Γιώργος Τσώκος
«Η Ελλάδα είναι η πιο όμορφη χώρα, αλλά και το χειρότερο κράτος
στον κόσμο»
Tης Αννας Γριμανη
EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Εάν ήταν αίσθημα, θα ήταν καταστροφικό. Πρέπει να είναι συνείδηση.
Είναι η λογική εμπέδωση της καταγωγής μας, συνυφασμένη με ρητή
υπευθυνότητα για το παρόν, το προσκείμενο μέλλον και εκείνο των
επόμενων γενεών.
Πώς φτάνει σε εσάς η κρίση της Ελλάδας;
Διαβάζοντας τους New York Times και το Spiegel. Είναι απογοητευτικό
όμως, όταν αργότερα, ανοίγοντας τις ιστοσελίδες ελληνικών
εφημερίδων, διαπιστώνω τη διαφορετική ερμηνεία δεδομένων και
γεγονότων. Οι μαρτυρίες φίλων και συγγενών είναι λυπηρές.
Ποιος φταίει;
Καθένας που υπέθαλψε ή υπέκυψε στους ανέντιμους πολιτικούς και
διοικητικούς έχει μερίδιο ευθύνης. Αλλά το δαχτυλοδείξιμο και ο
αφορισμός δεν αρκούν. Σήμερα, καλύτερα να είναι προτεραιότητα
σκέψης, ενεργειών και πόρων αυτά που πρέπει να γίνουν με
προγραμματισμένο τρόπο. Μόνο έτσι θα είναι δυνατή η δημιουργία
σωστού πολιτικού και διοικητικού συστήματος, αντάξιου της πίστης
και του σεβασμού των πολιτών.
Πώς φαντάζεστε τον Ελληνα της εποχής μετά την κρίση;
Αν κρίνει κανείς από τον Ελληνα έπειτα από προηγούμενες κρίσεις
-και υπήρξαν πολλές-, απαράλλαχτο. Αν όμως υποτεθεί πως οι καιροί
έχουν αλλάξει, τότε ίσως περισσότεροι Ελληνες θα είναι οικονομικά
υπεύθυνοι, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τα χρώματα του χωριού μου, τη δασκάλα μου στο δημοτικό σχολείο και
τους δασκάλους μου στο γυμνάσιο, όπως και αργότερα.
Η υπέροχη εκδοχή των Ελλήνων.
Η τρομακτική ικανότητά τους κατά τα τελευταία 3.000 χρόνια να
καινοτομούν στις επιστήμες και τις τέχνες. Μετά την Αλωση της
Πόλης, βέβαια, με εξαίρεση τους ποιητές και μουσικούς του 20ού
αιώνα, η πλειονότητα των καινοτόμων και δημιουργών βρίσκεται στη
Διασπορά.
Ο,τι με απογοητεύει.
Το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η πιο όμορφη χώρα στον κόσμο, αλλά το
χειρότερο κράτος. Ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω γιατί η πολιτική και
η διοικητική ηγεσία δεν στάθηκαν αντάξιες των χαρισμάτων του λαού.
Φαίνεται σαν να υπάρχουν δύο κατευθύνσεις σπουδών – η μία που
παράγει μεγαλουργούς μα και απλούς ανθρώπους του καθήκοντος και των
ιδανικών, και η άλλη που βγάζει ανίκανους πολιτικούς και
διοικητικούς.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Με πολλές με την ταυτότητα των μεγάλων φιλοσόφων της αρχαιότητας
και εκείνη των «ημίθεων» που θεμελίωσαν τη Φυσική, τα Μαθηματικά
και άλλες επιστήμες. Με την ταυτότητα αυτών που πάντρεψαν τον
ελληνισμό με τον ιουδαϊσμό. Εκείνων που έδωσαν τη ζωή τους για την
απελευθέρωση της πατρίδας και για να σταματήσουν το φασισμό. Αλλά
και με την ταυτότητα τωρινών και παλαιότερων Ελλήνων, που
διακυβεύουν τον πλούτο, τις αρχές και το κάλλος της Ελλάδας. Είναι
δίκαιο να υπενθυμίζει κάποιος στους ξένους συζητητές ότι η χώρα μας
συνεχίζει να προσφέρει στην παγκόσμια κοινότητα με ανθρώπους που
προωθούν τα γράμματα, τις τέχνες και τις επιστήμες.
Παράγει πολιτισμό ο σημερινός Ελληνας ή είναι προσκολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Θα παρήγε περισσότερο εάν δεν ήταν προσκολλημένος στη ρητορική
ελληνικότητα.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η «Πολιτεία» του Πλάτωνα, η ερμηνεία του «Ασματος Ασμάτων» από τον
Γρηγόριο Νύσσης, η συγκινητική αναπαράσταση της Επανάστασης από τον
ζωγράφο Διονύσιο Τσόκο, τα ποιήματα του Καβάφη. Η μελέτη των
κλασικών πρέπει να συνεχίζεται σε όλες τις ανώτατες σχολές, αφού οι
σπουδαστές έχουν ωριμάσει.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Η Ελλάδα θα συνεχίσει να εξάγει ηγέτες, οι οποίοι θα συντελούν στην
πρόοδο της επιστήμης, των τεχνών, της τεχνολογίας και της
οικονομίας. Οταν με το καλό η Ελλάδα αποκτήσει τίμιους πολιτικούς
και διοικητικούς, τότε θα μεγαλουργήσει και μέσα στη λιγοστή γη που
της έχει μείνει. Το ανθρώπινο δυναμικό υπάρχει (κάτι που άλλοι λαοί
δεν έχουν) και αυτό που λείπει δεν είναι δύσκολο να επιτευχθεί.
Αυτό που με βεβαιότητα θα συνεχίσει να αυξάνεται σε δύναμη και
επιρροή σε όλους τους τομείς είναι η παρουσία των απογόνων των
Ελλήνων μεταναστών ανά τον κόσμο.
* Ο Γιώργος Τσώκος είναι καθηγητής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή
του Πανεπιστημίου του Harvard και διευθυντής Ρευματολογίας στο
συνεργαζόμενο νοσοκομείο Beth Israel Deaconess της Βοστώνης.
