Στις 8 το πρωί, στο οροπέδιο της Μαντινείας, έχει ακόμα ψύχρα. Ακόμα και το καλοκαίρι, η θερμοκρασία πέφτει σημαντικά τη νύχτα στην περιοχή για να αναρριχηθεί στα ύψη μέσα στην ημέρα. Είναι κι αυτός ένας από τους λόγους που βρισκόμαστε σήμερα εδώ. «Ολα έχουν τη σημασία τους» λέει ο Αργύρης Μουντζούρης, απλώνοντας ένα μεγάλο πανί στο έδαφος για την απόθεση των φυτών. «Οι μεγάλες θερμοκρασιακές μεταβολές ευνοούν την ανάπτυξη ρητινών στο άνθος της ήμερης κάνναβης».
Με ένα μεγεθυντικό φακό, μας δείχνει τι εννοεί. Πράγματι, το λουλούδι είναι γεμάτο μικρά τριχίδια, σαν δροσοσταλίδες. Εκεί κρύβεται η ουσία, μεταφορικώς και κυριολεκτικώς: η κανναβιδιόλη, το γνωστό CBD, το συστατικό που έχει αιχμαλωτίσει το ενδιαφέρον της ιατρικής κοινότητας παγκοσμίως και εκεί που εναποθέτουν τις ελπίδες τους εκατομμύρια ασθενείς.
Ομως όλα ξεκινούν από το χωράφι. Βρεθήκαμε στη βόρεια Αρκαδία το πρωί του Σαββάτου 9 Σεπτεμβρίου για να παρακολουθήσουμε τη συγκομιδή φυτών ήμερης ή αλλιώς βιομηχανικής κάνναβης από την ομάδα «Το Καννάβι», ένα συνεργατικό σχήμα από 4 επιχειρήσεις του κλάδου (ανάμεσα σε αυτές το kannabishop και η Mystic Pizza με 15 χρόνια επαγγελματικής ενασχόλησης με το φυτό). Λίγο νωρίτερα και λίγο αργότερα, θερισμοί κάνναβης Sativa L έγιναν από αντίστοιχες ομάδες στο Βόλο, στην Ξάνθη και σε διάφορα άλλα σημεία της ελληνικής υπαίθρου.
Το «Καννάβι» σπέρνει για δεύτερη συνεχή χρονιά. Η πρώτη προσπάθεια έγινε πέρυσι στη Θήβα μετά την έκδοση της ΚΥΑ που «αποποινικοποιούσε» την παραγωγή βιομηχανικής κάνναβης στην Ελλάδα μετά 60 ολόκληρα χρόνια. Οι Ελληνες παραγωγοί ήταν ελεύθεροι να σπείρουν ποικιλίες ήμερης κάνναβης από ειδικό κατάλογο της ΕΕ, με περιεκτικότητα σε τετραϋδροκανναβινόλη-THC (η ψυχοδραστική ουσία που απαντάται σε υψηλά ποσοστά στην ινδική κάνναβη) κάτω από 0,2%. Η βιομηχανική κάνναβη είναι πλούσια σε CBD, που έχει βρεθεί ότι έχει θεραπευτική ή ανακουφιστική εφαρμογή σε μια σειρά από νευρολογικές διαταραχές, όπως η επιληψία και η σκλήρυνση κατά πλάκας, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται έρευνες και για την ευεργετική της δράση σε μια σειρά άλλες νόσους, από το άσθμα μέχρι το διαβήτη.
Ιδανικό μικροκλίμα
Η καλλιέργεια πήγε καλά, όπως όμως φαίνεται ακόμα και από το ύψος που πήραν φέτος τα φυτά -κάποια έφτασαν τα 3,5 μέτρα-, το έδαφος στη Μαντινεία ήταν πιο πρόσφορο. «Είναι το μικροκλίμα που λέγαμε» λέει ο Αργύρης. Διόλου τυχαία, πριν απαγορευτεί η καλλιέργεια κάνναβης στη χώρα το 1957, η Αρκαδία πρωτοστατούσε στην παραγωγή τόσο ινδικής όσο και κλωστικής κάνναβης για την παραγωγή σχοινιών, τσουβαλιών, πανιών, ρούχων, αλλά και χασίς. (Η εφημερίδα της εποχής «Μορέας» αναφέρει ότι το 1904 η παραγωγή στη Μαντινεία ανερχόταν στις 5.000.000 οκάδες).
Την προσπάθεια στηρίζουν και μέλη του Αγροτικού Συνεταιρισμού Τρίπολης που έχουν στα σπίτια τους τέτοια παλιά συμβόλαια των παππούδων τους. Εχουν και άλλους λόγους να συμμετέχουν. Τον τελευταίο χρόνο οι τιμές της ξακουστής τους πατάτας έχουν πέσει κατακόρυφα. Η βιομηχανική κάνναβη, γι’ αυτούς, ενδεχομένως αποτελεί διέξοδο. Οι αγρότες της περιοχής έχουν δει τις τιμές της ξακουστής τους πατάτας να πέφτουν κατακόρυφα τον τελευταίο χρόνο. Η βιομηχανική κάνναβη, γι’ αυτούς, ενδεχομένως αποτελέσει μια διέξοδο.
Στόχος της προσπάθειας είναι να διερευνηθούν οι δυνατότητες του φυτού, η ανταπόκρισή του στα εγχώρια εδάφη, η ανάπτυξη της έρευνας, η δημιουργία βάσης δεδομένων που θα είναι χρήσιμη σε μελλοντικούς καλλιεργητές (όλο το τελευταίο διάστημα, το «Καννάβι» τροφοδοτεί με δεδομένα τον ΕΛΓΟ Δήμητρα). «Πέρυσι δοκιμάσαμε παραγωγή σπόρου. Φέτος εκτός από τον σπόρο και το στέλεχος του φυτού, επικεντρωνόμαστε στις ταξιανθίες, το λουλούδι» εξηγεί ο Αλέξανδρος Δεληστάθης, μέλος της ομάδας. «Η κάνναβη έχει πάρα πολλές δυνατότητες, είναι ένα φυτό μοναδικό ως προς την ιδιότητά του να αξιοποιείται το σύνολό του. Από τα στελέχη μπορείς να πάρεις από μοριοσανίδες μέχρι βιοπλαστικά, οτιδήποτε χρειάζεται ίνες. Από τους σπόρους πολύ καλή τροφή, βρώσιμο λάδι, αλλά και αλεύρι ή πρωτεΐνη. Από τα λουλούδια αιθέρια έλαια για τη βιομηχανία καλλυντικών και φαρμακευτικά προϊόντα».
Προς το παρόν, η παραγωγή φαρμακευτικών σκευασμάτων από κάνναβη στην Ελλάδα απαγορεύεται. Ωστόσο κάτι φαίνεται να αλλάζει και προς αυτή την κατεύθυνση. Τον Ιούνιο, με Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Υγείας και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η κάνναβη μεταφέρθηκε από την κατηγορία Α του Νόμου περί ναρκωτικών 3459/2006 (σκληρό ναρκωτικό) στην κατηγορία Β (αναγνώριση φαρμακευτικής ιδιότητας), ανοίγοντας το δρόμο για τη χορήγηση ιατρικής κάνναβης σε ασθενείς που την έχουν ανάγκη. Η απόφαση στηρίχθηκε στο πόρισμα της Επιστημονικής Επιτροπής που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του υπουργού Υγείας, Ανδρέα Ξανθού. Πάντως, το θεσμικό πλαίσιο που θα διευθετεί τους όρους και τις προϋποθέσεις για την παραγωγή τέτοιων σκευασμάτων στη χώρα μας ακόμα εκκρεμεί. Σήμερα, οι εταιρίες μπορούν να εισάγουν σκευάσματα από κάνναβη για φαρμακευτική χρήση, αλλά και να υποβάλλουν αίτημα στον ΕΟΦ για την παρασκευή φαρμάκων από κάνναβη, με πρώτη ύλη όμως από το εξωτερικό. «Ουσιαστικά η κανναβιδιόλη είναι ένα υποπροϊόν μιας νόμιμης καλλιέργειας που όμως δεν μπορούμε ακόμα να το αξιοποιήσουμε» λέει ο κ. Δεληστάθης.
Στο εργαστήριο
Οι Ελληνες επιστήμονες δεν χρειάζεται να περιμένουν το πράσινο φως. Ταξιανθίες αλλά και στελέχη από το χωράφι στη Μαντινεία θα βρουν το δρόμο τους για το εργαστήριο Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκεί βρίσκεται ήδη από πέρυσι σε εξέλιξη έρευνα για τις φαρμακευτικές ιδιότητες της βιομηχανικής κάνναβης.
«Η προσπάθειά μας εστιάζεται στο να απομονώσουμε την κανναβιδιόλη που υπάρχει σε μεγάλο ποσοστό στη βιομηχανική κάνναβη» λέει στην «Κ» ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Λέανδρος Σκαλτσούνης. «Επιπλέον, θέλουμε να δούμε το ποσοστό της ουσίας ανάλογα με το μέρος που καλλιεργείται. Σε δεύτερο στάδιο μας ενδιαφέρει να αναπτύξουμε καινοτόμες τεχνικές για την παραγωγή εκχυλίσματος με φαρμακευτικό ενδιαφέρον». Ο ίδιος δηλώνει αισιόδοξος ότι οι κανονιστικές διατάξεις θα δημοσιευθούν σύντομα ώστε να απελευθερωθεί η αγορά στο χώρο των φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Στο χωράφι της Μαντινείας, το πάνω μέρος του φυτού, με το άνθος, σιγά σιγά συγκομίστηκε. Τα φυτά μεταφέρθηκαν σε αποθήκη όπου τα μέλη της ομάδας άρχισαν το ξεκαθάρισμά τους από τα κίτρινα φύλλα. Ακολουθεί το μάζεμα του σπόρου και η απομόνωση των ταξιανθιών που θα κρεμαστούν για 7-10 μέρες για να αποξηρανθούν. Τα στελέχη που έμειναν στο χωράφι έχουν άλλο προορισμό, το ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας, όπου θα διερευνηθεί η δυνατότητα χρήσης τους για την παραγωγή υποστρώματος compost για καλλιέργειες.
«Οι δυνατότητες των στελεχών κάνναβης είναι πάρα πολλές, εμείς εστιάζουμε στην αξιοποίηση της ίνας και των φυτικών υπολειμμάτων της κλωστικής κάνναβης για την παραγωγή υποστρώματος που θα ανταγωνίζεται την τύρφη (σ.σ. φυσικό υπόστρωμα που εξορρύσσεται και χρησιμοποιείται στην ανθοκομία, την κηποτεχνία κ.α.)» λέει στην «Κ» ο Γιώργος Κοτσίρης, από το Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων. «Η Ελλάδα δαπανά τεράστια ποσά για την εισαγωγή τύρφης από τις Βαλτικές χώρες, ενώ πρόκειται για ένα προϊόν με μεγάλο ενεργειακό αποτύπωμα. Θα ήταν πολύ καλό να παράγουμε το δικό μας υπόστρωμα, γιατί όχι από κάνναβη».
