EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Είναι πρώτα συνείδηση που γίνεται πιο εναργής στους Ελληνες της
διασποράς, καθώς εμείς ζούμε σε κοινωνίες-μωσαϊκά, όπως αυτή του
Καναδά και γενικότερα της Β. Αμερικής. Ο δρόμος είναι προσωπικός,
μακρύς, διαμορφωμένος από βιώματα και καταλήγει στη συνειδητοποίηση
της μοναδικότητας της ελληνικής κληρονομιάς. Οσο γιγαντώνεται η
συνείδηση, γεννιέται το αίσθημα και μια επίμονη ορμή σε σπρώχνει να
κάνεις ό,τι περνάει από το είναι σου, ώστε αυτή η συνειδητή
ελληνικότητα να επιζήσει πέρα από εσένα και τα παιδιά σου.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Ο Ανθωνας (Μποσκέτο) στην Κάτω Πλατεία της Κέρκυρας, όπου
γεννήθηκα και πρωτογνώρισα το άρωμα του καλοκαιριού, των ελληνικών
λουλουδιών και το πανέμορφο χρώμα της πεταλούδας Monarch που
φτερούγιζε στο φόντο του καταγάλανου κερκυραϊκού ουρανού.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Αυτή του υπερπόντιου Ελληνα και της Ελληνίδας που άφησαν την
πατρίδα με ένα όνειρο-σκοπό, επιμένοντας υπερήφανα στη σκληρή
δουλειά. Πέτυχαν και διέπρεψαν τιμώντας την ελληνική τους καταγωγή.
Ομως, θεωρώ τον Ελλαδίτη Ελληνα, ακόμη κι αν δεν ασπάζεται εύκολα
φρέσκες νοοτροπίες, ένα ηρωικό πρόσωπο, αφού για το ανάλογο όραμα
μάχεται κυριολεκτικά στην πατρίδα του για την κοινωνική δικαιοσύνη
και την προσωπική του καταξίωση.
Αυτό που με χαλάει.
Η μικροψυχία, οι διανοητικές παρωπίδες, ο στρουθοκαμηλισμός και
ο ωχαδερφισμός που επικρατούν στην Ελλάδα του σήμερα – ίσως ως
Ελληνας της διασποράς συνήθισα να έχω μεγαλύτερες απαιτήσεις από
τον εαυτό μου και θέλω να αισθάνομαι υπερήφανα για τη χώρα μου.
Ετσι «η Ελλάδα με πληγώνει», όπως σοφά είπε ο Σεφέρης.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Το να είσαι Ελληνας είναι αναγνωρισμένο σημείο πολιτιστικής και
πολιτισμικής αναφοράς, κάτι, αν θέλετε, σαν «οριακή συνθήκη» όπως
στα μαθηματικά κι αποτελεί μοναδικό προσόν. Ομως οι συνυφασμένες με
αυτό διεθνείς προσδοκίες είναι ανάλογα υψηλές, ενώ συχνά το
αποτέλεσμα που προκύπτει είναι αρνητικό και συγκριτικά
μειονεκτικότερο σε σχέση με τη δραστηριότητα άλλων λαών στο
πολυπολιτισμικό μωσαϊκό της Βόρειας Αμερικής.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Είναι σαν τον γόρδιο δεσμό. Πριν από 40 χρόνια έφυγα από την
Ελλάδα, γιατί αισθανόμουν ότι η εμμονή σε μια ρητορική ελληνικότητα
συνδεδεμένη με το πολυχιλιόχρονο και ένδοξο παρελθόν ήταν όχι μόνο
στείρα υπόθεση, αλλά κι ένα σωσίβιο δικαιολογίας στη νεοελληνική
αδράνεια, ένας φραγμός που εμπόδιζε τον εκσυγχρονισμό και την
πρόοδο. Ζώντας έξω από τη χώρα συνειδητοποίησα εμπειρικά ότι, σαν
σε θέατρο του παραλόγου, ο Ελληνας παράγει αξιόλογο πολιτισμό,
ακριβώς γιατί η προσκόλλησή του στην ελληνικότητα γίνεται βίωμα και
τον κάνει ανταγωνιστικό και παραγωγικό.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Οι Ελληνες της διασποράς έχουν ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα
σμιλευμένη από τα ιδανικά και την ιστορία της φυλής, γεγονός που
τους δίνει οντότητα και δύναμη να δημιουργούν στο περιβάλλον τους,
συνδυάζοντας προς το καλύτερο τις ελληνικές με τις ντόπιες
αρετές.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Η δημοκρατική αγωγή, ο σεβασμός στη γνώμη του άλλου, η
πολιτισμένη κι ευγενική συμπεριφορά, ο διάλογος βασισμένος στη
λογική είναι για μένα θεμελιώδη «γιατί» και «πρέπει» μαζί.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Διονύσιος Σολωμός, γιατί έθεσε τα θεμέλια του ορισμού του
μετα-επαναστατικού Ελληνα και ενός εθνικού οράματος. Οπως και για
την πλούσια, πηγαία και διαχρονικά δροσερή γλωσσοποιία του.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Από την αρχαία εποχή οι Ελληνες δάσκαλοι κι ερευνητές πρώτοι
τεκμηρίωσαν την επιστημονική μέθοδο, αυτή την πανανθρώπινη οδύσσεια
για γνώση, που οδηγεί σε ευνομία και προκοπή όπως και πνευματική
καταξίωση του ανθρώπου. Σε τούτη την ελληνική αλήθεια πιστεύω και
αγωνίζομαι στον πανεπιστημιακό χώρο όπου διδάσκω και συνερευνώ με
δεκάδες νέων ανθρώπων απ’ όλο τον κόσμο. Ενα μεγάλο μέρος της
ικανοποίησής μου έγκειται στην αποδοχή και στο σεβασμό που δείχνουν
όλοι αυτοί οι επιστήμονες (φτασμένοι ή μαθητευόμενοι) στις
ελληνικές αρχές της επιστήμης σαν αυταπόδεικτη και αδιαπραγμάτευτη
ελληνική αλήθεια.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Η εργατικότητα, η προσήλωση στα ελληνικά ιδανικά, στην
οικογένεια και τη διατήρηση της ταυτότητας -αν και όχι κατ’ ανάγκη
της γλώσσας μετά τη δεύτερη γενιά-, το πάθος για πρόοδο, η
ενσωμάτωση και η ευγενής άμιλλα και υπεροχή στις κοινωνίες όπου
ζουν, καθορίζουν και καταξιώνουν τον διεθνή ελληνισμό, για τον
οποίο η πατρίδα πρέπει να είναι υπερήφανη και ίσως να πάρει ως
υπόδειγμα για κάποια αναγκαία αλλαγή νοοτροπίας στο εσωτερικό
της.
* Ο Ανδρέας Μανδέλης είναι καθηγητής Μηχανολόγων Μηχανικών και
Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Βιοϊατρικής Μηχανολογίας, διευθυντής του
Κέντρου Προωθημένων Τεχνολογιών Διαχυτικής Κυματικής στο
Πανεπιστήμιο του Τορόντο και κάτοχος της Ερευνητικής Εδρας του
Καναδά. Είναι μέλος της Ακαδημίας Επιστημών του Καναδά.
