EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Πιστεύω ότι είναι συντελεστής και των δύο. Πιθανώς το βάρος προς
το αίσθημα ή τη συνείδηση να είναι συνάρτηση του τόπου όπου ζει ο
καθένας. Θα αφήσω τον ανθρωπολόγο να κάνει την περαιτέρω ανάλυση,
πάντως, είτε το ένα είτε το άλλο, η ελληνικότητα είναι κάτι που
εσωτερικά μας ορίζει και μας κάνει να ξεχωρίζουμε.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Κάτι από την τωρινή καθημερινότητά μου. Στη μετόπη επάνω από την
είσοδο του κολεγίου μου (Selwyn College, Cambridge) ο επισκέπτης
διαβάζει σμιλευμένο στα ελληνικά «Στήκετε εν τη πίστει ανδρίζεσθε»
(Προς Κορινθίους Α΄ 16).
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Ο Ελληνας που αξιοποιεί το ταξίδι του για την Ιθάκη, όποια και
εάν είναι αυτή η Ιθάκη. Ο Ελληνας που δεν ντροπιάζει τη λέξη
«φιλότιμο».
Αυτό που με χαλάει.
Εχω περάσει ένα μεγάλο μέρος της επαγγελματικής μου ζωής στη
Μεγάλη Βρετανία, όπου θεωρώ δεδομένο ότι όλοι οι πολίτες έχουν την
ίδια αντιμετώπιση από την Πολιτεία. Με ξενίζει, λοιπόν, το γεγονός
ότι στην Ελλάδα, στη χώρα όπου σφυρηλατήθηκαν οι ιδέες και τα
ιδεώδη της ισοπολιτείας και της δικαιοσύνης, συχνά η επαφή του
πολίτη με το δήμο και το κράτος ορίζεται από προσωπικές ή
οικογενειακές σχέσεις και συμφέροντα.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα.
Δεν πιστεύω ότι η ιθαγένεια μπορεί να προσφέρει πλεονέκτημα ή
μειονέκτημα στον άνθρωπο. Σίγουρα, πάντως, είμαι υπερήφανος για την
καταγωγή μου και τον τόπο όπου γεννήθηκα.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Ο Ελληνας βεβαίως παράγει
πολιτισμό σήμερα, συχνά όμως μακριά από την πατρίδα του.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Θα πρέπει να διαφοροποιήσουμε την ταυτότητα που μας προσδίδουν
οι τρίτοι και το πώς θεωρούμε οι ίδιοι τους εαυτούς μας. Και στις
δύο περιπτώσεις, όσο και ν’ ακούγεται τετριμμένο, έχουμε το βάρος
και την ευθύνη της εθνικής κληρονομιάς. Επιπλέον, στην περίπτωση
των ξένων, η ταυτότητά μας εν γένει αντανακλά τις ενίοτε
περιστάσεις, όπως, ας πούμε, την καλή εντύπωση που αποκόμισαν μετά
τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Στην περίπτωση της
«αυτογνωσίας», δεν νομίζω ότι μπορούμε να γενικεύσουμε για την
ταυτότητα που δίνει ο μέσος Ελληνας στον εαυτό του. Φαίνεται, όμως,
ότι αυτή η ερώτηση έχει απασχολήσει τον Νίκο Δήμου, μιας και στο
βιβλίο του «Η δυστυχία του να είσαι Ελληνας» (εκδόσεις Πατάκη)
γράφει ότι «Ο Ελληνας, όταν βλέπει τον εαυτό του στον καθρέπτη,
αντικρίζει είτε τον Μεγαλέξανδρο, είτε τον Κολοκοτρώνη, είτε
τουλάχιστον τον Ωνάση. Ποτέ τον Καραγκιόζη».
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί οι επιτήδειοι υπερτερούν εις βάρος των ικανών Ελλήνων; Δεν
έχω κάποιο «πρέπει» που πέταξα, απλώς, γιατί δεν αφήνω τα συμβατικά
«πρέπει» να χαράσσουν το δρόμο μου.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Αντί για κάποιον ποιητή, θα ήθελα να αναφέρω τον αγαπημένο μου
πεζογράφο, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, κι αυτό δεν έχει να κάνει με
μια συγκριτική αξιολόγηση, αλλά με το γεγονός ότι η ανάγνωση των
έργων του είναι συνδεδεμένη με τη σχετικά ξέγνοιαστη εποχή του
γυμνασίου, βιωματική αξία την οποία κάποιος κατανοεί πολύ αργότερα
στη ζωή του.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Ενα από τα αντικείμενα με τα οποία ασχολούμαι είναι η
υπολογιστική ρευστομηχανική. Μια αρμόζουσα αλήθεια, κυριολεκτική
αλλά και αλληγορική, είναι η ρήση που αποδίδεται στον Ηράκλειτο:
«Τα πάντα ρει».
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Η Οδός των Ελλήνων έχει τα πάνω της και τα κάτω της, φαινόμενο
που ισχύει για όλους τους λαούς. Τουλάχιστον, όμως, ο δικός μας
λαός δεν μπορεί να αγνοηθεί, γιατί από την ιστορία του ήταν, είναι
-και θέλω να πιστεύω ότι θα συνεχίσει- σημείο αναφοράς στον
παγκόσμιο χάρτη. Η ερώτηση με παραπέμπει σε μια παλιά γελοιογραφία,
ανήμερα εθνική εορτή, πριν από αρκετά χρόνια, όταν η χώρα
αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα, εν είδει οικονομικών σκανδάλων.
Θυμάμαι λοιπόν ότι το σκίτσο έδειχνε έναν πιτσιρικά, ο οποίος
ρωτούσε τον πατέρα του: «Μπαμπά, αυτόν τον καιρό η Ελλάδα
ξαποσταίνει ή για τη δόξα τραβά;»
* Ο Δρ Νίκος Νικηφοράκης είναι διευθυντής Ακαδημαϊκών
Προγραμμάτων στο Centre for Scientific Computing του Πανεπιστημίου
του Cambridge, διευθυντής του εργαστηρίου Scientific Computing στο
Cavendish Laboratory & Fellow και διευθυντής Σπουδών στα
Εφαρμοσμένα Μαθηματικά στο κολέγιο Selwyn.
