Μαριγώς. Ελληνική Γραμματεία στο Διαδίκτυο. Ο καστανάς
στο Σύνταγμα το χειμώνα. Πολιτισμός. Εγώ στο lunchroom έχω
καταργήσει το αγγλοσαξονικό sandwich – καιρό τώρα. Αρκούμαι σε
φαγάκι της προηγουμένης ή σε ελιά και ντομάτα και παξιμάδι, άντε
και λίγο τυρί.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Συνεχίζουν να μας ελκύουν το ταξίδι και ο έρωτας. Ξέρω, επίσης,
ότι μας κοιτάζει ο κόσμος με κάποιο σεβασμό – μας νοιάζεται. Εμείς
το «παίρνουμε» αυτό και το κάνουμε αφίσες με φόντο κυκλαδίτικα
νησιά και μια τιμή επισυναπτόμενη. Στην Αμερική οι φίλοι με ρωτάνε
με κρυφό χαμόγελο, όταν τελειώνω την απαρίθμηση των θαυμάτων του
κλασικού και σύγχρονου ελληνισμού: «Καλά, και τώρα; Τι κάνετε οι
Ελληνες;». Τους λέω: «Ξεκουραζόμαστε, ρε»!
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» αυτοί έτσι κι εμείς όχι; – η ελληνική μας μισαλλοδοξία.
Ασ’ το να πάει στο καλό… Αν ο γείτονας πάει σωστά, δώσ’ του ένα
χέρι βοήθειας. Είναι χρέος μας, είναι ταγή μας.
Πέταξα τα συμβατικά «πρέπει» και κράτησα ότι «πρέπει» να
διαφυλάξουμε τα δικά μας πράγματα, τα στοιχεία του ελληνικού
πολιτισμού που περιέχουν αλήθεια και θέσεις διαχρονικές.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Από τόσους… ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο Μήτσος Παπανικολάου και η
Κική Δημουλά.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Το μεταφυσικό ερώτημα, η αγωνία για την αναζήτηση της ουσίας,
που προκαλεί την ερωτική μας αυτή μελαγχολία – τόσο κοινή στους
Ελληνες, που τη θεωρούμε αυτονόητη. Ας έρθετε ίσως, για να δείτε
την τρομακτικά μακάρια ευθυμία της ελαφρότητας.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Μεγαλουργούμε! Οταν κάνουμε σωστή εργασία που ωφελεί έναν
άνθρωπο, όταν μεταφράζουμε ή δημοσιεύουμε γραφή και πνεύμα, όταν
διαβάζουμε βιβλία, όταν πηγαίνουμε σχολείο, όταν τηλεφωνούμε σ’ ένα
φίλο να ρωτήσουμε τι κάνει, όταν έχουμε επίγνωση της εσωτερικής
ηρεμίας και της ιλιγγιώδους αδυναμίας μας – μεγαλουργούμε! Να
είμαστε εδώ, διακριτοί στον παγκόσμιο χάρτη και να συνεχίσουμε να
μεγαλουργούμε στην επιστήμη, στη ζωή και στην τέχνη. Και κάθε τόσο,
να εκπέμπουμε λίγο… από την ψυχή μας, λίγο από τον πολιτισμό
μας.
*Ο Θεόδωρος Κατσίβας είναι λοιμωξιολόγος, επίκουρος καθηγητής
Ιατρικής του Πανεπιστημίου California, στο San Diego των ΗΠΑ.
