EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Η ελληνικότητα είναι μάλλον ένα συνεχές, ενίοτε μάλιστα
συναισθηματικά και συνειδησιακά φορτισμένο, ταξίδι αναζήτησης στο
χωροχρόνο, με πρωταρχικό μέλημα εκείνων που την αισθάνονται να
εννοηθεί πόσο εύλογο είναι το ακατανόητο.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Χωρίς αμφιβολία, το μικρό αυτό όστρακο που φέρει το όνομα του
Αριστείδη, με την τεράστια παράδοση δημοκρατίας και δικαίου που
εμπεριέχει.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Αν και ντυμένο με ψήγματα τραγικής οψιμάθειας, φαντάζομαι τον
υπέροχο Ελληνα σαν τον ασυμβίβαστο καζαντζακικό Οδυσσέα. Ενας
μεγάλος και ωραίος Ελληνας, έτοιμος να ταξιδέψει, να καταστραφεί,
να γνωρίσει και να δημιουργήσει.
Αυτό που με χαλάει.
Η παράλογα άνομη συμπεριφορά των καιρών μας και η μετάλλαξη
εννοιών και νοημάτων! Για να επικαλεστώ έναν αγαπημένο στίχο από
τον Ερωτόκριτο, «μα όλα για μένα σφάλασι και πάσιν άνω κάτω».
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Κεκτημένο, μετά πολλών αιώνων και αγώνων, που δυστυχώς πάει να
χαθεί.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Ως επί το πλείστον, ο Ελληνας τελευταία μάλλον αναπαράγει
αλλότριους πολιτισμούς, καθώς αδυνατεί να ορίσει το ελληνικό μέσα
στο παγκόσμιο. Ο Shelley θόλωσε τα νερά με το δογματικό «είμαστε
όλοι Ελληνες», επισφραγίζοντας μια παγκοσμιότητα του Ελληνισμού
κατά φαντασίαν και ομοίωσιν της ελιτίστικης Ευρώπης. Ο Ελληνας
χρειάζεται να επαναπροσδιορίσει και να διαπραγματευτεί πάλι την
ουσία και τις βασικές αρχές του πολιτισμού του, καθώς επίσης να
μεταρρυθμίσει την παιδεία του, ούτως ώστε να βοηθήσει τις επόμενες
γενιές στην πρόσληψη και τη μετάδοση του πολιτισμού αυτού.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Κάποιοι, δυστυχώς, με την πρόσφατα χορηγημένη «ευρωπαϊκή» τους
ταυτότητα – προκρούστεια και αλεξίφωτη, που μάλλον ακροθιγώς ενέχει
το ελληνικό στοιχείο. Οι περισσότεροι, όμως, με οικουμενική και
ανθρωπιστική προδιάθεση που πιότερο κι από ταυτότητα είναι στάση
ζωής.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Το ερωτηματικό «γιατί» είναι το σωστά δομημένο και εκφερόμενο
γιατί, που βοηθάει, ανεξαρτήτως τόπου, στην εκλογί-κευση και την
εγκόλπωση της ερευνητικής προσπάθειας και δεν την εξιδανικεύει.
Πέταξα την εκδοχή πως οτιδήποτε συμβαίνει μέσα μου ή γύρω μου σώνει
και καλά «πρέπει» να έχει κάποια λογική εξήγηση την οποία καλούμαι
να διαφωτίσω.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
O ανεξήγητα παραμελημένος Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, η ποίηση
του οποίου μεταφύτεψε τον λυρικό πεσιμισμό στον Καρυωτάκη και τον
Σεφέρη και σμίλεψε τη φλεγματική ιστορική ποιητική του Καβάφη.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
H διηνεκής οντολογική προσπάθεια μετουσίωσης του αγώνα για
ελευθερία σε λόγο ελληνικό, όπως εξυμνεί και ο Σικελιανός για τον
στρατηγό Μακρυγιάννη:
«Aπάνω στην αλήθειά μου ακόμα και τον θάνατο τον δέχομαι, /
τις τόσες φορες το θάνατο εζύγωσα αδερφοί μου και δε με πήρε, / που
για τούτο το θάνατο καταφρονώ, κι απάνω στην αλήθεια μου
πεθαίνω».
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Φοβάμαι ότι δεν βλέπω μια οδό, παρά ένα μονόδρομο που μας
ξανοίγεται και μια στενωπό που μας περιμένει… κάτι σαν τις αρχαίες
Θερμοπύλες. Η ιστορική ανακύκλωσις, όμως, μας έχει διδάξει ότι
ακόμα και σε χαλεπούς καιρούς οι Ελληνες βρίσκουν τις δυνάμεις που
τους οδηγούν στα περίλαμπρα κλέη των Πλαταιών.
* O Νικος Πουλοπουλος κατέχει την έδρα Νεοελληνικών Σπουδών
«Φρίξος Παπαχρηστίδης» στο Πανεπιστήμιο McGill του Καναδά.
